«Δεν το έκανα για να βγάλω περισσότερα χρήματα. Το έκανα για να προσπαθήσω να βοηθήσω την ανθρωπότητα», ήταν τα λόγια του Έλον Μασκ για την αγορά του Twitter.

Ακολουθεί τα βήματα του επίσης πολυεκατομμυριούχου Μαρκ Ζούκερμπεργκ, σημειώνει σε άρθρο του ο βρετανικός Guardian, ο οποίος το 2017 δημοσίευσε ένα «μανιφέστο» για το Facebook, περιγράφοντας πώς ήθελε να βοηθήσει να σωθεί η ανθρωπότητα από τον… εαυτό της!

Οι αυταπάτες μεγαλείου των πλουσίων

Οι αυταπάτες μεγαλείου σε πάμπλουτους ανθρώπους δεν είναι ασυνήθιστες, επισημαίνει η βρετανική εφημερίδα, οπότε είναι δελεαστικό να χλευάσουμε και μετά να προχωρήσουμε.

Αλλά έχουν δίκιο να ισχυρίζονται ότι η ιδιοκτησία τους σε τεράστιες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης τούς προσδίδει σημαντική δύναμη – στο μυαλό τους, για να κάνουν καλό, αλλά για τους υπόλοιπους από εμάς, για να δημιουργήσουν βλάβες που εκτείνονται από την ψυχική υγεία, έως την ασφάλεια των παιδιών και την παραπληροφόρηση για την υγεία.

Το μανιφέστο του Ζούκερμπεργκ δεν εμπόδισε το Facebook να συμβάλει στην υποδαύλιση της βίας κατά των μουσουλμάνων Ροχίνγκια στη Μιανμάρ ή στη σύγκρουση του Τίγκρεϊ στην Αιθιοπία.

Οι πρώτες ενέργειες του Μασκ ως νέου ιδιοκτήτη του Twitter ήταν να απολύσει ολόκληρο το διοικητικό συμβούλιο, να μειώσει δραματικά το προσωπικό του και να απαλλαγεί από την ομάδα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η ρατσιστική ροπή του Twitter και οι απαθείς κυβερνήσεις

Οι πολιτικές του Twitter για τη μετριοπάθεια ήταν πάντοτε εξαιρετικά αδιαφανείς, με μια ανεκτική προσέγγιση στη ρατσιστική κακοποίηση, ενώ παράλληλα έδιωχνε άτομα που δεν συμφωνούσαν με τα δόγματα που υποστήριζε η Silicon Valley. Αλλά τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ χειρότερα, κάτω από τις ιδιοσυγκρασιακές ιδιοτροπίες του Μασκ.

Οι μεγάλες πλατφόρμες έχουν ελάχιστα κίνητρα για να μειώσουν αυτές τις βλάβες, λόγω των κερδών που αποκομίζουν – και πολλά έχουν γραφτεί για το συγκεχυμένο πρόβλημα του τρόπου με τον οποίο οι κυβερνήσεις θα πρέπει να τις ρυθμίζουν.

Αλλά το Twitter, το Facebook και το TikTok έχουν επίσης επιπτώσεις που ξεπερνούν τα ευθέως μετρήσιμα, όπως ο αυτοτραυματισμός των παιδιών ή τα ποσοστά των εμβολιασμών – συνέπειες που απορρέουν από τη δύναμή τους ως «φύλακες», όχι μόνο για το τι λέμε και πώς, αλλά και σε σχέση με τα βιβλία, τη μουσική και τη μόδα που καταναλώνουμε.

Το όραμα του Μασκ για το Twitter είναι μια «ψηφιακή πλατεία της πόλης» (town square), μια δύναμη εκδημοκρατισμού που αφαιρεί την εξουσία από τους συντάκτες, οι οποίοι φιλτράρουν τις ιστορίες και τις απόψεις μέσα από τις δικές τους κοσμοθεωρίες, και την παραδίδει πίσω στον κόσμο.

Οι αλγόριθμοι μάς θέλουν… viral

Αυτό που υποβαθμίζει, ωστόσο, το «όραμα» του Μασκ είναι πόσο μεγάλο μέρος του περιεχομένου που βλέπουμε, μας προωθείται από αλγόριθμους, των οποίων η επιτυχία μετράται καθαρά με βάση την εμπλοκή των χρηστών.

Το πιο ελκυστικό υλικό είναι εκείνο που προκαλεί συναισθηματικές αντιδράσεις – στο Twitter, αυτό σημαίνει υλικό που προκαλεί οργή και θυμό ή έντονα συναισθήματα συμπόρευσης.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τόσο μεγάλο μέρος του περιεχομένου του αφορά στη σηματοδότηση της αρετής σε ομοϊδεάτες οπαδούς και στην πρόκληση κακοπροαίρετων καυγάδων, παρά την ανταλλαγή πληροφοριών ή τον ανοιχτό διάλογο.

Αυτός είναι ο τρόπος για να γίνεις viral – αυτό προωθούν οι αλγόριθμοι και, ως εκ τούτου, ενθαρρύνουν.

Η εμβέλεια του Twitter δεν πλησιάζει ούτε κατά διάνοια αυτή του Facebook ή του TikTok. Αλλά επειδή το χρησιμοποιούν τόσοι πολλοί δημοσιογράφοι, πολιτικοί και κοινωνικοί ακτιβιστές, έχει δυσανάλογο αντίκτυπο στον πολιτικό διάλογο.

Οι ναρκισσιστές πιο εθισμένοι στα social media

Οι ναρκισσιστές έλκονται ιδιαίτερα από τη δυναμική της οργής της ομάδας τους, επειδή τροφοδοτεί την αίσθηση της ανωτερότητάς τους.

Οι έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά είναι πιο πιθανό να εθιστούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να συμμετέχουν σε διαδικτυακό εκφοβισμό.

Δεν είναι τυχαίο ότι η πολιτική και τα κινήματα της κοινωνίας των πολιτών αισθάνονται τώρα ότι κυριαρχούνται από τη λατρεία του ατόμου και τις νοοτροπίες «αυτοί και εμείς», αντί να οικοδομούν ποικίλες συμμαχίες και να κερδίζουν τις καρδιές και τα μυαλά εκείνων των οποίων οι αξίες δεν αντιστοιχούν απόλυτα στις δικές σας.

Δεν είναι μόνο ο κόσμος της πολιτικής και των εκστρατειών όπου οι αλγόριθμοι έχουν ασκήσει την αδιαφανή έλξη τους.

Μουσικοί και συγγραφείς αν δεν γίνουν viral, δεν έχουν τύχη

«Συνάντησα έναν μουσικό την περασμένη εβδομάδα», τονίζει η αρθρογράφος του Guardian, Sonia Sodha, «που μου είπε πως δεν πιστεύει ότι έχουμε καταλάβει ακόμη πώς μια πλατφόρμα όπως το TikTok επηρεάζει τις μουσικές μας προτιμήσεις».

Με περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως, το TikTok είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. Οι νέοι, ηλικίας 15 έως 24 ετών, περνούν κατά μέσο όρο 57 λεπτά την ημέρα στην εφαρμογή.

Στο TikTok, ο αλγόριθμος βασιλεύει ακόμη περισσότερο από ό,τι στο Facebook, το Twitter ή το Instagram: ακόμη και αν δεν ακολουθείτε άλλους χρήστες, σας τροφοδοτεί μια ροή σύντομων βίντεο κλιπ, μέσω της ένδειξης «Για την σελίδα σας» (FYP) που βλέπουν οι χρήστες όταν ανοίγουν την εφαρμογή.

Ο αλγόριθμος της FYP μαθαίνει από τον τρόπο με τον οποίο εμπλέκεστε και αλληλεπιδράτε με τα κλιπ και σας τροφοδοτεί με μια προοδευτικά – κάποιοι θα έλεγαν, τρομακτικά – προσαρμοσμένη ροή περιεχομένου βίντεο, σχεδιασμένη για να μεγιστοποιήσει το χρόνο που περνάτε στην εφαρμογή.

Οι προβολές στο TikTok επηρεάζουν όλο και περισσότερο την επιτυχία στα charts της μουσικής βιομηχανίας και πλέον γίνεται όλο και πιο δύσκολο να υπογράψει συμβόλαιο με έναν μουσικό μια εταιρεία, χωρίς πρώτα να έχει γίνει viral στο TikTok.

Το TikTok επηρεάζει επίσης το ποια βιβλία ανατίθενται στις εκδόσεις για νέους ενήλικες, με ορισμένους πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς να λαμβάνουν εξαψήφιες συμφωνίες αφού όμως πρώτα γίνουν… viral!

Μας χειραγωγούν ή μας εκφράζουν οι αλγόριθμοι;

Το να υποθέσουμε ότι υπήρξαν ποτέ καλοκάγαθοι φύλακες της πολιτικής και του πολιτισμού θα ήταν ρομαντισμός. Οι συντάκτες των εφημερίδων πάντα επηρεάζονταν από το τι πουλάει αντίτυπα και αυτό που θέλουμε να διαβάσουμε δεν ήταν ποτέ απόλυτα ευθυγραμμισμένο, με το τι θα μπορούσε να θεωρηθεί προς το δημόσιο συμφέρον να τυπωθεί.

Το τι επιλέγουν οι εκδότες και οι δισκογραφικές εταιρίες για να προβάλλουν, καθοδηγείται πάντα όχι μόνο από τα εμπορικά συμφέροντα, αλλά και από τις δικές τους προτιμήσεις και προκαταλήψεις.

Υπάρχουν κάποιοι που θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι ο αλγόριθμος FYP του TikTok απλώς αντανακλά αυτό που θέλουμε – συλλογικά – καλύτερα, από ό,τι θα μπορούσε να κάνει οποιοσδήποτε άνθρωπος μεμονωμένα.

Αλλά αυτοί οι αλγόριθμοι είναι τα πιο ζηλότυπα εμπορικά μυστικά των πλατφορμών.

Κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά πώς λειτουργούν και η άνοδος του TikTok – και οι ενδείξεις ότι η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook, επιδιώκει όλο και περισσότερο να μιμηθεί τον τρόπο λειτουργίας του TikTok – υποδηλώνει ότι η πρωτοκαθεδρία του αλγορίθμου θα αυξηθεί.

Σε ποιο βαθμό οι αλγόριθμοι μας τροφοδοτούν με αυτό που πραγματικά θέλουμε ή με αυτό που μας χειραγωγούν για να θέλουμε; Και ποιες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό για την πολιτική επικοινωνία και τις πολιτιστικές μας προτιμήσεις;

Είτε μας αρέσει είτε όχι, πιθανότατα θα είναι σχεδόν αδύνατο να το ξεδιαλύνουμε…