Στο κομβικό ερώτημα αν ο Λούλα θα μπορέσει να κυβερνήσει μετά την επικράτησή του στις προεδρικές εκλογές της Βραζιλίας επί του απερχόμενου ακροδεξιού προέδρου, Ζαΐρ Μπολσονάρο, επιχειρεί να απαντήσει ο Ρίτσαρντ Λέιπερ, αναλυτής για τη Λατινική Αμερική που δούλεψε για 25 χρόνια στους Financial Times.

Σε άρθρο του, που φιλοξενείται στον Guardian, ο Λέιπερ σημειώνει ότι η νίκη του Λούλα είναι «γλυκιά». Μάλιστα, γράφει ότι τα μέλη του Κόμματος των Εργατών πανηγύρισαν στο κέντρο του Σάο Πάολο όπως είχαν κάνει πριν από 20 χρόνια όταν ο Λούλα είχε εκλεγεί για πρώτη φορά πρόεδρος.

Τότε, όπως και τώρα, κομβόι με αυτοκίνητα από Petista (σ.σ. οπαδός του Κόμματος των Εργατών) κορνάριζαν, με τους επιβάτες τους να τραγουδούν και να ανεμίζουν σημαίες κρεμασμένοι από τα παράθυρα των οχημάτων.

Αυτή η νίκη – η οποία ακολούθησε τρεις εκλογικές αποτυχίες – ήταν γλυκιά, επαναλαμβάνει ο Λέιπερ. Αυτή η νίκη – η τρίτη του Λούλα – είναι ίσως ακόμη πιο ευχάριστη επειδή ο πρώην συνδικαλιστής ηγέτης επέστρεψε από τη φυλακή, αψήφησε τους πολιτικούς του εχθρούς και καταδίκασε σε ήττα τη νέμεσή του, τον Ζαΐρ Μπολσονάρο. Και χθες το βράδυ υπήρχε ένα στοιχείο ανακούφισης στη χαρούμενη διάθεση επειδή, προς το παρόν τουλάχιστον, οι σκοτεινές απειλές του εν ενεργεία δεξιού λαϊκιστή να ανατρέψει το αποτέλεσμα δεν είχαν υλοποιηθεί, επισημαίνει ο Λέιπερ.

Διχασμένη χώρα

Ωστόσο, γράφει ο αναλυτής στο άρθρο του, η χώρα της οποίας θα ηγηθεί ο Λούλα θα είναι πολύ διαφορετική από αυτήν που ήταν όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του στις αρχές του 2003. Οι χθεσινές εκλογές δείχνουν πόσο διχασμένη είναι πλέον η Βραζιλία.

Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, οι δημοσκοπήσεις υποτιμούσαν σταθερά την υποστήριξη που απολαμβάνει ο Μπολσονάρο, γεγονός που υποδηλώνει ότι πολλοί συντηρητικοί είτε αρνούνται να πάρουν μέρος σε δημοσκοπήσεις είτε ντρέπονται για τις πεποιθήσεις τους.

Πριν από τον πρώτο γύρο, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι ο Μπολσονάρο δεν θα κέρδιζε πάνω από το 37% των ψήφων: κέρδισε το 43%. Πριν από την ψηφοφορία της Κυριακής οι περισσότερες δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ότι ο Λούλα θα κέρδιζε με διαφορά μεταξύ τεσσάρων και έξι ποσοστιαίων μονάδων, αλλά στην πραγματική ψηφοφορία ο Μπολσονάρο μείωσε τη διαφορά σε 1,8 μονάδες.

Τα τελικά αποτελέσματα στη Βραζιλία

Πρώτος σε 14 πολιτείες ο Μπολσονάρο

Επιπλέον, ο Μπολσονάρο κέρδισε σε 14 από τις 27 πολιτείες της Βραζιλίας, κυριαρχώντας σε μια περιοχή που εκτείνεται από τις ακτές του Ατλαντικού μέχρι τις σαβάνες της κεντροδυτικής χώρας. Στις πλουσιότερες και πιο ανεπτυγμένες πολιτείες, ο Μπολσονάρο κέρδισε με εντυπωσιακές πλειοψηφίες. Ο Φερνάντο Χαντάντ, ο ηττημένος προεδρικός υποψήφιος πριν από τέσσερα χρόνια και βασικό μέλος της προεκλογικής ομάδας του Λούλα, πανηγύριζε μαζί του στο λεωφορείο της ομάδας για τη νίκη χθες το βράδυ.

Αλλά ο ίδιος ηττήθηκε ξεκάθαρα από τον υποψήφιο του Μπολσονάρο – τον Ταρσίσιο ντε Φρέιτας, πρώην στρατιώτη και μηχανικό του στρατού, στην κούρσα για να γίνει κυβερνήτης της πολιτείας Σάο Πάολο, της πολυπληθέστερης περιοχής της Βραζιλίας. Ο Μπολσονάρο θριάμβευσε θεαματικά, επίσης, στην ευημερούσα αγροτική ζώνη της κεντροδυτικής χώρας.

Σαρωτική νίκη Λούλα στις βορειοανατολικές πολιτείες

Ο Λούλα νίκησε στην πολιτεία Μίνας Ζεράις, αλλά οφείλει την εθνική του επιτυχία στη σαρωτική νίκη που πέτυχε στις δέκα σχετικά φτωχές βορειοανατολικές πολιτείες. Οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι όσοι ζούσαν με εισόδημα κάτω από 400 δολάρια τον μήνα ήταν πιο πιθανό να ψηφίσουν τον Λούλα και ότι όσοι ήταν σε καλύτερη κατάσταση από αυτό το ποσό έτειναν να προτιμήσουν τον Μπολσονάρο. Το 70% των ανθρώπων στην Μπαΐα, την πολιτεία με τον μεγαλύτερο μαύρο πληθυσμό, ψήφισαν τον Λούλα. Οι Ευαγγελιστές Χριστιανοί, οι οποίοι αριθμούν τώρα περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού, ίσως διπλάσιος αριθμός από τον αριθμό όταν ο Λούλα ανέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία, τείνουν επίσης να είναι μεγάλοι οπαδοί του Μπολσονάρο.

Η ισχύς αυτού του συντηρητικού μπλοκ εξηγεί γιατί η Δεξιά είχε τόσο καλές επιδόσεις στον πρώτο γύρο. Πίσω στο 2018, η Δεξιά σημείωσε κέρδη εις βάρος των μεσαίων σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κυβέρνηση από το τέλος της στρατιωτικής διακυβέρνησης το 1985. Ο ανασχηματισμός ισοδυναμούσε με κάτι σαν πολιτικό σεισμό. Το αξιοσημείωτο στις φετινές εκλογές είναι ότι η Δεξιά βελτίωσε αυτή την επίδοση, τονίζει ο Λέιπερ.

Αμφιλεγόμενα στελέχη εκλέχθηκαν στο Κογκρέσο

Η πιο εντυπωσιακή εξέλιξη ήταν η εκλογή σε θέσεις στο Κογκρέσο ορισμένων από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της κυβέρνησης Μπολσονάρο. Ο Εντουάρντο Πασουέλο, για παράδειγμα, ο στρατηγός που ως υπουργός Υγείας «καρατομήθηκε» ατιμωτικά αφού ήταν επικεφαλής της καταστροφικής διαχείρισης της πανδημίας του κοροναϊού, κέρδισε μια έδρα στη Βουλή.

Συνολικά, τα δεξιά κόμματα αύξησαν την εκπροσώπησή τους στην κάτω Βουλή από 240 σε 249 βουλευτές, λίγο λιγότερο από το ήμισυ του συνόλου των 513 βουλευτών. Το PT του Λούλα και οι σύμμαχοί του έχουν μόνο 141, οπότε ο εκλεγμένος πρόεδρος θα πρέπει να προσεγγίσει το κέντρο αν θέλει να κυβερνήσει αποτελεσματικά, υποστηρίζει ο Λέιπερ.

Αυτό σημαίνει ότι πιθανότατα θα χρειαστεί να συνάψει συμφωνίες με τους ίδιους ακριβώς πολιτικούς ηγέτες – τους διαβόητους ιδιοτελείς συντηρητικούς πολιτικούς του Centrão («μεγάλο κέντρο») – οι οποίοι έχουν συμμαχήσει με τον Μπολσονάρο τα τελευταία δυόμισι χρόνια. Αυτό θα περιπλέξει σε τεράστιο βαθμό το έργο της διαχείρισης της οικονομίας και του ελέγχου του διογκούμενου δημοσιονομικού ελλείμματος (που αναμένεται να φθάσει περίπου το 8% του ΑΕΠ το 2023).

Πώς κινήθηκε τους τελευταίους μήνες ο Μπολσονάρο

Τους τελευταίους μήνες ο Μπολσονάρο έδωσε χρήματα στους ψηφοφόρους, μοιράζοντας επιδοτήσεις και κοινωνικές παροχές. Οι φιλοκυβερνητικοί ηγέτες του Κογκρέσου διοχέτευσαν τεράστια ποσά για τα αγαπημένα σχέδια των πιστών σε αυτούς νομοθετών.

Η ισορροπία στο Κογκρέσο θα μπορούσε ακόμη και να εμποδίσει την πρόοδο σε τομείς όπως το περιβάλλον, όπου ο Λούλα θα μπορούσε να επιτύχει κέρδη απλά με την αναζωογόνηση κρατικών οργανισμών που έχουν παραμεληθεί και υποχρηματοδοτηθεί από τον Μπολσονάρο. Μεταξύ 2004 και 2012, οι κυβερνήσεις υπό την ηγεσία του PT κέρδισαν διεθνή έπαινο για την επιτυχία τους στη μείωση της αποψίλωσης των δασών στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου.

Οργανισμοί όπως το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος και Ανανεώσιμων Φυσικών Πόρων της Βραζιλίας έπαιξαν μεγάλο ρόλο σε αυτό. Αλλά ο εκλεγμένος πρόεδρος θα πρέπει να εξασφαλίσει τη συμφωνία του Κογκρέσου, αν πρόκειται να επαναφέρει τα προγράμματά του σε τροχιά. Οι ηγέτες του «Centrão» θα είναι βέβαιο ότι θα απαιτήσουν μεγάλα ανταλλάγματα για την υποστήριξή τους, υπογραμμίζει ο Λέιπερ.

Ο Λούλα θα αναλάβει μια βαθιά διχασμένη και προβληματική χώρα. Για να πετύχει θα χρειαστεί όλες τις φημισμένες διαπραγματευτικές του ικανότητες, καταλήγει ο Λέιπερ.

Τελευταία Νέα