Το Παγκόσμιο Κύπελλο έχει αρχίσει να «ζεσταίνεται» όπως και ο καιρός (!) καθώς σε καμία περίπτωση οι καιρικές συνθήκες δεν θυμίζουν ότι το Μουντιάλ δεν διεξάγεται καλοκαίρι αλλά χειμώνα!

Οι θερμοκρασίες αγγίζουν ακόμα και τους 30 βαθμούς και είναι χαρακτηριστικό ότι στις στάσεις των λεωφορείων υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες κλιματιζόμενες όπου περιμένει ο κόσμος με τα λεωφορεία να κάνουν υποχρεωτικά στάση ακόμα και να μην έχει σηκώσει το χέρι του κάποιος από τους ανθρώπους που είναι στη στάση προκειμένου να προλάβουν να βγουν οι επιβάτες από την αίθουσα αναμονής.

Οι οποίες δεν ανοιγοκλείνουν με αισθητήρα, αλλά με ειδικό κουμπί προκειμένου να μένει όσο το δυνατόν περισσότερο σταθερή η θερμοκρασία και να μη χάνεται η δροσιά.

Ολα αυτά έχουν να κάνουν με τις συνθήκες των επισκεπτών και των ντόπιων, καθώς πολύς λόγος (και δικαίως μέχρι ένα σημείο) έχει γίνει για τις άθλιες σε πολλές περιπτώσεις συνθήκες διαβίωσης των εργατών που δούλεψαν – και πολλοί δουλεύουν ακόμα – για τα έργα στην πόλη και κυρίως την κατασκευή των υπερσύγχρονων γηπέδων.

Αλλωστε με εξαίρεση το «Χαλίφα» που ανακαινίστηκε, τα υπόλοιπα επτά κατασκευάστηκαν από το μηδέν και είναι ξεκάθαρα νέα στάδια.

Από την πρώτη στιγμή της ανάληψης της κορυφαίας ποδοσφαιρικής διοργάνωσης, το Κατάρ έχει επικριθεί συχνά από διεθνή συνδικάτα και ΜΚΟ για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η μη καταβολή των δεδουλευμένων είναι το «κύριο παράπονο» των μεταναστών εργαζομένων προς το υπουργείο Εργασίας του Κατάρ, σύμφωνα με δύο εκθέσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), που δημοσιεύθηκαν στις αρχές Νοεμβρίου.

Και μάλιστα δεν είναι τυχαίο ότι ο αριθμός των σχετικών καταγγελιών είχε υπερδιπλασιαστεί φθάνοντας τις 34.425 μεταξύ Οκτωβρίου 2021 και Οκτωβρίου 2022 και αυτό διότι η ίδια η κυβέρνηση του Κατάρ είχε δημιουργήσει τον τελευταίο χρόνο  μια ηλεκτρονική πλατφόρμα αρχειοθέτησης.

Καθώς οι άνθρωποι της χώρας ήθελαν να έχουν όσο το δυνατόν πιο ακριβή στοιχεία για όλες τις καταγγελίες. Εκεί είναι και η «κόκκινη κάρτα» για τους διοργανωτές, καθώς δεν έχουν ελέγξει όσο έπρεπε όλες αυτές τις συνθήκες και αυτό είναι μια από τις μεγάλες αλήθειες της υπόθεσης.

«Οι κύριες αιτίες των καταγγελιών σχετίζονται με τη μη καταβολή μισθών και αποζημιώσεων απόλυσης, αλλά και την ετήσια άδεια, που δεν χορηγείται ή δεν καταβάλλεται» αναφερόταν χαρακτηριστικά στις εκθέσεις, με την επισήμανση ότι το 66,5% των υποθέσεων διευθετήθηκε φιλικά και το 30,7% στα δικαστήρια, καθώς στο 84% των περιπτώσεων «ο δικαστής συμφώνησε με τον εργαζόμενο». Το τελευταίο ήταν θετικό στοιχείο – και είναι μια ακόμα αλήθεια – καθώς η τοπική δικαιοσύνη αναγνώριζε το δίκαιο των αλλοδαπών εργατών.

Μέχρι τον περασμένο Ιούλιο, 582.400.000 καταριανά ριάλι (το νόμισμά τους) είχαν πληρωθεί ως αποζημίωση σε περισσότερους από 37.000 εργαζομένους, όπως προκύπτει από αυτές τις έρευνες. Μιλάμε για ένα ποσό 160.000.000 ευρώ, το οποίο διπλασιάστηκε μέχρι και το τέλος Σεπτεμβρίου μόλις δύο μήνες πριν από την έναρξη της διοργάνωσης.

Αυτό δείχνει και τη μεγάλη έκταση του προβλήματος των απλήρωτων μισθών, που επιδεινώθηκε ιδιαίτερα από την κρίση του κορωνοϊού.

Μεταρρυθμίσεις με «θετικό αντίκτυπο»

Μεταξύ του 2018 και του 2020, το Κατάρ προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις, οι οποίες είχαν «θετικό αντίκτυπο», σύμφωνα με το 86% των 1.036 μεταναστών εργαζομένων που ερωτήθηκαν σε δημοσκόπηση μεταξύ του Μαΐου και του Ιουνίου του 2022, στο πλαίσιο αυτών των εκθέσεων.

Η καθιέρωση του κατώτατου μισθού, τον Μάρτιο του 2021, έχει επηρεάσει «περισσότερους από 280.000 εργαζόμενους ή περίπου το 13% του συνολικού εργατικού δυναμικού στον ιδιωτικό τομέα», όπως τονίζεται στις εκθέσεις, ενώ, τον Αύγουστο του 2022, 67.128 εταιρείες είχαν εγγραφεί στο Σύστημα Προστασίας Μισθών που δημιουργήθηκε το 2015 και 913 εξ’ αυτών παραβίαζαν τους κανόνες, κινδυνεύοντας με πρόστιμα και φυλάκιση.

Σε όλη την υπόθεση όμως υπάρχει και ένα μεγάλο ψέμα, μια ανακρίβεια που δεν έχει αναφερθεί ούτε από τα μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα που ασχολούνται εδώ και μήνες με την υπόθεση.

Δεκάδες χιλιάδες μετανάστες εργάτες, δεν τους έχει προσλάβει το Κατάρ αλλά οι μεγάλες ξένες πολυεθνικές εταιρείες που βρίσκονται στη χώρα εδώ και πολλά χρόνια, οι περισσότερες για τα έργα υποδομής. Η κυβέρνηση του Κατάρ έκανε συμφωνίες για παράδειγμα με κάποια εταιρεία για ένα γήπεδο και εφόσον συφωνούσαν έδινε ένα ποσό π.χ. 100.000.000 ευρώ και η εταιρεία προχωρούσε σε προσλήψεις με μισθούς… πείνας και φτιάχνοντας ακόμα και σκηνές για να μένουν ομαδικά οι εργάτες.

Η τουρκική Tefken, η ιταλική We build και η αμερικάνικη Μe engineers με έδρα το Ντένβερ είναι κάποιες από αυτές, σύμφωνα με την έρευνα που έκαναν «ΤΑ ΝΕΑ».

Μάλιστα υπάρχει και ένα άλλο καθεστώς σε κρατικές εταιρείες που δουλεύουν αλλοδαποί και αυτό είναι γενικό και όχι ειδικό λόγω του Παγκοσμίου Κυπέλλου.

Τα «ΝΕΑ» επισκέφτηκαν την ομοσπονδία μπάσκετ του Κατάρ (όπως είναι η ΕΟΚ σε εμάς) και συνομίλησαν με ανθρώπους και για τα εργασιακά. Οπως μας αποκάλυψε ένας αιγύπτιος εργαζόμενος, που θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του, οι μισθοί τους ανέρχονται σε 600-700 ευρώ τον μήνα και έχουν πλήρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Επίσης όλοι είναι δηλωμένοι και δεν υπάρχει αδήλωτη εργασία.

Επίσης, όπως μας είπε, όταν για παράδειγμα ένας Ινδός παίρνει στην πατρίδα του 50 ευρώ τον μήνα, εδώ νιώθει… βασιλιάς με 700 ευρώ.

Η κάθε κρατική εταιρεία στο Κατάρ φροντίζει να βρει και σπίτια στους εργαζόμενους που τα νοικιάζουν οι ίδιοι. «Πολλοί από εμάς ζητούμε από την εταιρεία μας να φτιάξει ένα δικό της καμπ και να μένουμε εκεί. Αυτό μας εξυπηρετεί πολύ, καθώς έτσι εξοικονομούμε σημαντικό ποσό καθώς η διαμονή σε τέτοιους καταυλισμούς είναι πολύ οικονομική» μας λέει ο αλλοδαπός εργάτης.

Θυμίζουμε ότι μέχρι να φτάσουμε στην έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου υπήρχαν πολλά ρεπορτάζ από μεγάλα μέσα που επικαλούνταν πηγές.

Ετσι διαβάσαμε για 15.000 εργάτες που έχασαν τη ζωή τους (πηγή το γερμανικό δίκτυο ZDF και η Διεθνής Αμνηστία) από το 2010, αλλά και για 800.000 ασιάτες και αφρικανούς εργάτες, που ζουν σε άθλιες συνθήκες, όπως είχε αναφέρει η «Independent» σε μια έκθεση που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Ιούνιο.

Επίσης έγινε λόγος για 24.000 εργάτες-σκλάβους (έκθεση του «Business & Human Rights Resource Center») και τις τραγικές συνθήκες εργασίας στα υπό κατασκευή γήπεδα. Ενώ έκανε λόγο για απλήρωτους εργαζόμενους, για 20ωρες βάρδιες με ελάχιστα διαλείμματα, για παρακράτηση των διαβατηρίων, για άκρως επικίνδυνες συνθήκες εργασίας.

Τα νούμερα αυτά που σαφέστατα προκαλούν αίσθηση δεν ανταποκρίνονται απόλυτα στην πραγματικότητα, ενώ όπως είπαμε μεγάλη ευθύνη έχουν και κορυφαίες διεθνείς εταιρείες που ενώ προσλαμβάνουν και έχουν κάτω από άθλιες συνθήκες διαβίωσης πολλούς εργάτες, την ίδια ώρα σφυρίζουν αδιάφορα.

Σαφώς όμως και η κυβέρνηση του Κατάρ θα μπορούσε (και έπρεπε) να είχε ελέγξει πολύ πιο αποτελεσματικά όλα αυτά τα χρόνια όλες αυτές τις συνθήκες και τις καταγγελίες και να είχε υποβάλλει ανάλογα και τις κυρώσεις στους υπευθύνους.

Δύο ξεχωριστοί κόσμοι στην καρδιά της ερήμου και μια ευκαιρία αλλαγής

Δύο κόσμοι. Το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του Κατάρ ανέδειξε τις αντιφάσεις που μπορεί να προκύψουν σε μια κοινωνία με παλιές δομές και νέα μέσα. Ενα Μουντιάλ στην καρδιά του χειμώνα που συγκέντρωσε ποικίλα σχόλια, αντιδράσεις αλλά και θαυμασμό για τα τεχνολογικά επιτεύγματα στην καρδιά της ερήμου.

Για τους παίκτες παραμένει όνειρο και ακόμα και αν αρχικά επτά δυτικοευρωπαϊκές χώρες θέλησαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους στην καταπίεση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας στο εμιράτο των 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων, η FIFA ανέκοψε το κύμα διαμαρτυριών απειλώντας με κίτρινες κάρτες τους παίκτες που θα φορούσαν το περιβραχιόνιο «Οne love». Οι Γερμανοί αντέδρασαν κάπως ποζάροντας με το χέρι να κλείνει το στόμα τους, όμως όταν τα παιχνίδια άρχισαν, οι παίκτες επικεντρώθηκαν σε αυτό που ξέρουν να κάνουν καλύτερα, ξεχνώντας τα υπόλοιπα. Μέσα τους κυριαρχεί πάνω απ’ όλα το πάθος για την μπάλα. Και εκφράστηκαν θετικά για τα εντυπωσιακά γήπεδα – επτά από τα οκτώ κατασκευάστηκαν εξαρχής και περιλαμβάνουν σχέδια από μερικούς από τους πιο διάσημους αρχιτέκτονες σταδίων στον κόσμο. Συνολικά κόστισαν περίπου 200 δισ. δολάρια. Τα σχέδια των σταδίων παραπέμπουν στον αραβικό πολιτισμό, αλλά περιλαμβάνουν επίσης νέα χαρακτηριστικά, όπως 974 κοντέινερ που αποτελούν μεγάλο μέρος ενός νέου χώρου. Κάποια από αυτά μετά το τέλος των αγώνων θα μετατραπούν σε κατοικίες ή άλλους δημόσιους χώρους.

Συνθήκες εργασίας

Το πώς κατασκευάστηκαν όμως τα εντυπωσιακά αυτά στάδια είναι μια άλλη υπόθεση. Ο διεθνής Τύπος κατέγραψε τα τελευταία χρόνια τις εργασίες για την οικοδόμησή τους και τα εργατικά ατυχήματα, που κάθε άλλο παρά λίγα ήταν, καθώς οι μετανάστες εργάτες δούλευαν υπό ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες. Αλλωστε χθες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Κατάρ. Οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι το κράτος του Κόλπου κέρδισε στη διαδικασία υποβολής προτάσεων για το Παγκόσμιο Κύπελλο της FIFA εν μέσω αξιόπιστων καταγγελιών για δωροδοκία και διαφθορά, ενώ τονίζουν πως η διαδικασία ανάθεσης δεν ήταν διαφανής. Ζητούν μάλιστα να θεσπιστούν πιο δημοκρατικές διαδικασίες για την ανάθεση της διοργάνωσης Παγκοσμίων Κυπέλλων στο μέλλον.

Τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου εκφράζουν τη λύπη τους για τους θανάτους χιλιάδων μεταναστών εργαζομένων κυρίως στον κατασκευαστικό τομέα, οι οποίοι βοήθησαν τη χώρα να προετοιμαστεί για το τουρνουά, καθώς και για όλους τους τραυματισμούς.  Με περίπου 2 εκατομμύρια ξένους υπηκόους να αποτελούν περίπου το 94% του εργατικού δυναμικού της χώρας, το ψήφισμα εκφράζει την ικανοποίηση του Κοινοβουλίου για το γεγονός ότι, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, η κυβέρνηση του Κατάρ έχει επιστρέψει 320 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε θύματα μισθολογικών καταχρήσεων μέσω του λεγόμενου Ταμείου Υποστήριξης και Ασφαλίσεων των Εργαζομένων.

Αναγνωρίζοντας τη σημαντική συμβολή των μεταναστών εργαζομένων στην οικονομία του Κατάρ και στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2022, το Ευρωκοινοβούλιο καλεί τις Αρχές της χώρας να διεξαγάγουν πλήρεις έρευνες για τους θανάτους μεταναστών εργαζομένων και να αποζημιώσουν τις οικογένειες των νεκρών σε περίπτωση που ο θάνατός τους προκλήθηκε από τις συνθήκες εργασίας τους. Στηρίζει επίσης τις πρόσφατες προσπάθειες του Κατάρ για τη βελτίωση των συνθηκών και των δικαιωμάτων των εργαζομένων, ζητήματα που έχει θέσει η διεθνής κοινότητα, αλλά ζητεί την πλήρη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων.

Οι ευρωβουλευτές εκφράζουν τη λύπη τους για την κακοποίηση που διαπράττουν οι Αρχές της χώρας ει; βάρος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, για παράδειγμα μέσω της χρήσης νομοθεσίας που επιτρέπει την προσωρινή κράτηση των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ χωρίς απαγγελία κατηγορίας ή δίκη για διάστημα έως έξι μηνών. Το ψήφισμα παροτρύνει επίσης το Κατάρ να ενισχύσει τα μέτρα για την ισότητα των φύλων, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης των καταλοίπων της κηδεμονίας των γυναικών, εντείνοντας παράλληλα τις προσπάθειες για την αύξηση της εκπροσώπησης των γυναικών στην επίσημη αγορά εργασίας.

Ολα αυτά δείχνουν πως το Κατάρ έχει αρχίσει να ακούει τις εκκλήσεις της διεθνούς κοινότητας για την ανάγκη προώθησης δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικό του, παρότι σίγουρα υπάρχουν ακόμα αντιστάσεις. Ισως το Παγκόσμιο Κύπελλο να αποτελέσει μια ευκαιρία αλλαγής σε μια γωνιά του κόσμου που ακόμα αντιστέκεται σε αυτές. Το Κατάρ δεν θα είναι ίδιο μετά τον τελικό του Μουντιάλ στις 18 Δεκεμβρίου στο στάδιο Λουσαΐλ. Και βάσει των συμπερασμάτων που θα συναχθούν, μπορεί να μην είναι ίδια και η FIFA.