«Θα επέλεγα την υποχρεωτική στείρωση στα ζώα»

Το ραντεβού ορίστηκε για τις αρχές Δεκεμβρίου στην αυλή του Black Duck – απέναντι από το υπουργείο Εσωτερικών. Το ημερολόγιο έγραφε 5 Δεκεμβρίου, Διεθνής Ημέρα Εθελοντή, και στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσε να επιλεγεί καταλληλότερη ημέρα, καθώς απέναντί μου είχα μια εθελόντρια που τα τελευταία 30 χρόνια αγωνίζεται… στον δρόμο για την προστασία των ζώων. Το τελευταίο εξάμηνο, έχοντας αυτή την εμπειρία, ανέλαβε μια πολιτική θέση – που συστάθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα -, ο σκοπός όμως παρέμεινε για εκείνη ο ίδιος: η προστασία των ζώων συντροφιάς. Και γι’ αυτό αισθάνεται ευτυχής. Και εύκολα το αντιλαμβάνεται αυτό κανείς, αρκούν μόλις λίγα λεπτά για να διαπιστώσει το πάθος και την αγάπη που έχει για τα ζώα η Μάρσα Δημοπούλου, η ειδική γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών για την Προστασία των Ζώων Συντροφιάς.

Η συζήτηση δεν θα μπορούσε παρά να ξεκινήσει με την πρόταση από το Μέγαρο Μαξίμου, ένα ξαφνικό τηλεφώνημα που είχε γίνει μήνες πριν τελικά ανακοινωθεί ότι αναλαμβάνει τη θέση. «Δεν το κρύβω, ήταν σοκ όταν με πήραν και μου είπαν πως ο Πρωθυπουργός θα ήθελε να αναλάβω τη θέση». Θυμάται, μάλιστα, και την έκφραση που χρησιμοποίησαν οι συνεργάτες του Μαξίμου για την ίδια, «άνθρωπος από τον δρόμο», θέλοντας να τονίσουν ότι καθημερινά βρισκόταν στο πεδίο, εκεί που πραγματικά χρειάζονται τα ζώα την προστασία μας. Ενας τίτλος τιμητικός, όπως λέει, για την ίδια.

Λάρισα – Αθήνα

Η τελική απόφαση ωστόσο για το αν θα αναλάμβανε τη θέση της ειδικής γραμματέως ήταν αποτέλεσμα… οικογενειακού συμβουλίου. Αλλωστε, όπως λέει, δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αφού είναι μια πολύ δεμένη οικογένεια. Ο σύζυγος και τα παιδιά της δεν σκέφτηκαν στιγμή να την εμποδίσουν να ακολουθήσει το όνειρό της, παρόλο που θα ανατρέπονταν οι οικογενειακές ισορροπίες. Θα έπρεπε να μετακομίσει στην Αθήνα, να αφήσει το δικηγορικό της γραφείο και κυρίως να αφήσει πίσω στη Λάρισα μία 15χρονη κόρη, έναν γιο 19 ετών, ο οποίος θα δώσει εκ νέου πανελλαδικές σε λίγους μήνες, και τον συνοδοιπόρο της τα τελευταία σχεδόν 20 χρόνια, με τον οποίο γνωρίστηκαν στην Κομοτηνή, πόλη των σπουδών της.

Τις θυσίες όμως ήταν όλοι διατεθειμένοι να τις κάνουν. «Είναι τα στηρίγματά μου όταν δεν άντεχα άλλο. Είναι πάντα εκεί να με σηκώνουν όταν πέφτω, να μου δίνουν δύναμη να αντέχω και να παλεύω. Υπέμεναν όλα τα κουτάβια τσομπανόσκυλα που μεγάλωνα στο σπίτι μας για μήνες. Ανέχονταν τη θλίψη και τον πόνο μου κάθε φορά που ένα ζώο πέθαινε στα χέρια μου. Σκούπιζαν τα δάκρυά μου όταν απογοητευόμουν. Κατανοούσαν όταν έχανα τις γιορτές του σχολείου και έτρεχα σε κτηνιάτρους. Δέχονταν τις αλλαγές στις διακοπές και στις εκδρομές γιατί δεν μπορούσαμε να αφήσουμε ένα ζώο σε ανάγκη μόνο στο σπίτι. Με στηρίζουν σε ό,τι κάνω παρόλο που έπρεπε να τους αφήσω πίσω» έγραψε πριν από λίγες ημέρες η ίδια στον λογαριασμό της στο Facebook, σχόλιο που συνόδευε μια οικογενειακή φωτογραφία.

Εξάλλου, όσοι γνωρίζουν την οικογένεια ξέρουν πως η αγάπη για τα ζώα είναι… οικογενειακή υπόθεση. Μια αγάπη που πάει δεκαετίες πίσω, όταν η Φανούλα, το λευκό σκυλί που έζησε 17 ολόκληρα χρόνια μαζί του, τη δίδαξε  όπως χαρακτηριστικά λέει, την άδολη και ανυπέρβλητη αγάπη σε ό,τι δεν έχει μόνο δύο πόδια. Από τότε το σπίτι της οικογένειας είναι πάντα γεμάτο με τετράποδους φίλους. Πολλά από τα ζώα βρίσκονταν στον δρόμο χτυπημένα και ταλαιπωρημένα και τα μέλη της οικογένειας τους έδιναν στέγη. Ετσι έγινε, όπως θυμάται, και με επτά κουτάβια τσομπανόσκυλα, όταν αυτοκίνητο χτύπησε τη μητέρα τους. «Ηρθαν, λοιπόν, και προστέθηκαν στην οικογένεια μέχρι που έγιναν επτά μηνών και βρέθηκαν οικογένειες να τα φιλοξενήσουν».

Το στοίχημα

Το πέρασμα από τη μάχιμη δικηγορία και τον ακτιβισμό στην πόρτα του υπουργείου Εσωτερικών ήταν, όπως μου λέει η Μάρσα Δημοπούλου, διαφορετικό. Οι δικηγόροι οι οποίοι ασχολούνται με το δίκαιο των ζώων είναι αριθμητικά πολύ λίγοι, ενώ και η δική της επαγγελματική δράση είχε επεκταθεί και στο συμβουλευτικό κομμάτι σε ό,τι αφορά τη συνεργασία δημοτικών αρχών και φιλοζωικών σωματείων. Η ίδια είχε συνηθίσει σε διαφορετικούς ρυθμούς, ωστόσο ό,τι αναλαμβάνει το κάνει με τρομερή αφοσίωση.

Μπαίνοντας σε προεκλογική περίοδο, η ερώτηση για το αν σκέφτεται να κατέβει στις επερχόμενες εκλογές ήταν αναπόφευκτη. Οσοι τη γνωρίζουν καλά όμως θα ήξεραν αμέσως την απάντηση: Ο πολιτικός στίβος είναι ένα πεδίο που δεν την αφορά.

Το στοίχημα που είχε βάλει εξαρχής με την ανάληψη των καθηκόντων της ήταν ένα: να σταματήσει να είναι το θέμα των ζώων το τελευταίο στη λίστα της ημερήσιας διάταξης των δημοτικών συμβουλίων. Και φαίνεται πως το κλίμα αλλάζει, με το θέμα των στειρώσεων να αποτελεί μεγάλη προτεραιότητα για την Ειδική Γραμματεία.

«Ημουν από αυτούς που θα επέλεγα την υποχρεωτική στείρωση τόσο για τα ζώα συντροφιάς όσο και για τα αδέσποτα. Και μάλιστα στο νέο νομοσχέδιο αρχικά υπήρχε αυτή η υποχρεωτικότητα. Υπήρξαν όμως και αρκετές αντιδράσεις. Ετσι, μπήκε σε αναστολή η υποχρεωτική στείρωση των ζώων» εξηγεί.

Οι ιδιοκτήτες λοιπόν θα πρέπει να προχωρήσουν στη στείρωση του ζώου τους μέσα σε έξι μήνες από την απόκτησή του ή εάν πρόκειται για μικρό ηλικιακά ζώο θα πρέπει να το στειρώσουν έξι μήνες μετά τη συμπλήρωση του πρώτου χρόνου ζωής του. Οσοι ιδιοκτήτες, πάλι, δεν επιλέξουν τη στείρωση, είναι υποχρεωμένοι να δίνουν δείγμα DNA του ζώου στο Εργαστήριο φύλαξης και ανάλυσης DNA ζώων συντροφιάς που θα τηρείται στο Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. «Εκεί θα συντηρείται το δείγμα, με στόχο όταν βρίσκονται κουτάβια εγκαταλελειμμένα στον δρόμο να γίνεται “matching”, που θα μας οδηγεί στους τετράποδους… γονείς τους και άρα και στον ιδιοκτήτη τους». Μάλιστα, όπως αποκαλύπτει η ειδική γραμματέας, το πρώτο τρίμηνο του 2023 το Εργαστήριο DNA ζώων θα είναι έτοιμο να λειτουργήσει.

Αδέσποτα

Η κουβέντα πολύ γρήγορα πηγαίνει στο Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς, ένα εξαιρετικό εργαλείο, όπως το αποκαλεί η Μάρσα Δημοπούλου. Μια ενιαία πλατφόρμα θα περιλαμβάνει επίσημα όλα τα δεσποζόμενα και αδέσποτα ζώα, εκείνα που είναι προς υιοθεσία αλλά και τις οργανώσεις και τα φιλοζωικά σωματεία, τους κτηνιάτρους, τους εκτροφείς και τα καταφύγια. «Τώρα θα καταγράφονται τα καταφύγια, τα φιλοζωικά σωματεία. Παράλληλα, τα βιβλιάρια των ζώων θα είναι πλέον ηλεκτρονικά, ενώ όλη η πληροφορία που αφορά την κτηνιατρική παρακολούθηση του ζώου, τα προσωπικά στοιχεία του ιδιοκτήτη, εάν έχει ταξιδέψει ή όχι, θα περιλαμβάνεται στο νέο Μητρώο. Μέχρι σήμερα δεν είχαμε αυτή την πληροφορία».

Μεγάλη «πληγή» παραμένουν για τη χώρα μας τα αδέσποτα ζώα. Επίσημη καταγραφή του αριθμού των αδέσποτων στην Ελλάδα δεν υπάρχει, σύμφωνα όμως με την ιστοσελίδα της εταιρείας Mars εκτιμάται πως στους ελληνικούς δρόμους κυκλοφορούν συνολικά περίπου 2,7 εκατομμύρια αδέσποτα, εκ των οποίων τα 2 εκατομμύρια είναι γάτες, ενώ ο αριθμός των «χωρίς οικογένεια» ζώων, τα οποία φιλοξενούνται σε καταφύγια, υπολογίζεται σε περίπου 140.000. Την ίδια στιγμή τα αδέσποτα ζώα στο Ηνωμένο Βασίλειο ίσα που ξεπερνούν το 1 εκατομμύριο. Μάλιστα, σύμφωνα με τα δεδομένα που επικαλείται η εταιρεία που δραστηριοποιείται και στον χώρο της διατροφής ζώων, το 71% των Ελλήνων δηλώνει ότι βλέπει αδέσποτη γάτα τουλάχιστον μία φορά την ημέρα και το 45% αδέσποτο σκύλο με την ίδια συχνότητα.

Η κατάσταση με τα αδέσποτα, λέει η Μάρσα Δημοπούλου, είναι πολύ δύσκολη. «Από την πρώτη στιγμή στείλαμε σε όλους τους δήμους της χώρας υπό μορφή πίνακα έντυπο με το τι πρέπει να κάνουν – βάσει των υποχρεώσεων που απορρέουν από τον νόμο – σε ό,τι αφορά τα αδέσποτα. Με τη σειρά τους οι δήμοι πρέπει να αποστείλουν στοιχεία σχετικά με το πόσα ζώα στειρώθηκαν, τις συμβάσεις που έχουν κάνει με κτηνιάτρους αλλά και το πόσες υιοθεσίες έχουν προχωρήσει. Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε μια πρώτη καλή εικόνα για τα αδέσποτα στη χώρα μας. Ολοι θέλουμε να έχουμε λιγότερα αδέσποτα στους δρόμους, κι αυτός είναι ο σκοπός του νέου νόμου. Απαιτείται όμως συνεργασία με τους δήμους για να το επιτύχουμε».

Για τη διαχείριση των αδέσποτων, παλαιότερα πιστωνόταν συνολικά στους δήμους το ποσό των 600.000 ευρώ, χρήματα λίγα συγκριτικά με αυτά που θα έπρεπε να κάνουν για να αντιμετωπίσουν το ζήτημα. Μέσω του ΦΙΛΟΔΗΜΟΥ ΙΙ, το συνολικό ποσό που δόθηκε από το πρόγραμμα έως τις 5 Δεκεμβρίου ήταν 11.103.385,56 ευρώ, χρήματα που αφορούσαν την κατασκευή καταφυγίων, τον πάγιο εξοπλισμό αλλά και  το πρόγραμμα στειρώσεων. «Δυστυχώς, μόλις το 50% των δήμων μπήκε στη διαδικασία να αιτηθεί για να ενταχθεί στο πρόγραμμα». Μάλιστα, δόθηκε πρόσθετη στήριξη στους δήμους για τη συνέχιση του προγράμματος στειρώσεων, για εμβόλια και σκευάσματα αντιμετώπισης των δηλητηριάσεων, αλλά και για τη φροντίδα των αδέσποτων, όπως σίτιση, κτηνιατρική φροντίδα κ.λπ.

Επιχορηγήσεις

«Για πρώτη φορά οι δήμοι της χώρας επιχορηγούνται με μεγάλα ποσά για τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων. Πέντε εκατ. ευρώ διανέμονται απευθείας στους λογαριασμούς των δήμων, αποκλειστικά για προγράμματα στειρώσεων σε αδέσποτες γάτες και σκύλους. Πέντε εκατ. ευρώ για να μπορέσουμε να βλέπουμε λιγότερα κουτάβια και μωρά γατάκια στους δρόμους. Αγωνιζόμαστε για λιγότερα αδέσποτα. Αντιλήψεις και πεποιθήσεις αιώνων δεν αλλάζουν μέσα σε επτά μήνες. Ωστόσο με πολλή δουλειά γίνονται βήματα μπροστά. Και δεν θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε. Ενα βήμα πιο κοντά για κανένα ζώο αδέσποτο, κανένα κακοποιημένο».

Στον προγραμματισμό της Ειδικής Γραμματείας είναι η αξιολόγηση των δήμων για τη διαχείριση του ζητήματος των ζώων. Θα οριστούν δείκτες απόδοσης, ενώ θα αξιολογηθούν τα προγράμματα που θα θέσουν σε εφαρμογή οι δήμοι. Θα είναι, άλλωστε, υποχρεωμένοι να καταθέτουν τον ετήσιο προγραμματισμό τους αναφορικά με τις δράσεις για τα ζώα. «Μάλιστα, ανάλογα με τους δείκτες απόδοσης, υπάρχει η σκέψη για παρακράτηση των ΚΑΠ για διάστημα ακόμα και δύο μηνών».

Κακοποίηση

Περιστατικά κακοποίησης ζώων βλέπουν όλο και πιο συχνά το φως της δημοσιότητας. Σε περιπτώσεις, δε, που εμπλέκονται στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η αντίδραση είναι άμεση, λέει η Μάρσα Δημοπούλου. «Και αυτό είναι ενθαρρυντικό, όπως ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι πλέον αυτά τα περιστατικά καταγγέλλονται, και μάλιστα για πολλές από αυτές τις υποθέσεις σχηματίζονται δικογραφίες και παίρνουν τον δρόμο της Δικαιοσύνης. Από πλευράς Αστυνομίας δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στις καταγγελίες. Υπάρχει ειδικό τμήμα που παρακολουθεί τις δικογραφίες που σχηματίζονται στα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα και αφορούν την κακοποίηση ζώων».

Και επειδή δεν γνωρίζουν όλοι τον νέο νόμο (Ν. 4830) για τα ζώα, η ενημέρωση των δημοτών είναι… μονόδρομος. «Σε αυτή την κατεύθυνση, θέλουμε να γίνει υποχρεωτικό το μάθημα φιλοζωίας στα σχολεία, να ενταχθεί στα εργαστήρια δεξιοτήτων» τονίζει η Μάρσα Δημοπούλου, προαναγγέλλοντας την αύξηση του ρυθμού των ελέγχων, καθώς, όπως λέει, «κάποια στιγμή θα πρέπει να αρχίσουν να επιβάλλονται πρόστιμα. Για παράδειγμα, η αναπαραγωγή ζώων συντροφιάς απαγορεύεται και διώκεται, εκτός και εάν ο ιδιοκτήτης έχει πάρει ειδική έγκριση από την αρμόδια πενταμελή επιτροπή του δήμου».