Οι θάνατοι μεταναστών που εργάστηκαν για το φετινό Μουντιάλ έβαλαν το Κατάρ στο στόχαστρο διεθνών επικρίσεων.
Αν και οι διοργανωτές κάνουν λόγο για 39 νεκρούς, ανάλυση του Guardian ανεβάζει τον απολογισμό στους χιλιάδες.
Η βρετανική εφημερίδα εξετάζει τα βασικά ερωτήματα για το ζήτημα που έριξε τη σκιά του στο Παγκόσμιο Κύπελλο.
Γιατί το φετινό Μουντιάλ είναι τόσο αμφιλεγόμενο;
Το 2020 η FIFA επέλεξε το Κατάρ –μια χώρα μικρότερη από την αμερικανική πολιτεία του Κονέκτικατ με φτωχό ιστορικό στο ποδόσφαιρο- για τη φιλοξενία του Παγκόσμιου Κυπέλλου σε μια διαδικασία που σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές έπασχε από διαφθορά. Η μη αναμενόμενη απόφαση πυροδότησε οικοδομικό οργασμό στην πλούσια μεσανατολική χώρα, η οποία έγινε φέτος ο μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Λόγω της διοργάνωσης η διεθνής προσοχή στράφηκε στο μακρύ ιστορικό του Κατάρ στην καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την εχθρότητα απέναντι στην κοινότητα ΛΟΑΚΤΙ και την εκμετάλλευση των μεταναστών που εργάζονται σε επικίνδυνες συνθήκες.
«Οι μετανάστες ήταν απολύτως απαραίτητοι για να διεξαχθεί το Παγκόσμιο Κύπελλο, είχε όμως μεγάλο κόστος για πολλούς μετανάστες και τις οικογένειές τους που όχι μόνο έκαναν προσωπικές θυσίες αλλά αντιμετώπισαν και κλοπή αποδοχών, τραυματισμούς και χιλιάδες ανεξήγητους θανάτους» δήλωσε η Ρόθνα Μπίγκαμ, ερευνήτρια της οργάνωσης Human Rights Watch.
Πόσοι μετανάστες βρίσκονται στο Κατάρ και από πού προέρχονται;
Το Κατάρ έχει πληθυσμό περίπου τριών εκατομμυρίων ανθρώπων, από τους οποίους το 88% είναι ξένοι υπήκοοι. Οι μετανάστες που δουλεύουν ως εργάτες εκτιμώνται στα δύο εκατομμύρια, αριθμός που αντιστοιχεί στο 95% του εργατικού δυναμικού.
Περίπου ένα εκατομμύριο άτομα απασχολούνται στον κατασκευαστικό τομέα και 100.000 είναι οικιακοί βοηθοί. Άνδρες στην πλειονότητά τους, πολλοί μετανάστες έρχονται από ασιατικές χώρες όπως οι Φιλιππίνες, η Ινδία, το Πακιστάν, το Νεπάλ και το Μπαγκλαντές.
Τι ακριβώς χτίζουν;
Η πρώτη χώρα της Μέσης Ανατολής που φιλοξενεί το Μουντιάλ, το Κατάρ έχει ξοδέψει 220-300 δισεκατομμύρια δολάρια για υποδομές και αξιοποιεί τη δημοφιλή διοργάνωση για την ανάπτυξή του.
Η χώρα δαπάνησε 6,5 δισ. δολάρια για να χτίσει επτά νέα στάδια και να ανακαινίσει ένα όγδοο. Έχτισε επίσης νέους ουρανοξύστες, ξενοδοχεία και σπίτια, αναβάθμισε μέσα μαζικής μεταφοράς και αυτοκινητοδρόμους και δημιούργησε μια νέα πόλη τη Λουσάιλ, όπου θα πραγματοποιηθεί ο τελικός.
Ξεφούσκωτες μπάλες με άμμο τοποθετήθηκαν σε γήπεδο του Χερν στη Γερμανία στη μνήμη των νεκρών εργατών στο Κατάρ (Reuters)
Ποιος είναι ο τελευταίος απολογισμός;
Επισήμως, μόνο τρεις εργάτες πέθαναν σε δυστυχήματα που σχετίζονταν με τη δουλειά τους και 37 σε περιπτώσεις που δεν σχετίζονταν με την εργασία. Πολλοί όμως πιστεύουν ότι ο πραγματικός απολογισμός είναι πολύ μεγαλύτερος.
Το πρόβλημα, γράφει ο Guardian, είναι ότι είναι δύσκολο να συνδεθούν άμεσα οι θάνατοι με τη διοργάνωση, ή να εκτιμηθεί πόσοι θάνατοι θα μπορούσαν να προληφθούν, δεδομένου ότι επαρκείς πληροφορίες δεν υπάρχουν.
Η Fifa και η κυβέρνηση του Κατάρ προσπάθησαν να αποσυνδέσουν τα έργα του Μουντιάλ με άλλα κατασκευαστικά πρότζεκτ, αν και είναι πιθανό ότι τα πρότζεκτ αυτά δεν θα είχαν προχωρήσει χωρίς τη μεγάλη διοργάνωση. Έπρεπε εξάλλου να είναι έτοιμα εγκαίρως για να υποδεχτούν τους 1,2 εκατομμύρια φιλάθλους που αναμένονταν στη χώρα.
Συνολικά 15.021 ξένοι υπήκοοι πέθαναν στο Κατάρ από το 2010 έως το 2019, σύμφωνα με την κυβέρνηση. Προηγούμενη ανάλυση του Guardian τον Φεβρουάριο του 2021 εκτιμούσε ότι περισσότεροι από 6.500 εργάτες από την Ινδία, το Πακιστάν, το Νεπάλ, το Μπαγκλαντές και τη Σρι Λάνκα πέθαναν μετά την ανάληψη του Μουντιάλ. Τα επίσημα στοιχεία δεν κατηγοριοποιούνται ανάλογα με την θέση εργασίας ή τον τόπο θανάτου.
Η κυβέρνηση έχει αναφέρει ότι 30.000 ξένοι εργάτες απασχολήθηκαν στην κατασκευή των νέων σταδίων.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO), το 2020 συνολικά 50 άτομα σκοτώθηκαν σε δυστυχήματα που σχετίζονταν με την εργασία τους, 500 τραυματίστηκαν σοβαρά και 37.600 υπέστησαν ελαφρείς ή μέτριους τραυματισμούς.
Πού οφείλονται οι θάνατοι;
Η μέση μέγιστη θερμοκρασία στο Κατάρ υπερβαίνει τους 37,7 βαθμούς πέντε μήνες τον χρόνο.
Αν και το πρωτάθλημα μεταφέρθηκε από το καλοκαίρι το χειμώνα για την ασφάλεια και την άνεση παικτών, αξιωματούχων και φιλάθλων, οι εργάτες κινδυνεύουν από ατυχήματα και άλλα προβλήματα υγείας λόγω της πολύωρης εργασίας στη ζέστη.
Οι αυτοκτονίες δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, καθώς οι εργάτες ζουν σε άσχημες συνθήκες που έρχονται σε σκληρή αντίθεση με την ευμάρεια του κράτους και την πολυτέλεια των έργων για τα οποία δουλεύουν.
Η κυβέρνηση του Κατάρ έχει υποστηρίξει πως «η θνησιμότητα μεταξύ αυτών των κοινοτήτων βρίσκεται εντός του αναμενόμενου εύρους για το μέγεθος και τη δημογραφική σύνθεση του πληθυσμού».
Όμως τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι μεγάλος αριθμός νέων και μεσήλικων ανδρών από το Νεπάλ, οι οποίοι υποβάλλονται σε εξετάσεις πριν τους επιτραπεί η είσοδος στο Κατάρ, πέθαναν από καρδιακές παθήσεις.
Έπειτα από προηγούμενο ρεπορτάζ του Guardian, η Διεθνής Αμνηστία κατηγόρησε το Κατάρ με έκθεσή της το 2021 για «συστηματική έκδοση πιστοποιητικών θανάτου για ξένους μετανάστες χωρίς επαρκείς έρευνες», αποδίδοντας τους θανάτους σε «φυσικά αίτια» ή «καρδιακή ανεπάρκεια», κάτι που καθιστά αδύνατη την αξίωση αποζημιώσεων από τις οικογένειες των νεκρών.
Η οργάνωση διαπίστωσε ότι έως και το 70% των θανάτων μεταναστών αποδίδονται σε ανακριβή αίτια, ενώ ο Guardian υπολογίζει ότι το 69% των θανάτων εργαζομένων από την Ινδία, το Νεπάλ και το Μπαγκλαντές αποδίδονται σε φυσικά αίτια.
Τι μέτρα έχει λάβει το Κατάρ;
Την τελευταία πενταετία η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις για εργασιακά ζητήματα και από το 2021 ισχύει ελάχιστος μισθός που αντιστοιχεί σε περίπου 275 δολάρια το μήνα. Πολλοί όμως θεωρούν τα μέτρα ανεπαρκή.
«Χιλιάδες εργάτες σε όλα τα έργα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως η καθυστέρηση ή μη καταβολή μισθών, άρνηση παροχής ημερών ξεκούρασης, μη ασφαλείς εργασιακές συνθήκες, εμπόδια στην αλλαγή εργασίας και περιορισμένη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, ενώ οι θάνατοι χιλιάδων εργατών δεν έχουν διερευνηθεί» ανέφερε η Διεθνής Αμνηστία.
Πώς αντιδρούν οι αθλητικοί σύλλογοι;
Εθνικές ομάδες όπως της Δανίας και της Ολλανδίας έχουν εκφράσει επικρίσεις για τις εργασιακές συνθήκες και τα ανθρώπινα δικαιώματα πολύ πιο έντονες από ό,τι η Fifa, η οποία απαγόρευσε στους παίκτες να φορέσουν περιβραχιόνιο «OneLove» με τα χρώματα της κοινότητας ΛΟΑΚΤΙ.
Λίγο πριν από την έναρξη του Μουντιάλ ο πρόεδρος της Fifa Τζιάνι Ινφαντίνο ζήτησε από τις ομάδες να «εστιάσουν στο ποδόσφαιρο».
Ο Ινφαντίνο υποστήριξε αργότερα ότι η Fifa αξίζει τα ένσημα για την επιρροή που άσκησε στο Κατάρ ώστε να αλλάξει τα στάνταρτ και ότι οι επικρίσεις στο Κατάρ πάσχουν από Δυτική υποκρισία.
Ανησυχίες για τα δικαιώματα ΛΟΑΚΤΙ, την καταναγκαστική εργασία και τις μη ασφαλείς συνθήκες επισκίασαν και το προηγούμενο πρωτάθλημα που πραγματοποιήθηκε στη Ρωσία το 2018.
Σύμφωνα με Έκθεση της Διεθνούς Ένωσης Οικοδόμων και Ξυλουργών, 21 εργάτες σκοτώθηκαν ενώ εργάζονταν για την κατασκευή νέων σταδίων στη Ρωσία, κυρίως από πτώσεις και από χτυπήματα βαρέος εξοπλισμού.
