Ενας κόσμος σχεδιασμένος σε άσπρο μαύρο. Κάτοικοί του, άνθρωποι χωρίς πρόσωπα, φίδια, ψάρια, ερινύες και ποιητές. Γύρω τους βουνά, κυπαρίσσια σκαρφαλωμένα σε μουσικά πεντάγραμμα, τοπία άνυδρα, γεμάτα ρωγμές από την ξηρασία και δωμάτια που μοιάζουν με θεατρικές σκηνές. Ενας κόσμος βυθισμένος στη σιωπή, καθώς ο πένθιμος ήχος της καμπάνας ακούγεται μόνο σε όποιον φορέσει ακουστικά. Και μοναδική «παραφωνία» ο θόρυβος που κάνει ένα αόρατο τρένο καθώς τρέχει πάνω στις ράγες, χωρίς να αποκαλύπτει τον προορισμό του, ενώ αφήνει πίσω του ένα υποφωτισμένο τούνελ.
Είναι ο ζωγραφικός κόσμος του Γιώργου Ξένου. Ενας «σχεδιαστικός θησαυρός» που βρήκε τη θέση του σε έναν χώρο που έχει τα χαρακτηριστικά θησαυροφυλακίου: την υπόγεια υπηρεσιακή αυλή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Και είναι αυτός που πρωταγωνιστεί στην έκθεση «Τόποι Περισυλλογής», με την οποία ολοκληρώνεται ο κύκλος των μονογραφικών εκθέσεων δοκιμιακού χαρακτήρα της χρονιάς στο πλαίσιο του εικαστικού προγράμματος AnnexM.
Εργα αποκλειστικά με μελάνι σε χαρτί και όχι σε καμβά επέλεξε η διευθύντρια του AnnexM και επιμελήτρια της έκθεσης Αννα Καφέτση από το πλούσιο έργο του πολυδιάστατου Γιώργου Ξένου για τη συγκεκριμένη έκθεση. Εργα από το 1984 έως σήμερα, που φιλοτεχνήθηκαν στην Αθήνα και το Βερολίνο, εκ των οποίων μεγάλο μέρος παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό. «Είναι η αναπνοή του, η πρώτη ύλη, η γραφή του» λέει η Αννα Καφέτση ενώ μας ξεναγεί στις υπερμεγέθεις τοιχογραφίες οι οποίες αποτελούνται από μικρά έργα το ένα πλάι στο άλλο, κάποια εξ αυτών ημιτελή, ανοικτά σε οποιαδήποτε ερμηνεία.
Ανάμεσα στα Βουνά και την Ερημη Γη και τα κλειστά – από επιμελητική επιλογή – τετράδια σχεδίων της δεκαετίας του ’80 που αν και παρόντα, καθίστανται απρόσιτα, δεσπόζει μια ζωγραφική εγκατάσταση. Ενας ημιτελής κύκλος που παραμένει ανοικτός επιτρέποντας στον επισκέπτη να περάσει στο εσωτερικό του και να ανακαλύψει τα 90 έργα πάνω στα οποία έχουν αποτυπωθεί βασικά θέματα του εικαστικού λεξιλογίου του Γιώργου Ξένου, όπως οι εσωτερικοί χώροι με μια ελάχιστη προοπτική και τα φίδια, αλλά κυρίως οι εμμονές του που συνθέτουν μια ακατάληπτη γραφή με εικόνες.
Εξω από τα όρια αυτής της εγκατάστασης οι Ερινύες – 30 γυναικεία πρόσωπα – στέκουν πλάι στους ανθρώπους χωρίς πρόσωπο που συνοδεύονται από αριθμούς (φυλακισμένοι, μετανάστες, θύματα του Ολοκαυτώματος), ενώ μπροστά τους μια συρταριέρα αρχειοθέτησης ως άλλος «βωμός» αποτελεί καταφύγιο για τους Σκεπτόμενους. Μοναχικοί στην αρχή, σκοτεινοί, καθιστοί ή στη μέση της θάλασσας, πλάι σε έναν ήλιο σε δίνη, συναντούν τη σκιά τους, άλλους σκεπτόμενους και εν τέλει μετατρέπονται σε ένα ευφρόσυνο πλήθος.
Ενα αόρατο τρένο
Στο κέντρο της αχανούς αίθουσας φωτογραφίες (σε οθόνες) από ξωκκλήσια της αγαπημένης τού καλλιτέχνη Αίγινας των οποίων οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα (μόνο για όποιον χρησιμοποιήσει τα ειδικά ακουστικά) μαζί με κυπαρίσσια πάνω σε πεντάγραμμα συνθέτουν ένα «σκοτεινό» σκηνικό μαζί με τα ζωγραφισμένα «Καταφύγια». Κι ακριβώς απέναντι – από το βάθος της αίθουσας – μοιάζει να έρχεται προς το μέρος μας ένα αόρατο τρένο. Την παρουσία του μαρτυρά ο θόρυβος που κάνει καθώς τρέχει πάνω στις ράγες που μένουν πίσω του και χάνονται στο σκοτάδι.
«Η έκθεση του Γιώργου Ξένου γράφει ένα κείμενο που ανοίγει τα έργα έξω από τον εαυτό τους» λέει η Αννα Καφέτση, ενώ μας δείχνει μια μινιατούρα, σε αντιδιαστολή με τις τεράστιες τοιχογραφίες: μια ακέφαλη ανδρική μορφή, η οποία στέκει μπροστά σε έναν σπάνιο μαύρο καθρέφτη του 19ου αι, υπό το βλέμμα του δεύτερου έργου που βρίσκεται σε βάθρο, του καδραρισμένου «Εξόριστου Ποιητή».
Πριν από την έξοδο από την έκθεση-αρχείο του πολυπράγμονα εικαστικού με το βαθύ προσωπικό, αλλά και έντονα κοινωνικό και πολιτικό πρόσημο, το αυστηρό δίπολο του άσπρου – μαύρου σπάει με μια μικρή ακουαρέλα σε μπλε χρώμα και δυο μικροκαμωμένες, σχεδόν αόρατες, μορφές πάνω στα δέντρα που αποχαιρετούν τον επισκέπτη.
Info
Η έκθεση του Γιώργου Ξένου «Τόποι Περισυλλογής» στην Υπηρεσιακή Αυλή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (Κόκκαλη 1) εγκαινιάζεται την Τετάρτη στις 20.00. Εως τις 5 Μαρτίου 2023.
