«Ποικίλες πρόσφατες αλλαγές… ενθαρρύνουν τις φωνές που απομειώνουν και συχνά αμφισβητούν το παραδειγματικό κύρος της κλασικής αρχαιότητας, προτείνοντας ενίοτε ακόμα και την απάλειψη της διδασκαλίας και της συστηματικής μελέτης του κλασικού κληροδοτήματος από τις δομές δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης».

Η παρατήρηση αυτή αποτελεί βασικό σημείο στο σκεπτικό πίσω από το Διεθνές Συνέδριο της Ακαδημίας Αθηνών με θέμα: «The “future of the past”: why Classical Studies still matter», προς τιμήν του ακαδημαϊκού Νικόλαου Κονομή, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στο Μέγαρο της Ακαδημίας (23 – 25/11) και στο Αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης (26/11).

Σε αυτό συμμετέχουν δεκάδες έλληνες και ξένοι πανεπιστημιακοί και ερευνητές, ανάμεσα στους οποίους οι Πολ Κάρτλιτζ, Σάιμον Γκόλντχιλ, Ρόντρικ Μπίτον, Τζέιμς Πόρτερ, Ιντιθ Χολ, Φράνκο Μοντανάρι, Εμίλιο Κρέσπο. Απευθυνθήκαμε στον πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών Αντώνιο Ρεγκάκο και στον αυστραλό κλασικιστή Ρίτσαρντ Χάντερ, ο οποίος, εκτός άλλων, είχε θητεύσει και ως πρόεδρος του Συμβουλίου του ΑΠΘ (2012 – 2016).

Ποιος είναι ο σκοπός ενός τόσο «πολυφωνικού» Διεθνούς Συνεδρίου;

Oι σύνεδροι προέρχονται από χώρες που έχουν διαμορφώσει μια δική τους «φωνή», έναν δικό τους λόγο τόσο στο πεδίο των θεσμοθετημένων αρχαιογνωστικών σπουδών, όσο και στο εξωθεσμικό, ευρύτερο πεδίο του πολιτισμού και της δημόσιας ζωής (λογοτεχνία, εικαστικές και οπτικοακουστικές τέχνες, αρχιτεκτονική, πολιτική ρητορική κ.ο.κ.).

Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται βέβαια μια όλο και μεγαλύτερη σύγκλιση στον ακαδημαϊκό (αλλά και στον εξωακαδημαϊκό) τρόπο πρόσβασης στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, η οποία αποτυπώνεται στην επιτεινόμενη κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας στα αρχαιογνωστικά δημοσιεύματα και συνέδρια (και στο δικό μας συνέδριο άλλωστε οι περισσότερες εισηγήσεις είναι ευτυχώς – ή δυστυχώς – στα αγγλικά).

Ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη διαφορές μεταξύ των τριών μεγάλων «φωνών» ή σχολών στις αρχαιογνωστικές σπουδές: της κυρίαρχης, σήμερα, αγγλόφωνης, της σχολής των λατινογενών γλωσσών (ιταλικής, γαλλικής, ισπανικής) και της πάλαι ποτέ κραταιάς γερμανόφωνης σχολής. Το Συνέδριο της Ακαδημίας Αθηνών δίνει βήμα σε εκπροσώπους αυτών των τριών σχολών για να παρουσιάσουν τόσο ορισμένα κυρίαρχα θέματα των ερευνών τους, όσο και την κατάσταση των κλασικών σπουδών στις χώρες τους.

Το συνέδριο είναι επίσης «πολυφωνικό» με την έννοια ότι επιλέξαμε εισηγήσεις που καλύπτουν μεθοδολογικά και θεματικά όλο το φάσμα των αρχαιογνωστικών σπουδών, από τον παραδοσιακό, «σκληρό πυρήνα» τους – γραμματικά, γλωσσικοκειμενικά και ερμηνευτικά ζητήματα – μέχρι τη «ρευστή» περιφέρειά τους, όπου εντάσσονται οι αλλεπάλληλες θεωρητικές και μεθοδολογικές «στροφές» των τελευταίων δεκαετιών και οι νέες τεχνολογίες.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν εδώ τα διάφορα «μετα-ανθρωπιστικά» ρεύματα και οι θεωρίες που ασχολούνται με τη γεωλογική και πολιτιστική έννοια του «ανθρωπόκαινου», και αυτό γιατί εδώ – όπως υπαινίσσονται ήδη οι δύο όροι – τίθεται υπό διαπραγμάτευση η ίδια η έννοια του ανθρώπου και του ανθρωπισμού, και επομένως το κατ’ εξοχήν θεματικό πεδίο των κλασικών σπουδών, που αποτελούν και την κοιτίδα των «ανθρωπιστικών σπουδών» ή των «επιστημών του ανθρώπου». Οι εκπρόσωποι των θεωριών αυτών επιδιώκουν να επαναθεμελιώσουν τις επιστήμες του ανθρώπου και να τις συμφιλιώσουν ή, όπως φοβούνται πολλοί, να τις υποτάξουν στις φυσικές επιστήμες.

Κατά την προσωπική σας οπτική, γιατί μας αφορούν ακόμη οι κλασικές σπουδές;

Εφόσον αυτοπροσδιοριζόμαστε ως έλλογα, ελεύθερα, αυτόνομα και πολιτικά όντα, θεωρώ ότι οι κλασικές σπουδές μάς αφορούν ακόμη, επειδή αντικείμενό τους είναι ο κόσμος στον οποίο πρωτοδιατυπώθηκαν και πρωτοπραγματώθηκαν, έστω και σε περιορισμένο βαθμό (μη λησμονούμε τον αποκλεισμό των γυναικών και δούλων) τα εν λόγω χαρακτηριστικά. Μελετώντας και κατανοώντας τον αρχαίο κλασικό κόσμο μελετούμε και κατανοούμε με άλλα λόγια τη διαμόρφωση του εαυτού μας.

Ποιο είναι ένα μάθημα από τους αρχαίους Ελληνες που κρατάτε για εσάς;

Η τρομακτική δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί από τον μετασχηματισμό μιας σχετικά μικρής ανθρώπινης κοινότητας, όπως παρατηρείται στην αρχαία πόλη των Αθηνών, στην οποία ο δήμος παύει να είναι αντικείμενο και αυτοαναγορεύεται σε υποκείμενο της εξουσίας (δημο-κρατία), επωμιζόμενος και την τεράστια ευθύνη που συνεπάγεται τούτο το βήμα. Από την κίνηση αυτήν προκύπτει η πολιτική, η οποία αποκτά τόση βαρύτητα που θέτει τα πάντα υπό αμφισβήτηση, παράδοση, θεούς, δίκαιο, επίγεια και κοσμική τάξη, διαμορφώνοντας παράλληλα και έναν πρωτόγνωρο, θεμελιωμένο στον λόγο και τον διά-λογο πολιτισμό, ο οποίος συνοδεύεται και υποστηρίζεται από μια εξίσου μεγάλη οικονομική και στρατιωτική ισχύ.

Πώς μπορεί η ακαδημαϊκή κοινότητα, το σχολείο, η κοινωνία, ακόμη και η οικογένεια να αλλάξουν τους όρους με τους οποίους ένας νεαρός μαθητής μπορεί να εξοικειωθεί με την κλασική γραμματεία;

Οι όροι για μια πρώτη πρόσβαση των νεαρών μαθητριών και μαθητών στον κλασικό πολιτισμό έχουν εκ των πραγμάτων αλλάξει με τις νέες τεχνολογίες και τις δυνατότητες που αυτές προσφέρουν. Το ζήτημα αυτό απασχολεί έντονα την αρχαιογνωστική επιστήμη και αποτελεί άλλωστε και αντικείμενο ορισμένων από τις εισηγήσεις του συνεδρίου της Ακαδημίας. Βέβαιο είναι επίσης ότι έχουν πολλαπλασιαστεί και έχουν βελτιωθεί τα σχετικά με την αρχαιότητα βιβλία που απευθύνονται σε νέες και νέους. Μια βαθύτερη γνώση του αρχαίου πολιτισμού που μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που κατανοούμε τον εαυτό μας και τον κόσμο, είναι ωστόσο δυνατή μόνο με την επίμονη ανάγνωση, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση, των αρχαίων κλασικών κειμένων. Η υστέρηση της ελληνικής κοινωνίας στο πεδίο της ανάγνωσης όχι μόνο των αρχαίων κειμένων είναι γνωστή, και μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί αποτελεσματικός τρόπος να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα.

Info

Διοργανωτές: καθηγητής Αντώνιος Ρεγκάκος (Ακαδημία Αθηνών και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), καθηγητής Θεόδωρος Παπαγγελής (Ακαδημία Αθηνών και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), καθηγητής Γεώργιος Κ. Γιαννάκης (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας). Το συνέδριο θα επιτρέπει την παρουσία κοινού, ενώ η ζωντανή μετάδοση θα πραγματοποιηθεί από τον παρακάτω σύνδεσμο: https://diavlos.grnet.gr/room/1192?eventid=13279

Τελευταία Νέα