Αναζήτηση
Αν και Γενάρης προχωρημένος, στον παραλιακό δρόμο της Χαλκίδας, τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα δεξιά και αριστερά της Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, μπροστά από τα μεζεδοπωλεία με τα θαλασσινά, χάνονται στο βάθος του ορίζοντα, εκεί που η θάλασσα λαμποκοπά και κάνουν χαμηλές πτήσεις γλάροι και άλλα θαλασσοπούλια. Το εστιατόριο «Βράχος» όπου είχαμε δώσει ραντεβού με τον διευθυντή Γυναικείων Φυλακών Ελεώνα Θήβας, Γεώργιο Μακρή, μας υποδέχθηκε με ένα τραγούδι των Bee Gees από τα ηχεία και μια αύρα από την κουζίνα που αιχμαλώτιζε την όσφρηση φέρνοντας στο νου μύδια, γαρίδες, χταποδάκι και καραβιδομακαρονάδες από τα τραπεζώματα των καλοκαιρινών διακοπών. «Σας έφερα το κρασάκι, σε λίγο έρχονται και τα υπόλοιπα» μας ανακοίνωσε η σερβιτόρα και, αφού κατεβάσαμε μια γουλιά αλκοόλ, αρχίσαμε την κουβέντα από τα βασικά. Επρεπε να μάθω ποιος είναι ο άνθρωπος που είχα απέναντί μου, ποιος ήταν ο Γιώργος Μακρής πριν γίνει διευθυντής στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θηβών. «Γεννήθηκα το 1963 στη Λαμία Φθιώτιδας», ξεκίνησε να εξιστορεί, «αλλά μεγάλωσα στη Μαγνησία, σε ένα χωριό, Αϊδίνιον λέγεται, ενδιάμεσα από τον Αλμυρό και τη Νέα Αγχίαλο, όπου είναι και οι Αγροτικές Φυλακές Ανηλίκων Κασσαβέτειας. Εκεί ήταν και ο πατέρας μου υπάλληλος, φύλακας, οπότε ο χώρος μού ήταν πάρα πολύ οικείος διότι μεγάλωσα ακριβώς δίπλα. Θυμάμαι μικρός με την ομάδα του χωριού που παίζαμε μπάλα με τους ανήλικους κρατουμένους. Αργότερα, όταν είχα την τύχη να μπω κι εγώ στον χώρο των φυλακών, ήταν λες και ήμουν στο σπίτι μου».
Οπως θα μου εξηγούσε, ο μπαμπάς Φραγκίσκος μπορεί να έφερνε σπίτι συχνά προϊόντα – λαχανικά, κρεατικά – από τις αγροτικές φυλακές, αλλά άφηνε πάντα εκτός τις σκοτούρες της δουλειάς. «Δεν μας μετέφερε τίποτα από τη δουλειά, τα κράταγε μέσα του τα θέματα. Το ίδιο κάνω κι εγώ. Αυτά που συμβαίνουν στον χώρο της φυλακής δεν τα μεταφέρω στο σπίτι μου». Περνώντας επιδέξια ανάμεσα από τα τραπέζια με τις παρέες του Σαββατοκύριακου που τσούγκριζαν ουζοπότηρα σχολιάζοντας ζωηρά τα θέματα της επικαιρότητας, η σερβιτόρα άφησε μπροστά μας τους πρώτους θαλασσινούς μεζέδες και μας ευχήθηκε καλή όρεξη. «Η συμβουλή του πατέρα μου», είπε συνεχίζοντας την αφήγηση της ζωής του ο Γιώργος Μακρής, «ήταν “ό,τι βρεις κάτω δεν θα το πάρεις”. Και αυτό το κράτησα. Μια φορά ο πατέρας μου είχε βρει ένα χιλιάρικο και πήγε και το παρέδωσε στην Αστυνομία. Τιμιότητα. Αυτή την αρχή πήρα από τον πατέρα μου και την έχω κρατήσει» δήλωσε αγναντεύοντας τη θάλασσα, μέχρι να σβήσει από το βλέμμα του ένα κύμα συγκίνησης που σαν να έσκασε απότομα καθώς, όπως έμαθα, ο μπαμπάς Φραγκίσκος ολοκλήρωσε πρόσφατα το ταξίδι της ζωής.
Το αχνιστό τυροπιτάρι που μοιραστήκαμε στη συνέχεια, με χωριάτικη φέτα και φύλλο ζυμωμένο στο χέρι, ήταν το κατάλληλο συνοδευτικό για να αλλάξουμε ατμόσφαιρα και να πάμε πίσω στα χρόνια των σπουδών. «Μικρός ήθελα να ασχοληθώ με οικονομικά. Πέρασα στο ΤΕΙ Λάρισας στη Σχολή Διοίκησης Οικονομίας. Πριν καν τελειώσω, 23 χρονών, είχα διοριστεί στις φυλακές. Η δική μας σειρά τότε είχε δώσει τον πρώτο γραπτό διαγωνισμό του υπουργείου. Αρχικά, πήγα φύλακας στις Αγροτικές Φυλακές Ανηλίκων Κασσαβέτειας κι ο μπαμπάς χάρηκε πάρα πολύ. Μετά πήρα πτυχίο, το έστειλα στο υπουργείο, το αναγνώρισαν και έγινα διοικητικός. Επειτα πήγα στη φυλακή της Λάρισας που ήταν ένα μεγάλο σχολείο για μένα. Ηταν μια φυλακή δύσκολη, 700 ατόμων, με αδικήματα από όλο το φάσμα. Δούλεψα στη γραμματεία κι έμαθα πολλά. Ηταν η περίοδος 1990-1994 με τις εξεγέρσεις στις φυλακές όλης της χώρας. Θυμάμαι να κοιμόμαστε μέσα στη φυλακή» λέει και τον ρωτώ αν υπάρχουν σωστά και λάθη στη σχέση ενός φύλακα και ενός κρατουμένου. «Στις φυλακές, στην πορεία, μπήκαν υπάλληλοι με ανώτερο μορφωτικό επίπεδο και τα πράγματα έγιναν καλύτερα για όλους. Ενας νεαρός κρατούμενος μου είχε πει ότι είμαι διαφορετικός σε σχέση με τους άλλους υπαλλήλους της φυλακής. Η δική μου η σειρά είχε διαφορετική νοοτροπία και αυτό φαινόταν. Ομως πρέπει να υπάρχουν όρια. Ο κρατούμενος ποτέ δεν είναι φίλος μας αλλά δεν είναι και εχθρός μας. Τον έχουμε απέναντί μας, δεν τον έχουμε δίπλα μας αλλά ούτε και πίσω μας. Εχει τα δικαιώματά του αλλά και τις υποχρεώσεις του» απαντά.
Η ιδιοκτήτρια του «Βράχου», η κυρία Αναστασία – για τους θαμώνες «Σούλα», η οποία λίγο προτού φύγω θα μου εμπιστευόταν πως γνωρίζει τον συνεντευξιαζόμενο ως έναν «πολύ καλό άνθρωπο» -, κάνει ένα πέρασμα διακριτικό από το τραπέζι μας για να βεβαιωθεί πως όλα είναι εντάξει και αμέσως αποσύρεται αθόρυβα στο εσωτερικό. Καθώς δοκιμάζουμε τους νόστιμους μεζέδες, μαθαίνω πώς βρέθηκε η οικογένεια του Γιώργου Μακρή στη Χαλκίδα, όταν η σύζυγός του διορίστηκε δασκάλα στην Εύβοια και ήρθε και ο ίδιος, το 1994, στη φυλακή Χαλκίδος. Κι έπειτα, πώς μεταφέρθηκε στη Θήβα όταν χρειάστηκαν εκεί το 2000 ένα άτομο που να γνωρίζει τα logistics των φυλακών, για να φτάσει τελικά, το 2013, να γίνει διευθυντής στο γυναικείο κατάστημα, εκεί όπου σήμερα κρατούνται περίπου 400 γυναίκες μαζί με 7 παιδάκια. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, όπως μου εξηγεί, έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου στις φυλακές της Θήβας σε διάφορα επίπεδα. «Επιλέχθηκε να γίνει σε εμάς αγροτική φυλακή για γυναίκες, που δεν υπήρχε στην Ελλάδα. Και αυτό για λόγους ισότητας, για να παίρνουν και οι γυναίκες τα αντίστοιχα μεροκάματα που παίρνουν οι άντρες, τα οποία μετράνε διπλά. Πρόσφατα είχαμε την τιμή να εγκαινιάσει η ίδια η Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον ολοήμερο ξενώνα του ΚΕΘΕΑ, ενώ θεσμοθετήθηκε και διθέσιο δημοτικό για γυναίκες που δεν έχουν πάει σχολείο, ώστε να μορφωθούν και να αλλάξουν τρόπο σκέψης. Επίσης, έγινε η σχολή σωφρονιστικών υπαλλήλων. Πλέον, όταν διορίζονται οι φύλακες και προτού αναλάβουν καθήκοντα, περνούν από εκπαίδευση στις γυναικείες φυλακές. Η πρώτη αρχή που πρέπει να έχουν όλοι μέσα τους είναι η δικαιοσύνη. Δεν μπορεί σε έναν κρατούμενο επειδή είναι “όνομα” να συμπεριφέρεσαι διαφορετικά» εξηγεί.
«Να ακούς τον άλλον»
Τσουγκρίζουμε τα ποτήρια και τον ρωτώ τι ικανότητες πρέπει να έχει ένας διευθυντής φυλακών. «Κατ’ αρχάς, πρέπει να έχει διοικητικές ικανότητες και μεγάλη υπομονή. Να μην παίρνει αποφάσεις εν θερμώ. Ενα τεράστιο προσόν είναι να ακούς τον άλλον, όποιος κι αν είναι. Πολλές φορές, όταν μου λέει μια κρατούμενη κάτι, μπαίνω στη θέση της. Επίσης, όταν ανέλαβα αυτή τη θέση ευθύνης, το πρώτο που έκανα ήταν να ζητήσω να πέσουν οι τόνοι. Γιατί υπήρχε μια συνήθεια όλοι να φωνάζουν, ειδικά οι κρατούμενοι, πιστεύοντας πως έτσι θα βρουν το δίκιο τους. Πλέον μιλάμε εν ηρεμία άπαντες και όλα είναι καλύτερα» αναφέρει εξηγώντας ότι κάπως έτσι διαχειρίστηκε μια πρόσφατη κρίση στις φυλακές, όταν λόγω σφοδρής χιονόπτωσης έμειναν χωρίς ρεύμα. «Επρεπε να μοιράσουμε φαγητό και φάρμακα στο απόλυτο σκοτάδι. Επεσε όλο το προσωπικό επάνω στο πρόβλημα. Ηταν μια κρίση που κράτησε ώρες και θα μπορούσε να εξελιχθεί και σε στάση. Αλλά και οι ίδιες οι κρατούμενες κατάλαβαν. Είδαν την αγωνία των υπαλλήλων και συνεργάστηκαν μαζί τους». Ως πατέρας δύο κοριτσιών και παππούς δύο εγγονιών, ο Γιώργος Μακρής δεν δυσκολεύεται να μιλήσει για τα συναισθήματα που του γεννά η καθημερινή διαχείριση γυναικών κρατουμένων με μωρά στα κελιά τους. «Αντιμετωπίζουμε την κατάσταση με τις μωρομάνες με μεγάλη ευαισθησία. Πολλές φορές τα μωρά της φυλακής έρχονται να με αγκαλιάσουν, ίσως επειδή βλέπουν σε μένα την πατρική φιγούρα που τους λείπει. Τα καημένα θέλουν και το χάδι και την αγκαλιά» λέει χαμογελώντας.
Για τη ζωή στις γυναικείες φυλακές Θήβας, η στιγμή της αποφυλάκισης είναι το απόγειο της χαράς, ενώ η πιο δραματική ώρα είναι όταν μια μητέρα κρατούμενη αποχωρίζεται το παιδί της. «Οταν φεύγει ένα παιδάκι για να πάει σε ίδρυμα και έρχονται να το πάρουν, εκεί να δείτε. Κλαίει η μάνα, κλαίμε κι εμείς» περιγράφει. Δοκιμάζουμε λίγο από το κριθαρότο γαρίδας που φτάνει τελευταίο στο τραπέζι και συζητάμε για την τρέχουσα εικόνα στις φυλακές της χώρας. «Αυτό που κάνει το υπουργείο τώρα είναι ότι γίνονται καινούργιες φυλακές, γεγονός που αναβαθμίζει όλο το σύστημα» εξηγεί μερικά μόνο 24ωρα πριν από την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στον Κορυδαλλό, όπου ανανεώθηκε η κυβερνητική δέμσευση για μετεγκατάσταση των φυλακών με στόχο την αξιοποίηση του χώρου προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Από τα χέρια του Γιώργου Μακρή στον Ελεώνα Θήβας έχουν περάσει και γνωστές υποθέσεις, όπως για παράδειγμα η Εφη Κακαράντζουλα που έριξε το βιτριόλι στην Ιωάννα Παλιοσπύρου, οπότε δράττομαι της ευκαιρίας να τον ρωτήσω πώς τις χειρίζεται. «Οι κρατούμενοι μπαίνουν φυλακή έπειτα από απόφαση εισαγγελέα ή δικαστηρίου την οποία οφείλουν όλοι να σεβαστούν. Ακόμα και αν κάποια πλασάρεται ως “αρχηγός” μέσα στη φυλακή, νομίζοντας πως μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, σε εμάς αυτό απλώς δεν περνάει. Μπορεί να υπάρξουν αντιδράσεις, αλλά εμείς είμαστε εκεί για να εγγυόμαστε την ασφάλεια όλων. Και δεν χρειάζεται φωνή για να επιβάλεις πειθαρχία» αναφέρει νηφάλια.
Συλλογική προσπάθεια
Το καλό κλίμα στο δικό του κατάστημα ο ίδιος το αποδίδει στη συλλογική προσπάθεια, καθώς θεωρεί πως ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη. «Χωρίς τη βοήθεια όλων», αναφέρει, «δεν θα μπορούσα να έχω την ευταξία που υπάρχει στη Θήβα. Και οι αποφάσεις που λαμβάνουμε είναι του συμβουλίου της φυλακής, όχι του διευθυντή». Οπως εξηγεί, δύο είναι οι λόγοι που στον Ελεώνα Θηβών δεν διακινείται τίποτα παράνομα: η τιμιότητα του προσωπικού και το γεγονός ότι οι γυναίκες μιλάνε. «Αν συμβεί κάτι παράτυπο, η γυναίκα θα σ’ το πει» λέει και αναφέρει με περηφάνια πως για παράσημο στην καριέρα του έχει τα λόγια μιας σκληρής ισοβίτισσας. «Με πήρε και μου είπε: “Είστε τόσα χρόνια εκεί και δεν έχει ακουστεί ποτέ ότι κοιτάξατε πονηρά μια κρατούμενη ή ότι κάνατε ποτέ το παραμικρό”. Και αυτό το θεωρώ παράσημο» αναφέρει περιγράφοντας πως κάποτε χρειάστηκε να απομακρύνει υπάλληλο για τον οποίο είχε διαμαρτυρηθεί κρατούμενη για απρεπή συμπεριφορά. Με την κουβέντα μας να φτάνει στο τέλος της, αναρωτιέμαι αν μέσα από την καθημερινή του τριβή με τη συνθήκη του εγκλεισμού είναι πλέον σε θέση να εκτιμά περισσότερο το αγαθό της ελευθερίας. «Ναι», απαντά, «είναι φοβερό, αν σου στερήσουν την ελευθερία, ακόμα και αν έχεις όλα τα άλλα, είναι πολύ λίγα μπροστά της». Στον ελεύθερο χρόνο του, για αποσυμπίεση, αθλείται – παλιά έπαιζε μπάλα, σήμερα κολυμπά, ενώ στο πρόγραμμα, λόγω τοποθεσίας, είναι και οι συναντήσεις με φίλους για ουζάκι στην παραλία.
«Πότε συνταξιοδοτείστε;» τον ρωτάω και προτού απαντήσει παίρνει μια βαθιά ανάσα. «Εχω ακόμα τέσσερα χρόνια, αν και δεν θέλω να συνταξιοδοτηθώ. Η δουλειά μου είναι δύσκολη αλλά την αγαπάω πολύ. Μπορεί να κουραζόμαστε αλλά έχουμε μεγάλο ενδιαφέρον για αυτή τη δουλειά. Κι αυτό το ενδιαφέρον δεν γίνεται να είναι ψεύτικο. Οταν είμαστε εκεί, είμαστε πραγματικά εκεί. Και πιστεύω ότι εκεί κρύβεται και η όποια επιτυχία».
Βράχος Γεύσεις
Αρχιεπισκόπου Μακαρίου 13, Χαλκίδα
Σαλάτα εποχής 8€
Πατάτες 3,5€
Τυροπιτάρι 5,5€
Σαγανάκι γαρίδες
λεμονάτο 9,5€
Καλαμαράκια 8,5€
Κριθαρότο γαρίδας 11€
Μπίρα 3,5€
Μοσχοφίλερο 3,75€
Σύνολο 53,25€
