«Μια λέξη πάντα, σε όλη μου τη ζωή, με τυραννούσε και με μαστίγωνε: η λέξη “Ανήφορος“: τον ανήφορο αυτό θα ‘θελα εδώ, με αλήθεια μαζί και φαντασία, να παραστήσω και τις κόκκινες πατημασιές που άφηκε το ανηφόρισμα», έγραφε ο Νίκος Καζαντζάκης στην αυτοβιογραφική «Αναφορά στον Γκρέκο». Και η λέξη εκείνη ξέφυγε από το μεταφυσικό πλαίσιο για να γίνει μυθιστόρημα, μέχρι πρότινος ανέκδοτο.
Μέχρι τις 26 Οκτωβρίου συγκεκριμένα (ημέρα θανάτου του κορυφαίου συγγραφέα), οπότε οι εκδόσεις Διόπτρα εξέδωσαν τον «Ανήφορο», ανακοινώνοντας παράλληλα την επανέκδοση του συνόλου του καζαντζακικού έργου.
Ο μεγάλος συγγραφέας εμπνεύστηκε το έργο το καλοκαίρι του 1946, στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας, στην οποία ταξίδεψε για δεύτερη φορά, προσκεκλημένος του Βρετανικού Συμβουλίου.
Η χρονιά εκείνη σηματοδοτεί και την οριστική αποχώρησή του από την Ελλάδα, καθώς δέκα χρόνια αργότερα η σορός του θα φτάσει για την κηδεία του στην ντάπια Μαρτινέγκο, το υψηλότερο σημείο των τειχών της γενέθλιας πόλης του, του Ηρακλείου.
Πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ο Κοσμάς, που κινείται μεταξύ θεωρίας και πράξης, Ελλάδας και Αγγλίας, σε μια προσπάθεια να βρει την ταυτότητά του συνομιλώντας με το φάντασμα του νεκρού πατέρα του, καπετάν Μιχάλη. Επιστρέφοντας στο σπίτι μαζί με την εβραία γυναίκα του, τη Νοεμή, έρχεται σε επαφή με το οικογενειακό δράμα αλλά και με την καταστροφή που έχουν αφήσει πίσω τους, φεύγοντας από το νησί, οι Γερμανοί.
Η παρουσίαση στην Κρήτη
Μια άλλη «επιστροφή» προγραμματίζεται για την ερχόμενη Δευτέρα (7/11) στο Μουσείο Καζαντζάκη, όπου φυλάσσεται το χειρόγραφο του «Ανήφορου», μαζί με πλούσιο υλικό και τεκμήρια της ζωής και του έργου του Ν. Καζαντζάκη από τις συλλογές του ιδρυτή του μουσείου Γιώργου Ανεμογιάννη.
Πρόκειται για την παρουσίαση του μυθιστορήματος σε συνεργασία με τις εκδόσεις Διόπτρα, σε ανοιχτή για το κοινό εκδήλωση. Στην παρουσίαση, την οποία θα συντονίσει η νέα διευθύντρια του μουσείου Μαριλένα Μηλαθιανάκη, θα μιλήσει ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, εκδότης της Διόπτρας, ο Θανάσης Αγάθος, αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και η Παρασκευή Βασιλειάδη, υπ. δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιμελήτρια των συλλογών του μουσείου.
Η ίδια επιμελήθηκε επιστημονικά και την περιοδική έκθεση που θα εγκαινιαστεί την ίδια μέρα με τίτλο «Ο Ανήφορος: Το γνωστό – άγνωστο έργο του Νίκου Καζαντζάκη», στην οποία θα παρουσιαστεί το χειρόγραφο του έργου και άλλα σημαντικά τεκμήρια έως και τα τέλη Μαρτίου 2023. Με αφορμή την παρουσίαση, ο πρόεδρος του ΔΣ του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, καθηγητής Μιχάλης Ταρουδάκης, αναφέρει εκτός άλλων: «Το μουσείο αισθάνεται υπερήφανο καθώς η ταυτοποίηση του έργου είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα της συστηματικής έρευνας που διεξάγουν τα στελέχη του μουσείου, πάνω στις συλλογές του αλλά και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη γενικότερα, και υποδηλώνει την εξαιρετική επιστημονική τους κατάρτιση».
Η πρώτη καταγραφή του άγνωστου ακόμη «Ανήφορου» στη συλλογή «Αυτόγραφα» έγινε το 2007, όταν το μουσείο χάρη στις προσπάθειες της τέως διευθύντριάς του Βαρβάρας Τσάκα και αξιοποιώντας κοινοτικούς πόρους προχώρησε στη συντήρηση και ψηφιοποίηση του πολύτιμου υλικού, σε συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Στη συνέχεια το μουσείο μπόρεσε να στελεχώσει τα τμήματά του χάρη στις προσπάθειες του τέως προέδρου τού ΔΣ Στέλιου Ματζαπετάκη και τη χορηγία του Βαγγέλη Μαρινάκη.
Ηταν τότε που το Τμήμα Αρχείου ανέλαβε η Παρασκευή Βασιλειάδη, η οποία στο πλαίσιο της έρευνάς της, μελετώντας ξανά το χειρόγραφο, αντιλήφθηκε πως επρόκειτο για ένα εντελώς διαφορετικό και άγνωστο μέχρι τότε ολοκληρωμένο μυθιστόρημα.
