Τα άγνωστα ρήγματα που άλλαξαν τα δεδομένα

Αγνωστα ρήγματα εκπλήσσουν τους επιστήμονες διαταράσσοντας την ησυχία αιώνων· προκαλούν ισχυρές δονήσεις και αλλάζουν τα δεδομένα του σεισμικού χάρτη της Ελλάδας. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν ο σεισμός της Πάρνηθας το 1999, ενώ από άγνωστο ρήγμα προήλθε και ο μεγαλύτερος σεισμός των τελευταίων 120 ετών στη χώρα μας, τα 7,7 ρίχτερ που ισοπέδωσαν την Αμοργό το 1956. Η πρόσφατη εμφάνιση του Εγκέλαδου, σε μια τοποθεσία της Εύβοιας που μέχρι χθες θεωρείτο σχεδόν ασεισμική, επιβεβαιώνει τον κανόνα: ο ελλαδικός χώρος κρύβει στα σπλάγχνα του αμέτρητα σεισμολογικά μυστικά…

Αυτή τη στιγμή, βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεγάλη επιστημονική προσπάθεια υπό την αιγίδα του ΟΑΣΠ με σκοπό την καταγραφή όλων των σεισμικών ρηγμάτων της ελληνικής επικράτειας και τη συγκέντρωσή τους σε μία βάση δεδομένων, γεγονός που θα βοηθήσει σημαντικά την έρευνα.

Η Πάρνηθα

Ο σεισμός της 7ης Σεπτεμβρίου 1999 στην Πάρνηθα αιφνιδίασε τους σεισμολόγους. Κι αυτό επειδή συνέβη σε ένα ρήγμα που δεν είχε χαρτογραφηθεί, σε μια περιοχή για την οποία η γενική εντύπωση ήταν ότι «δεν κινδυνεύει από σεισμούς». Κι όμως, τα 5,9 ρίχτερ που προκάλεσαν τον θάνατο 145 ανθρώπων αποτέλεσαν έναν από τους φονικότερους σεισμούς στην Ελλάδα τον τελευταίο αιώνα.

Παντελώς άγνωστο είχαν χαρακτηρίσει οι ειδικοί και το ρήγμα που προκάλεσε τη σεισμική δόνηση μεγέθους 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ στο Αρκαλοχώρι της Κρήτης τον Σεπτέμβριο του 2021. Σχολιάζοντας τότε το φαινόμενο, ο σεισμολόγος και νυν μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου Γεράσιμος Παπαδόπουλος είχε κάνει λόγο για έναν «ιστορικό σεισμό», ο οποίος κατέρριψε την ως τότε επικρατούσα αντίληψη ότι στη συγκεκριμένη περιοχή ισχυροί σεισμοί είναι αποκλειστικά υποθαλάσσιοι. Ο σεισμός της 27ης Σεπτεμβρίου 2021 ήταν ο πρώτος σεισμός τέτοιου μεγέθους που καταγράφηκε ενόργανα στον χερσαίο χώρο της Κρήτης.

Ο Τύρναβος

Για πρώτη φορά… συστήθηκε στους επιστήμονες και το ρήγμα που προκάλεσε τον διπλό σεισμό μεγέθους 6,3 βαθμών και 6,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ στις 3 και 4 Μαρτίου 2021 στον Τύρναβο. Παρότι αρχικά είχε θεωρηθεί ότι ο σεισμός προκλήθηκε από το γνωστό ρήγμα του Τυρνάβου, οι επιστήμονες κατέληξαν τελικά πως ένοχο για τον ισχυρό σεισμό ήταν ένα άλλο, άγνωστο και αχαρτογράφητο ως τότε ρήγμα. Οπως είχε επισημάνει ο ομότιμος καθηγητής Νεοτεκτονικής και Παλαιοσεισμολογίας του ΑΠΘ Σπύρος Παυλίδης, «παρότι λέμε ότι καταγράψαμε και ότι ξέρουμε καλά τα ρήγματα, η φύση πολλές φορές μάς αιφνιδιάζει».

«Αρκετές φορές έγιναν μεγάλοι καταστροφικοί σεισμοί σε περιοχές για τις οποίες δεν είχαμε καταγεγραμμένους ισχυρούς σεισμούς στο παρελθόν», επιβεβαιώνει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος. «Αυτό ισχύει και για τον σεισμό μεγέθους 6,6 ρίχτερ που συνέβη στην περιοχή της Κοζάνης και των Γρεβενών στις 13 Μαΐου του 1995. Αλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα υπήρξαν οι μεγάλοι σεισμοί που έγιναν στον Αγιο Ευστράτιο στις 19 Φεβρουαρίου του 1968 με μέγεθος 7,1 ρίχτερ και στην Αμοργό στις 9 Ιουλίου του 1956. Ο τελευταίος είχε μέγεθος 7,7 ρίχτερ και αποτελεί τον μεγαλύτερο σεισμό στην Ελλάδα τουλάχιστον στα τελευταία 120 χρόνια. Μέχρι τότε δεν γνωρίζαμε άλλους ισχυρούς σεισμούς στις περιοχές αυτές», λέει ο κ. Παπαδόπουλος.

Σημειώνεται ότι τα σεισμικά ρήγματα διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: τα ανενεργά, που έχουν γεωλογική ηλικία μεγαλύτερη των 2,5 εκατ. χρόνων, τα ενεργά, όσα δηλαδή ξέρουμε ότι έχουν ενεργοποιηθεί ή έχουν τη δυνατότητα να ενεργοποιηθούν, και εκείνα που χαρακτηρίζονται «πιθανώς ενεργά». Προκειμένου να υπάρξει μια συνολική εικόνα, έχει ξεκινήσει ένα μεγάλο έργο που συντονίζεται από την Επιτροπή Σεισμοτεκτονικής του ΟΑΣΠ: η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων των ενεργών ρηγμάτων του ελλαδικού χώρου, ένα έργο που χρηματοδοτείται από την Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (πρώην ΙΓΜΕ).

Οπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ Ευθύμης Λέκκας, «ο σεισμοτεκτονικός χάρτης της χώρας καταρτίστηκε το 1983 και παρότι από τότε έχουν υπάρξει αρκετές επιστημονικές εργασίες χαρτογράφησης ρηγμάτων, για πρώτη φορά συγκεντρώνουμε όλα τα δεδομένα που έχουν στη διάθεσή τους οι επιστήμονες – πληροφορίες πολλών επιπέδων για κάθε ρήγμα. Σε αυτήν την ηλεκτρονική βάση θα προστίθενται κάθε φορά και τα λεγόμενα “άγνωστα” ρήγματα, όπως αυτό της Εύβοιας. Το έργο θα ολοκληρωθεί σε περίπου ενάμιση χρόνο και θα αποτελέσει τον οδηγό για την κατάρτιση ενός νέου αντισεισμικού κανονισμού στη χώρα», συμπληρώνει.