«Το πρόγραμμα των συναυλιών μας έχει αλλάξει από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία» λένε τα μέλη του πολυφωνικού συγκροτήματος DakhaBrakha από το Κίεβο, από τα γνωστότερα της world music στην Ευρώπη, τα οποία αναμένονται σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα στις αρχές Δεκεμβρίου. Συνυφασμένη με την ουκρανική παράδοση η μουσική τους, όσο και αν ανοίγεται στα σύγχρονα ηχοτοπία, δεν θα μπορούσε παρά να «αφουγκράζεται» πλέον τις δονήσεις της εποχής.
«Παρουσιάζουμε πλέον πιο δραματικές και ατμοσφαιρικές συνθέσεις. Υπάρχει επίσης ένα κομμάτι για όσους έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως και ένα τραγούδι στη γλώσσα των Τατάρων της Κριμαίας. Το έχουμε μελετήσει με μεγάλη επιμέλεια, επειδή μετά την κατοχή της Κριμαίας το 2014 οι άνθρωποι εκεί διώκονται και υποφέρουν. Οπως όλα τα μικρότερα έθνη στη σύγχρονη Ρωσική Αυτοκρατορία» αναφέρει ο βασικός τραγουδιστής Marko Halanevych, που εμφανίζεται μαζί με τις Iryna Kovalenko (φωνητικά, όργανα, πιάνο), Olena Tsibulska (φωνητικά, όργανα), Nina Garenetska (φωνητικά, τσέλο).
Σε κάθε παράσταση οι DakhaBrakha μεταδίδουν το «ηλεκτρικό» τους ρεπερτόριο, που περιλαμβάνει ευρύτητα φωνητικών, με το ακορντεόν, την γκρανκάσα, τη φυσαρμόνικα και το τσέλο σε πρωτεύοντα ρόλο. Το κουαρτέτο ανακατεύει τα πάντα: τα ουκρανικά λαϊκά παραδοσιακά τραγούδια μπλέκονται με στοιχεία καμπαρέ, τζαζ, ροκ, πανκ και χιπ-χοπ, αρμονίες από τη βαλκανική μουσική και συνοδεύονται από παραδοσιακά όργανα από τη Ρωσία, την Αυστραλία, την Ινδία κ.α. Οπως το συνηθίζουν και σε άλλες εμφανίσεις τους, τα τραγούδια συνοδεύονται από video art, όπου παρουσιάζεται η δουλειά ουκρανών δημιουργών, όπως οι Serhii Maidukov, Andryi Yermolenko, Marisa Rudska, καθώς και φωτογραφίες από το πολεμικό πεδίο του γνωστού Oleksandr Gliadielov.
Το συγκρότημα δημιουργήθηκε το 2004 στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Κιέβου DAKH από τον avant-garde θεατρικό σκηνοθέτη Vladyslav Troitskyi. Ο ίδιος παραμένει καλλιτεχνικός διευθυντής και εμπνευστής του συνόλου και χάρη σε αυτόν οι παραστάσεις έχουν τα έντονα στοιχεία θεατρικότητας. Το όνομα του συνόλου προέρχεται από τις λέξεις «даха» και «браха» που σημαίνουν «να δίνω» και «να παίρνω» στην παλαιότερη ουκρανική γλώσσα.
• Τι εννοείτε όταν περιγράφετε τη μουσική σας ως «έθνικ χάος», όπως διαβάζουμε σε διαφορετικά σημειώματα;
Φοβάμαι ότι πρέπει κάποια στιγμή να εγκαταλείψουμε αυτή την περιγραφή. Μας ρωτάνε συνεχώς γι’ αυτήν και δεν έχουμε να πούμε τίποτε παραπάνω από αυτό που ισχύει: εάν το χάος είναι η πρώτη βάση για τη δημιουργία του κόσμου, τότε το «έθνικ χάος» είναι η βάση για την παραγωγή της μουσικής μας από διαφορετικές κατευθύνσεις: από τραγούδια, ρυθμούς, όργανα και ήχους.
• Ποια στοιχεία κουβαλάει η ουκρανική παράδοση, από τα οποία αντλείτε; Είναι κατά βάση μουσική της χαράς ή του θρήνου;
Εάν μιλάμε για την προαιώνια παράδοση, αναφερόμαστε κυρίως στα τραγούδια, πολλά εκ των οποίων ανάγονται στην προχριστιανική περίοδο. Απηχούν μία παγανιστική αντίληψη για τον κόσμο, καθώς συνόδευαν τελετουργίες που διατηρήθηκαν επί αιώνες, αν και – για να είμαστε επιεικείς – δεν έγιναν αποδεκτές από τη χριστιανική παράδοση. Τα τραγούδια αυτά συνόδευαν τους προγόνους μας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Υπάρχουν όντως «θλιμμένα», λυρικά και ευχάριστα τραγούδια.
• Ποιους σημαντικούς συνθέτες και μουσικούς περιλαμβάνει αυτή η, εν πολλοίς άγνωστη σ’ εμάς, παράδοση;
Στην κλασική μουσική μπορεί κανείς να ανακαλύψει τους συνθέτες Lysenko, Leontovych, Bortnyanskyi. Πιο σύγχρονοι είναι οι Valentyn Silvestrov, Vita Poleva, καθώς και οι συνθέτες της Nova Opera. Με τον ηλεκτρονικό ήχο ασχολούνται οι καταπληκτικοί Alla Zagaikevich και Zavoloka. Η μουσική είναι μέσα στον πολιτισμό μας, ο οποίος αυτή τη στιγμή φυσικά απειλείται από τη ρωσική καταστροφικότητα, μαζί με τις ανθρώπινες ζωές.
• Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι στόχοι της ρωσικής εισβολής περίπου έναν χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου;
Δεν πρόκειται για κάτι μυστικό, καθώς ο στόχος του Πoύτιν είναι ξεκάθαρος. Ηθελε να περάσει στην Ιστορία ως ένας μεγάλος κατακτητής, ως ο πολιτικός που θα επέκτεινε τα όρια της αυτοκρατορίας του, κατά βάση προς τη Δύση. Είναι σαφές ότι εάν δεν αντισταθεί η Ουκρανία, θα ακολουθήσουν άλλες χώρες: η Λετονία, η Λιθουανία, η Εσθονία, η Πολωνία κ.ά. Η πλειονότητα των Ουκρανών δεν ήθελε να γίνει τμήμα μιας μεγάλης αυτοκρατορίας στην οποία δεν θα υπήρχαν ελευθερίες, δημοκρατία, δικαιοσύνη και ελεύθερες εκλογές. Αυτό που βιώσαμε άλλοτε ως τμήμα της Ρωσίας ήταν τρομακτικό: μια εποχή καταστολής, λιμού και γκούλαγκ. Γι’ αυτόν τον λόγο βλέπετε τόσο μεγάλη αντίσταση και αυτοθυσία απ’ την πλευρά των Ουκρανών. Ο κόσμος είδε ότι μπορούμε να αντεπιτεθούμε, αλλά χρειαζόμαστε στήριξη – πρωτίστως τώρα πια με τη μορφή σύγχρονου εξοπλισμού.
• Ποιο τραγούδι σάς έρχεται πρώτο στο μυαλό για να αποτυπώσετε την «ουκρανική ψυχή», εάν υπάρχει κάτι αντίστοιχο;
Ναι, θα ήταν αδύνατο να την αποδώσεις με ένα τραγούδι. Και δεν θα ήταν σωστό. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει σήμερα ένα τραγούδι, γραμμένο στις αρχές του 20ού αιώνα, βασισμένο σε ένα άσμα των Κοζάκων, που γνωρίζει τη δική του «αναγέννηση». Λέγεται «Κόκκινη ψευδοδάφνη» (Chernova kalyna) και ακούγεται παντού: στις τηλεοράσεις, σε οικογένειες, από γιαγιάδες και παιδιά. Σήμερα είναι το σύμβολο της αντίστασής μας (σ.σ.: παρατίθενται οι πρώτοι στίχοι σε μετάφραση της Γαλήνης Μασλιούκ-Κάκκου):
Στο λιβάδι η κόκκινη kalyna έχει μαραθεί,
Η δοξασμένη Μάνα-Ουκρανία έχει πληγωθεί.
Τούτη δω την κόκκινη kalyna θα αναστήσουμε,
Δοξασμένη Μάνα-Ουκρανία, θα την εμψυχώσουμε!
Παρελαύνουν άντρες-παλικάρια στη ματωμένη γη
Για να σώσουν Ουκρανούς – αδέλφια απ’ την εχθρική οργή.
Τους Ουκρανούς μας αδελφούς θα λευτερώσουμε,
Δοξασμένη Μάνα-Ουκρανία, γέει – γέει, θα την εμψυχώσουμε!
Μη λυγίζεις κόκκινη kalyna, άνθισε ξανά,
Μη στενάζεις Μάνα-Ουκρανία, έχεις λεύτερα παιδιά.
Τούτη δω την κόκκινη kalyna θα αναστήσουμε,
Δοξασμένη Μάνα-Ουκρανία, γέει – γέει, θα την εμψυχώσουμε!
Info
Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου, αμφιθέατρο Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Ωδείο Αθηνών. Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου, Principal Club Theater, Θεσσαλονίκη. Προπώληση: viva.gr, τηλ. 11876
