17η Νοεμβρίου 1973. Ο στρατός και η αστυνομία της Χούντας εισβάλουν στο κτίριο της σχολής του Πολυτεχνείου, στο κέντρο της Αθήνας για να διαλύσουν την κατάληψη των φοιτητών που από τις 14 Νοεμβρίου διαδηλώνουν ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς.
Τις ημέρες εκείνες τουλάχιστον 24 πολίτες, τα στοιχεία των οποίων είναι εδώ και χρόνια γνωστά και τεκμηριωμένα θα πέσουν νεκροί από τα πυρά των χουντικών στρατιωτικών, αστυνομικών και παρακρατικών δυνάμεων.
«ΤΑ ΝΕΑ», 8.11.1993, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»
Κέντρο των δραματικών εκείνων εξελίξεων ήταν το κτίριο του Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών, στην οδό Πατησίων. Εκεί διαδραματίστηκαν και γεγονότα, που παρέμειναν αθέατα στο ευρύ κοινό.
Γράφει ο δημοσιογράφος Γιάννης Ε. Διακογιάννης στα «ΝΕΑ» της 5ης Νοεμβρίου 2002, παρουσιάζοντας το βιβλίο του δημοσιογράφου Γιώργου Γάτου «Πολυτεχνείο ’73 – ρεπορτάζ με την Ιστορία», που βασίστηκε σε μαρτυρίες ανθρώπων που πρωταγωνίστησαν στα γεγονότα.
Η αλήθεια για τον ραδιοφωνικό σταθμό
«Η Μαρία Δαμανάκη και ο Δημήτρης Παπαχρήστος είναι οι γνωστοί στο ευρύ κοινό εκφωνητές του Πολυτεχνείου. Ωστόσο, καθοριστικός ήταν ο ρόλος του «τρίτου» του σταθμού, του σκηνοθέτη Λάμπρου Παπαδημητράκη. Η μαρτυρία του στο βιβλίο είναιαποκαλυπτική:
“Ήμουνα στο τελευταίο έτος της Παντείου τότε και πρόεδρος στο σύλλογο των Χιωτών φοιτητών – είχα αναλάβει μετά τον Ηλία Πιταούλη.
Ο σταθμός ήταν ιδέα κάποιων παιδιών που σπουδάζανε ηλεκτρονικά, από τους Μηχανολόγους – Ηλεκτρολόγους. Αυτοί στήσανε ένα μικρό πομπό που, από όσο ξέρω, βρισκότανε μέσα στα εργαστήρια του Πολυτεχνείου.
Ανάμεσά τους και ο Νίκος Χριστοδουλάκης – σπούδαζε τότε στο Πολυτεχνείο, αργότερα συνέχισε οικονομικά. Ήταν ένα αμίλητο και ανήσυχο παιδί. Ήταν πάντα παρών στον πομπό, χωρίς να μιλάει, χωρίς να ακούγεται η φωνή του ούτε καν μεταξύ μας, σιωπηλός και προσεκτικός, με τα μάτια δεκατέσσερα, νύχτα – μέρα, αφοσιωμένος στη λειτουργία του. Μάλιστα, η Συντονιστική τον είχε ορίσει υπεύθυνο του σταθμού από την ώρα της συγκρότησής της.
«ΤΑ ΝΕΑ», 16.11.2003 Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»
Το σταθμό τον στήσανε Τετάρτη απόγευμα. Πρώτος εκφωνητής του ο Στέλιος ο Βίος. Κολλούσε, όμως, το στόμα του στο μικρόφωνο και το μικρόφωνο μπούκωνε, δεν ακουγότανε καθαρά τι έλεγε. Ανέβηκα, λοιπόν, κάποια στιγμή από το αίθριο της Αρχιτεκτονικής που βρισκόμουνα, για να του πω να διορθώσει τη φωνή του, να απομακρυνθεί από το μικρόφωνο.
Είχα κάποιες σχετικές γνώσεις, είχα τελειώσει σκηνοθεσία στη σχολή κινηματογράφου και θεάτρου του Σταυράκου. Έτσι, τελικά κόλλησα στο σταθμό και ήμουνα ο τελευταίος που έφυγε με την εισβολή…
Σε πρώτη φάση, οι βασικοί που βρίσκονταν στο σταθμό, από την πρώτη στιγμή που λειτούργησε, ήταν ο Στέλιος ο Βίος και η Τόνια η Μωροπούλου. Αργότερα, η Συντονιστική τούς απέσυρε για άλλες δουλειές και μείνανε μέχρι τέλος, μαζί με τον Χριστοδουλάκη κι εμένα, ο Δημήτρης Παπαχρήστος και η Μαρία Δαμανάκη – που αργά, από το βράδυ της Παρασκευής, έφυγε.
Ήταν ακόμα δυο – τρία άλλα παιδιά που μπαινοβγαίνανε και ο Γιώργος Φιλιππάκης, που έλεγχε τα παιδιά της φρουράς του σταθμού που ο ίδιος είχε εγκαταστήσει, γιατί ήταν υπεύθυνος από τη Συντονιστική για την ασφάλεια του σταθμού και την περιφρούρηση του Πολυτεχνείου. Προσωπικά ανέλαβα να βελτιώνω την ποιότητα του ήχου, να βάζω κάποια μουσική, γιατί στην αρχή ο ήχος του ήταν ένας ξερός λόγος…»»
Οι τελευταίες στιγμές
«… Τελευταίες στιγμές… Τις θυμάμαι καλά. Είχαν φύγει πια ο Δημήτρης και η Μαρία, νομίζω και ο Νίκος, αφού είχαμε πια πει τον Εθνικό Ύμνο διαβαστά. Ο πομπός ανοιχτός ανήγγειλε ότι σε πέντε λεπτά θα συνεχίσουμε την εκπομπή. Κατέβηκα κάτω, – την ώρα, ακριβώς, που ορμούσε το τανκ στην πύλη. Ξανανέβηκα. Πήρα βιαστικά ό,τι χαρτί υπήρχε εκεί – για να μη βρουν γραφικό χαρακτήρα, διέλυσα τον πομπό σε όσα περισσότερα μπορούσα κομμάτια, τα πέταξα σε διάφορα ράφια σε όλο το εργαστήριο και έφυγα. Ήταν περίπου τρεις και πέντε με τρεις
και δέκα.
Πιαστήκαμε χέρι – χέρι με κάποια άλλα παιδιά και προχωρήσαμε να σπάσουμε τον κλοιό της αστυνομίας. Δίπλα μου η αρραβωνιαστικιά μου η Θέκλα – έγκυος στο πρώτο μας παιδί. Άφηνα κάθε τόσο το χέρι της, έσκιζα μέσα στις τσέπες μου τα χαρτιά και τα σκόρπιζα κομμάτια στο δρόμο. Μέχρι να φτάσουμε στη Στουρνάρα, οι τσέπες μου είχαν αδειάσει»».
Το πιάνο του Πολυτεχνείου
Στα «ΝΕΑ» της 17ης Νοεμβρίου 2004, ο Γιάννης Ε. Διακογιάννης, προδημοσιεύοντας απόσπασμα από το βιβλίο «Οι Κρητικοί στον αντιδικτατορικό αγώνα» των εκδόσεων Λιβάνη φέρνει στο φως την ιστορία του πιάνου της εξέγερσης αλλά και της εμπλοκής των «αστών πολιτικών» στα γεγονότα των ημερών εκείνων:
«Ποιος ξέρει ότι το περίφημο πιάνο του Πολυτεχνείου που συνόδεψε δεκάδες αυτοσχέδιες συναυλίες τις ημέρες της κατάληψης του ’73 παραλίγο να καταστραφεί από ορισμένους φοιτητές; Ποιος θυμάται τον ρόλο της Ένωσης Κρητών Φοιτητών στην εξέγερση του Πολυτεχνείου;».
«ΤΑ ΝΕΑ», 17.11.2004 Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»
Αφηγείται Ο Νίκος Χριστοδουλάκης:
«Το πρώτο βράδυ, μερικοί πιο εξτρέμ από εμάς θέλανε να μετατρέψουν το Πολυτεχνείο πολύ γρήγορα σε μία εξέγερση εναντίον του αστικού συστήματος γενικά. Και ένας από τους πρώτους στόχους που είχαν βρει ήταν το πιάνο, το οποίο ένας ήθελε να το καταστρέψει,
επειδή συμβόλιζε την αστική κουλτούρα.
Αυτό αποφεύχθηκε όταν το βγάλαμε έξω, στο αίθριο της Αρχιτεκτονικής, και μετά άρχισε να παίζει διάφορα τραγούδια, μεταξύ των οποίων και το ‘Πότε θα κάνει ξαστεριά’, και έτσι συμφιλιωθήκαμε με αυτή την πολύ επαναστατική διάθεση.
Η βιβλιοθήκη
«H δεύτερη προσπάθεια ήταν όταν μερικοί θέλανε να βάλουν φωτιά στη βιβλιοθήκη, για να καταστρέψουν την κατεστημένη γνώση και να μπορέσει μετά η συνείδηση των ανθρώπων να διαμορφωθεί με νέα δεδομένα και στοιχεία.
Και αυτό το αποτρέψαμε με το απλούστατο επιχείρημα ότι αν κάψεις τα βιβλία τα οποία δανείζονται οι φοιτητές του Πολυτεχνείου θα τους υποχρεώσει μετά η χούντα να τα αγοράζουν, οπότε θα επιβαρυνθούν ακόμα περισσότερο, και έτσι θα στραφείς κυρίως εναντίον των φτωχών, και έτσι το γλιτώσαμε κι αυτό.
Το τρίτο αφορά στον ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου. Ήταν μία προσπάθεια που ξεκίνησε από νωρίς την Τετάρτη, δεν είχε τη δυνατότητα να εκπέμπει πέρα από τον περίβολο, άρα δεν είχε καμία χρησιμότητα… Έγινε μετά ο σταθμός με την εμβέλεια που είχε, κυρίως στην Αθήνα.
Παρακινούμενοι από τη λειτουργία του σταθμού, μία ομάδα ερασιτεχνών ραδιοφωνατζήδων της εποχής εκείνης ήρθε από το Φάληρο και μας έφερε και συναρμολόγησε έναν σταθμό, ο οποίος θα είχε πανελλαδική εμβέλεια.
Δυστυχώς αυτή η προετοιμασία τέλειωσε στις τρεις το βράδυ. Στις δυόμισι είχαν ήδη φτάσει τα τανκς και κατά συνέπεια δεν είχε πια καμία πολιτική
χρησιμότητα…».
«Τo BHMA», 12.11.1995 Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» Ι «ΤΑ ΝΕΑ»
Όπως γράφει ο Διακογιάννης, «Ο Νίκος Χριστοδουλάκης μιλώντας για την εξέγερση του ’73 κάνει μία διαπίστωση. «H χούντα», λέει, «έπεσε από το Πολυτεχνείο. Αυτό το πιστεύω απόλυτα και δεν νομίζω ότι η χούντα έπεσε από την Κύπρο. Προφανώς, η τραγωδία της Κύπρου έκανε την πτώση της αυτονόητη και άμεση. Και χωρίς όμως την τραγωδία της Κύπρου πιστεύω ότι η χούντα του Ιωαννίδη δεν είχε περιθώρια περαιτέρω ύπαρξης και ήταν θέμα μηνών το πότε θα έπεφτε».
Οι «αστοί πολιτικοί»
»Και αναφερόμενους στους «αστούς πολιτικούς» δίνει την παρακάτω μαρτυρία:
«Το βράδυ της Τετάρτης ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος περνώντας απ’ έξω από το Πολυτεχνείο αναζητεί επαφή. Οι εκδηλώσεις εναντίον του είναι πολύ επιθετικές, παρά το καλό όνομα το οποίο είχε στον αντιδικτατορικό κίνημα.
Κανείς δεν είχε τη διάθεση να συζητήσει το παραμικρό μαζί του, αυτό δεν ήταν ένα προσωπικό θέμα, αλλά ήταν πολιτικό, γιατί από την αρχή το Πολυτεχνείο καμία σχέση δεν είχε, ούτε θα μπορούσε να έχει, με τις προδικτατορικές δυνάμεις…
Ανάλογη προσπάθεια του Γιάγκου Πεσμαζόγλου πέφτει επίσης στο κενό. Ο Καραμανλής ως πιο οξυδερκής επιχειρεί την Παρασκευή να απευθύνει μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού μήνυμα συμπαράστασης στον ελληνικό λαό. Απορρίπτεται χωρίς καμία άλλη συζήτηση»».
