«Η μεταμόρφωση του οικείου σε ανοίκειο τρομάζει»

Δεν μας τρομάζει τίποτα περισσότερο«από έναν, φαινομενικά, άδολο άνθρωπο ο οποίος την ώρα που σου απευθύνει ένα βλέμμα ασύγκριτης τρυφερότητας ετοιμάζεται να σε κατασπαράξει». Η Φωτεινή Τσαλίκογλου, καθηγήτρια Ψυχολογίας και συγγραφέας, μιλά για τον τρόμο που κρύβει η μεταμόρφωση του οικείου σε ανοίκειο και πώς η φροντίδα αποτελεί την«πρώτη τέχνη της ζωής».

Παρακολουθούμε εμβρόντητοι τις καταγγελίες για την Κιβωτό του Κόσμου. Ποια είναι η πιο σοκαριστική διάσταση της υπόθεσης;

Για την τελική«αλήθεια»της Κιβωτού θα αποφανθεί η Δικαιοσύνη. Εκείνο που πάντως σοκάρει είναι ηαποκαθήλωση. Η βίαιη ανατροπή. Η ταχύτητα με την οποία η εξιδανίκευση οδήγησε σε μιαβίαιη απομάγευση.

Στον εικονολαγνικό πολιτισμό μας, όπου το «φαίνεσθαι» ενέχει θέση ουσίας, η Κιβωτός αποτελούσε έναν ιερό τόπο. Το πρόσωπο του πατέρα, άσπιλο, αμόλυντο, ήπιο, συμπονετικό, χάριζε υποσχέσεις λύτρωσης. Εβλεπα τώρα δα μια φωτογραφία του στην τηλεόραση: Εν είδει Ιησού, περιστοιχισμένος από μικρά παιδιά να κρατά γύρω από τους ώμους του ένα λευκό αρνάκι,με ένα χαμόγελο αθωότητας να φωτίζει το πρόσωπο του. Ο Ιωάννης Βαπτιστής είχε παρομοιάσει τον Ιησού με τον αμνό του Θεού που θα πάρει στις πλάτες του τις αμαρτίες του κόσμου.

Το άλλο που σοκάρει είναι η ενοχοποίηση των παιδιών. Τα παιδιά της Κιβωτού είναι πλάσματα, όπως ακούσαμε τον ίδιο τονπατέρα να δηλώνει, που«επιθυμούν να παραβατούν» και«εχθρεύονταιεκείνους που υποκαθιστούν τους γονείς τους». Βάρβαρες«παιδαγωγικές μέθοδοι» ορθοπεδικής της ψυχής, προσφιλείς στα κλειστά ιδρύματα, αναπαράγουν τη βία και τον θάνατο. Ανοίγουν τον δρόμο για μια καριέρα είτε ενόςβίαιου είτε ενός παραιτημένου και συμβολικά νεκρού ενηλίκου.

Πώς εισπράττουν τα ίδια τα παιδιά μια τέτοια ενοχοποίηση; Είναι σαν να αιμορραγείςμέσα σε ένα ασθενοφόρο και να απευθύνεις ένα βλέμμα έκκλησης στον τραυματιοφορέα σου κι εκείνος σε μια ασύλληπτη ανατροπή ρόλων να πετάει τη λευκή μπλούζα και να μεταμορφώνεται σε δήμιο. Ενας μεταμφιεσμένος σεφροντιστή δήμιος.

Γιατί σε τέτοια ζητήματα η κοινωνία δεν δείχνει να μπορεί να περιμένει τις επίσημες ανακοινώσεις;

Μα γιατί ακριβώς αυτό σημαίνει «εικονολαγνικός» ψηφιακός πολιτισμός. Η άρση του«περίμενε». Η κυρίαρχη στη βρεφική ηλικία «αρχή της απόλαυσης» δεν περιλαμβάνει το «περίμενε» που υπάγεται στην «αρχή της πραγματικότητας». Ολα πρέπει να γίνονται εδώ και τώρα. Αμεση ανακούφιση της έντασης. Η ένταση που παράγει η είδηση είναιτεράστια. Δεν επιδέχεται αναβολή. Δεν μπορείς να αφήνεσαι στη σαγήνη της εικόνας, να βλέπεις π.χ. κλουβιά για παπαγάλους που ενδεχομένως μέσα εκεί φυλακίζονταν παιδιά ή να βλέπεις τον πατέρα με Πόρσε. Οχι, δεν γίνεται να καταναλώνεις αυτές τις εικόνες και να μένεις νηφάλιος.

Η μεταμόρφωση του οικείου σε ανοίκειο τρομάζει. Οπως τρομάζειένας, φαινομενικά, άδολος άνθρωπος ο οποίος την ώρα που σου απευθύνει ένα βλέμμα ασύγκριτης τρυφερότητας ετοιμάζεται να σε κατασπαράξει.

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει η νέα διοίκηση της Κιβωτού, τι είναι εκείνο που χρειάζονται τα περίπου 500 παιδιά των δομών περισσότερο από όλα αυτή τη στιγμή;

Η νέα διοίκηση επωμίζεται το σπουδαίο και πραγματικά δύσκολο ρόλοτης επούλωσης μιας ανοιχτής πληγής, της ανάκτησης της εμπιστοσύνης σε έναν θρυμματισμένο κόσμοτωνπαιδιώντης Κιβωτού πρωτίστως, αλλά και των άλλων παιδιώνπουπαρακολουθούν μιασπαρακτική ιστορία ανατροπών, προδοσίας και διάψευσης. Με όρια, κανόνες διαφάνειας και συνεχείς αξιολογήσεις, καλείται να επενδύσει στην έννοια της φροντίδας ως«πρώτη τέχνη της ζωής». Μέσα στην έννοια της φροντίδας, όπως πολύ καλά γνωρίζει η πρόεδροςτης επιτροπής, υπάρχει η έννοια της ΗΘΙΚΗΣ. Η φροντίδα παραπέμπει στην έκφραση μιας ανησυχίας, μιας έγνοιας για τον άλλον. Οταν γίνεται δέσμευση και πράξη, αυτή η ανησυχία συνδέεται με το ερώτημα«τι θα γίνει αυτός, αν εγώ δεν τον φροντίσω;». Και πού αλήθεια βρίσκεται το πολύπαθο κράτος πρόνοιας σε αυτό το ερώτημα;

Σε πείσμα όλων των καιρών μια καινούργια μέρα ίσως αρχίζει. Aς στοιχηματίσουμε σε αυτήν, έχοντας σταθερά κατά νου ότι ύστατος στόχος είναι, και δεν μπορεί παρά να είναι, ο αποϊδρυματισμός και η ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής σε αξιολογημένες οικογένειες.