Η Οντρέ Αζουλέ, γενική διευθύντρια της UNESCO από το 2017, εξέπεμψε ισχυρό μήνυμα με αφορμή την 50ή επέτειο της Σύμβασης για την Προστασία της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς. Από τους Δελφούς εξέφρασε ανοικτά τις ανησυχίες της για τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς που βρίσκονται σε κίνδυνο. Στη συνέντευξή της στα «ΝΕΑ» μιλάει για το παρόν και το μέλλον των πρωτοβουλιών του διεθνούς οργανισμού.
Γιατί επιλέξατε τους Δελφούς για τον εορτασμό της 50ής επετείου της Σύμβασης;
Οι ελληνικές Αρχές είναι αυτές που είχαν την πρωτοβουλία αυτού του συνεδρίου για τον εορτασμό της 50ής επετείου της Σύμβασης για την Παγκόσμια Κληρονομιά. Αποφάσισαν να το διοργανώσουν στους Δελφούς και φυσικά είχε νόημα για την UNESCO. Θα ήθελα λοιπόν να ευχαριστήσω την ελληνική κυβέρνηση. Και η παρουσία του έλληνα Πρωθυπουργού στους Δελφούς υπογραμμίζει τη σημασία που αποδίδει η Ελλάδα στην κληρονομιά.
Οι Δελφοί είναι ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό επίτευγμα, τοποθετημένο σε ένα όμορφα διατηρημένο φυσικό περιβάλλον. Είναι ένα εμβληματικό πολιτιστικό μνημείο, καθώς οι χρησμοί του σημάδεψαν τη συγγραφή της ελληνικής περιπέτειας. Η πόλη ήταν το σταυροδρόμι πολλών επιρροών και είχε τεράστια επίδραση σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο, όπως μαρτυρούν τα αφιερώματα από τις τέσσερις γωνιές της Μεσογείου.
Η ένταξη των Δελφών το 1987 ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αναγνώρισε αυτή την παγκόσμια αξία, αυτόν τον ρόλο ως συλλογικό ορόσημο. Η αποστολή των Δελφών να φέρνει κοντά τους ανθρώπους είναι και η αποστολή της UNESCO.
Πενήντα χρόνια μετά τη δημιουργία της, ποιος είναι ο απολογισμός της Σύμβασης;
Από τη δημιουργία της, το 1972, η Σύμβαση για την Προστασία της Παγκόσμιας Κληρονομιάς έχει κάνει αναμφισβήτητη πρόοδο. Εχει πλέον επικυρωθεί από 194 χώρες, γεγονός που της δίνει παγκόσμια εμβέλεια. Είχε ως αποτέλεσμα τη θέσπιση νόμων και προτύπων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε πολλές χώρες και μεγάλα έργα διεθνούς συνεργασίας, όπως η αποκατάσταση των ναών Μπορομπουντούρ στην Ινδονησία, η ανακατασκευή της γέφυρας Μόσταρ στη Βοσνία και των μαυσωλείων του Τιμπουκτού στο Μάλι.
Είναι επίσης φυσικά μνημεία παγκόσμιας αξίας: μερικοί από τους πιο εμβληματικούς παγετώνες, βουνά, θαλάσσιες περιοχές και δάση. Φιλοξενούν χιλιάδες είδη ζώων, πολλά από τα οποία απειλούνται με εξαφάνιση. Σκέφτομαι ιδιαίτερα τους μεγάλους πιθήκους. Στον ορεινό όγκο Βιρουγκά, στη Ρουάντα, την Ουγκάντα και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, μέτρα προστασίας που συντόνισε η UNESCO κατέστησαν δυνατή την αύξηση του πληθυσμού των ορεινών γορίλλων. Συνολικά, 1.154 μνημεία σε όλον τον κόσμο τίθενται πλέον υπό την προστασία της. Αντιπροσωπεύουν 3,5 εκατομμύρια τετρ. χλμ. προστατευόμενων περιοχών στον κόσμο: είναι 26 φορές μεγαλύτερη από την έκταση της Ελλάδας.
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις για το μέλλον της Συνέλευσης;
Τα καταχωρισμένα μνημεία είναι άνισα κατανεμημένα σε όλον τον κόσμο. Ορισμένες χώρες έχουν περισσότερα από πενήντα, ενώ είκοσι επτά χώρες δεν έχουν κανένα. Η Αφρική αντιπροσωπεύει μόνο το 9% των συνολικών μνημείων. Δώδεκα χώρες αυτής της ηπείρου δεν έχουν καν ούτε ένα μνημείο καταχωρισμένο στον κατάλογο. Πρέπει να προχωρήσουμε προς καλύτερη αντιπροσωπευτικότητα. Αυτή είναι η πρώτη μου προτεραιότητα.
Η δεύτερη πρόκληση είναι η προστασία των μνημείων από ανθρωπογενείς πιέσεις, είτε πρόκειται για αστική ανάπτυξη, υπερπληθυσμό ή ρύπανση, και ιδιαίτερα από την κλιματική αλλαγή. Η άνοδος της θερμοκρασίας και η αναζωπύρωση των φυσικών καταστροφών που συνδέονται με αυτήν έχουν ισχυρό αντίκτυπο στην πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. Μπορεί να οδηγήσουν στην εξαφάνιση ορισμένων μνημείων.
Η UNESCO δρα μέσω μέτρων προσαρμογής και ανθεκτικότητας σε τοπικό επίπεδο. Υποστηρίζουμε ερευνητικά προγράμματα για την επιβίωση των κοραλλιογενών υφάλων, όπως στο Μπελίζ, και την αποκατάσταση των μαγγροβίων. Υποστηρίζουμε επίσης τον τομέα του τουρισμού προς πιο βιώσιμες πρακτικές: 30.000 ξενοδοχεία σε όλον τον κόσμο έχουν ήδη προσχωρήσει στον χάρτη μας για βιώσιμα ταξίδια. Προτείνουμε στα κράτη μια στρατηγική σε αυτόν τον τομέα, εκτός από τη διακαή ανάγκη σεβασμού της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα.
Πενήντα δύο εγγεγραμμένα μνημεία βρίσκονται σε κίνδυνο. Υπάρχει περίπτωση έκτακτης ανάγκης;
Μεταξύ αυτών των 52 μνημείων, πάνω από το ένα τρίτο βρίσκονται στην Αφρική. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η UNESCO έχει θέσει αυτή την ήπειρο προτεραιότητα. Η εγγραφή ενός μνημείου στον Κατάλογο της Κληρονομιάς σε Κίνδυνο είναι μια έκκληση για δράση: όχι μόνο ειδοποιεί τη διεθνή κοινότητα αλλά επίσης ενεργοποιεί οικονομικούς πόρους και εφαρμόζει ειδικά μέτρα. Στόχος μας είναι όσο το δυνατόν περισσότερα από αυτά τα μνημεία να μπορέσουν στη συνέχεια να ανακτήσουν την επιθυμητή κατάσταση διατήρησης. Εχουμε πολλές ιστορίες επιτυχίας, όπως οι ναοί του Ανγκορ στην Καμπότζη, που μετά τον εμφύλιο υπέστησαν λεηλασίες και καταχωρίστηκαν στον κατάλογο της πολιτιστικής κληρονομιάς σε κίνδυνο το 1992. Τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε μια τεράστια διεθνής εκστρατεία και δέκα χρόνια αργότερα σώθηκαν.
Πώς μπορεί να βοηθήσει η τεχνολογία;
Οι νέες τεχνολογίες είναι χρήσιμες για το μέλλον της παγκόσμιας κληρονομιάς. Πρώτα πρώτα για να γίνει πιο προσιτή σε όλους. Η UNESCO εργάζεται σε μια ψηφιακή πλατφόρμα, σκοπός της οποίας θα είναι να προσφέρει ψηφιακές περιηγήσεις σε μνημεία και ένα σύνολο εναρμονισμένων επιστημονικών δεδομένων. Δεύτερον, για την καλύτερη προστασία των μνημείων. Για να προετοιμαστούμε για εργασίες αποκατάστασης, χρησιμοποιούμε πλέον drones για τη μοντελοποίηση κτιρίων σε 3D. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα στη Μοσούλη του Ιράκ, όπου η UNESCO ηγείται επί του παρόντος μιας πολύ φιλόδοξης πρωτοβουλίας για την ανοικοδόμηση μνημείων και ιστορικών κατοικιών.
Στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, δημιουργήσαμε επίσης ένα δορυφορικό σύστημα παρατήρησης πολιτιστικών μνημείων, για την παρακολούθηση της κατάστασης διατήρησής τους και τον εντοπισμό ζημιών. Σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το πιλοτικό σύστημα σε άλλες περιοχές στο μέλλον, για παράδειγμα για την παρακολούθηση της εξέλιξης των περιοχών που απειλούνται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Αυτός ο τύπος τεχνολογίας μάς επιτρέπει να βελτιώσουμε την κατάσταση της γνώσης και να τεκμηριώσουμε περιοχές που είναι απρόσιτες από την ξηρά.
