Οι «βρόμικες βόμβες» θεωρούνται εδώ και καιρό ως πιθανό όπλο τρομοκρατών, επειδή ο κύριος στόχος τους είναι να σπείρουν τον πανικό, τη σύγχυση και τον φόβο εκτοξεύοντας ραδιενεργό σκόνη και καπνό στην ατμόσφαιρα.
Το Κρεμλίνο ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία ετοιμάζεται να πυροδοτήσει μια «βρόμικη βόμβα» προκειμένου να επιρρίψει την ευθύνη στη Ρωσία και να επιβάλει κλιμάκωση του πολέμου που έχει πλέον μπει στον ένατο μήνα του. Οι δυτικές χώρες έχουν απορρίψει τον ισχυρισμό αυτόν ως «εμφανώς ψευδή». Αν και δεν έχει καταγραφεί ποτέ επίθεση με «βρώμικη βόμβα», αναφέρθηκαν δύο αποτυχημένες προσπάθειες πυροδότησης μιας τέτοιας συσκευής στη νότια ρωσική επαρχία της Τσετσενίας πριν από δύο και πλέον δεκαετίες.
1.Πώς λειτουργεί μια «βρόμικη βόμβα»;
Τεχνικά γνωστές ως συσκευές ραδιολογικής διασποράς, οι «βρόμικες βόμβες» είναι σχετικά πρωτόγονα, ανακριβή όπλα. Η κατασκευή τους είναι πολύ ευκολότερη και φθηνότερη από μια πυρηνική συσκευή και επίσης πολύ λιγότερο επικίνδυνη. Στις «βρόμικες βόμβες» χρησιμοποιούνται συμβατικά εκρηκτικά, όπως δυναμίτης, που τοποθετούνται δίπλα σε ραδιενεργό υλικό, το οποίο στη συνέχεια εκσφενδονίζεται προς τα έξω από τη δύναμη της έκρηξης. Η ποσότητα του ραδιενεργού υλικού που διασκορπίζεται, αν και επικίνδυνη, δεν είναι απαραίτητα θανατηφόρα.
Το υλικό που χρησιμοποιείται στη βόμβα θα μπορούσε να προέρχεται από ραδιενεργές πηγές που χρησιμοποιούνται στην ιατρική και τη βιομηχανία ή από ερευνητικές εγκαταστάσεις. «Μια “βρώμικη βόμβα” είναι πολύ εύκολο να κατασκευαστεί» λέει ο Σκοτ Ρέκερ, αντιπρόεδρος του προγράμματος ασφάλειας πυρηνικών υλικών στην Πρωτοβουλία για την Πυρηνική Απειλή, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα την Ουάσιγκτον. «Είναι μια ακατέργαστη συσκευή».
2. Τι ζημιά μπορεί να προκαλέσει μια «βρόμικη βόμβα»;
Ο αριθμός των θυμάτων και η έκταση των ζημιών από μια «βρόμικη βόμβα» εξαρτάται από πολλές μεταβλητές. Ενας βασικός παράγοντας είναι η ποσότητα και ο τύπος των συμβατικών εκρηκτικών που χρησιμοποιούνται, τα οποία καθορίζουν το μέγεθος της έκρηξης.
Αλλοι παράγοντες είναι το είδος των ραδιενεργών υλικών που απελευθερώνονται και οι καιρικές συνθήκες – ιδίως ο άνεμος – κατά τη στιγμή της έκρηξης. Θεωρητικά, θα μπορούσε να μολυνθεί μια ευρεία περιοχή. Οι περισσότερες «βρόμικες βόμβες» δεν θα απελευθερώσουν αρκετή ραδιενέργεια ώστε να προκαλέσουν θάνατο ή σοβαρή ασθένεια. Τα χαμηλά επίπεδα έκθεσης σε ακτινοβολία συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα. Οι άνθρωποι μπορεί να μη γνωρίζουν αν έχουν εκτεθεί επειδή η ακτινοβολία δεν μπορεί να φανεί ή να τη μυρίσουμε.
3. Πόσο επικίνδυνη είναι μια «βρόμικη βόμβα»;
Ο κύριος αντίκτυπός της είναι ψυχολογικός, γι’ αυτό και τέτοιες συσκευές αναφέρονται συχνά ως «όπλα μαζικής αναστάτωσης». Οι «βρόμικες βόμβες» δεν προορίζονται για χρήση στο πεδίο της μάχης, καθώς αναπτύσσονται πιο εμφανώς σε αστικές περιοχές, παρατηρεί ο Ρέκερ. «Αποτελούν περισσότερο ένα ψυχολογικό όπλο. Οταν προσπαθείς να τρομάξεις τους ανθρώπους, να εκφοβίσεις τους ανθρώπους, χρησιμοποιείς ένα τέτοιο όπλο».
Η ραδιενεργός σκόνη και ο καπνός μπορούν να εξαπλωθούν πολύ μακριά και είναι επικίνδυνα αν τα εισπνεύσει κάποιος κοντά στην έκρηξη. Το ραδιενεργό σύννεφο θα εξαπλωνόταν πιθανώς σε αρκετά τετράγωνα, σύμφωνα με τον Ρέκερ. Αλλά καθώς το ραδιενεργό υλικό εξαπλώνεται στην ατμόσφαιρα, γίνεται πιο αραιό και επομένως λιγότερο επιβλαβές. Βασικοί παράγοντες για την έκθεση σε ραδιενέργεια είναι το είδος της, το πόσο καιρό εκτίθεται κάποιος σε αυτήν και αν απορροφήθηκε μέσω του δέρματος, εισπνεύστηκε ή καταναλώθηκε από το στόμα. Για την ανίχνευση της ραδιενέργειας απαιτείται εξειδικευμένος εξοπλισμός. Τα μολυσμένα σπίτια, οι επιχειρήσεις και οι δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούσαν να τεθούν σε καραντίνα για μήνες και να απαιτηθεί μια δαπανηρή επιχείρηση καθαρισμού.
