Δεκατρείς κατηγορίες αναγνώρισης πλασματικού χρόνου ασφάλισης μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ασφαλισμένοι ώστε να πετύχουν την έξοδό τους προς τη σύνταξη ή να αυξήσουν το ποσό της σύνταξής τους
Ο χρόνος εκτός εργασίας και εκτός ασφάλισης μπορεί, στο πλαίσιο που ορίζει η νομοθεσία, να αναγνωριστεί και να συνυπολογιστεί στον «κανονικό» χρόνο ασφάλισης.
H αναγνώριση πλασματικού χρόνου ασφάλισης είναι ένας χρήσιμος τρόπος συμπλήρωσης ασφαλιστικού χρόνου που λείπει από τους ασφαλισμένους για να θεμελιώσουν ή και να προσαυξήσουν το ποσό της σύνταξης. Οι κατηγορίες που δικαιολογούν την έλλειψη ασφάλισης μπορούν να εξομοιωθούν με πραγματική ασφάλιση υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που περιγράφονται κάθε φορά στη νομοθεσία.
Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ/ΓΣΕΕ) κωδικοποίησε τις ειδικές κατηγορίες αναγνωρίσεων ως εξής:
- Στρατιωτική θητεία. Γονική άδεια ανατροφής παιδιών. Επιδοτούμενη ασθένεια (χωρίς προσαύξηση στη σύνταξη). Επιδοτούμενη ανεργία (χωρίς προσαύξηση στη σύνταξη). Εκπαιδευτική άδεια άνευ αποδοχών. Χρόνος σπουδών. Κενά ασφάλισης. Χρόνος κύησης και λοχείας (χωρίς προσαύξηση στη σύνταξη). Χρόνος απεργίας. Χρόνος γέννησης παιδιού. Χρόνος μαθητείας. Χρόνος προσωρινής κράτησης ή φυλάκισης. Χρόνος σύνταξης αναπηρίας.
Ο πλασματικός χρόνος μπορεί να προσμετρηθεί όχι μόνο για τη θεμελίωση σύνταξης αλλά και, υπό προϋποθέσεις, για την προσαύξησή της. Σχετικά με τον χρόνο ασφάλισης, υπάρχουν οι εξής τρεις κατηγορίες:
Πρώτον, ο χρόνος πραγματικής (υποχρεωτικής) ασφάλισης.
Δεύτερον, ο χρόνος προαιρετικής ασφάλισης.
Τρίτον, αναγνωριζόμενος χρόνος πλασματικής ασφάλισης.
Ενώ η πραγματική ασφάλιση επέρχεται υποχρεωτικά μόλις συντρέξουν οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις, στην προαιρετική ασφάλιση και στην αναγνώριση πλασματικών χρόνων η έναρξη της ασφάλισης εξαρτάται από την αίτηση του ασφαλισμένου. Επομένως, η άσκηση του δικαιώματος αναγνώρισης εναπόκειται στην πρωτοβουλία του ασφαλισμένου.
Η Εξαγορά: Για κάθε αναγνωριζόμενο με εξαγορά μήνα ασφάλισης καταβάλλεται εισφορά ίση με το ύψος του συνολικού ασφαλίστρου κύριας σύνταξης (ασφαλισμένου και εργοδότη), όπως αυτό διαμορφώνεται κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης αναγνώρισης, επί των ασφαλιστέων αποδοχών του ασφαλισμένου κατά τον τελευταίο μήνα πλήρους απασχόλησης πριν από την υποβολή της αίτησης αναγνώρισης.
Η εξόφληση: Είτε εφάπαξ με έκπτωση 2% για κάθε έτος εξαγοράς. Η καταβολή του συνολικού ποσού πρέπει να γίνει εντός τριμήνου από την κοινοποίηση της απόφασης αναγνώρισης.
Είτε σε δόσεις. Το σχετικό ποσό εξαγοράς καταβάλλεται σε τόσες μηνιαίες δόσεις όσοι είναι και οι μήνες που αναγνωρίζονται. Η πρώτη δόση καταβάλλεται μέχρι το τέλος του επόμενου μήνα της κοινοποίησης της απόφασης αναγνώρισης. Όπου ο αναγνωριζόμενος χρόνος ασφάλισης αξιοποιείται πριν από την εξόφληση της εισφοράς εξαγοράς, παρακρατείται κάθε μήνα από τη σύνταξη και μέχρι την εξόφληση της οφειλής ποσό ίσο με το 1/4 της σύνταξης.
Ανώτατο όριο αναγνωριζόμενου πλασματικού χρόνου: Για όσους θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με προϋποθέσεις όπως διαμορφώνονται για το έτος 2011 μέχρι 4 έτη. Για όσους θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με προϋποθέσεις όπως διαμορφώνονται για το έτος 2012 μέχρι 5 έτη. Για όσους θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με προϋποθέσεις όπως διαμορφώνονται για το έτος 2013 μέχρι 6 έτη. Για όσους θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με προϋποθέσεις όπως διαμορφώνονται για το έτος 2014 και εφεξής μέχρι 7 έτη.
Παράδειγμα: Ασφαλισμένος που θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με 12.000 πραγματικές ημέρες ασφάλισης το 2025 στο e ΕΦΚΑ τ. ΙΚΑ ΕΤΑΜ (άρα έχει το δικαίωμα αναγνώρισης χρόνων ασφάλισης 7 ετών). Έστω ότι έχει τη δυνατότητα αναγνώρισης πλασματικών ετών, π.χ. στρατιωτικής θητείας και σπουδών, και έχει ασφαλιστεί κατά τη διάρκεια της ζωής του στο e ΕΦΚΑ τ. ΙΚΑ ΕΤΑΜ και στον ΟΑΕΕ. Δικαιούται να αναγνωρίσει τον χρόνο στρατιωτικής θητείας (ή όσο χρόνο από αυτόν επιθυμεί) στον έναν από τους δύο φορείς και τον χρόνο σπουδών (ή όσο χρόνο από αυτόν επιθυμεί) στον άλλον φορέα κατ’ επιλογή του ή να αναγνωρίσει τόσο τον χρόνο στρατιωτικής θητείας όσο και τον χρόνο σπουδών σε έναν από τους δύο φορείς κατ’ επιλογή του. Δεν μπορεί, όμως, να αναγνωρίσει τμήμα του χρόνου σπουδών στο e ΕΦΚΑ τ. ΙΚΑ ΕΤΑΜ και ένα άλλο μέρος στον ΟΑΕΕ.
Προσοχή: Επισημαίνεται ότι σε περίπτωση που δεν θεμελιωθεί δικαίωμα συνταξιοδότησης οι εισφορές που έχουν καταβληθεί για την αναγνώριση των χρόνων δεν επιστρέφονται.
Τι συνυπολογίζεται: Για τον υπολογισμό του κατά περίπτωση ανώτατου ορίου αναγνωριστέου πλασματικού χρόνου συνυπολογίζονται: Α) κάθε άλλος πλασματικός χρόνος, με βάση διατάξεις άλλων νόμων. Β) κάθε άλλος χρόνος κατά τον οποίο μπορεί μεν να έχει παρασχεθεί πραγματική εργασία, χωρίς όμως να έχει χωρήσει υποχρεωτική ασφάλιση και ο οποίος έχει τυχόν αναγνωριστεί με καταβολή εισφορών βάσει διατάξεων άλλων νόμων
Δεν συνυπολογίζονται: Α) ο χρόνος πραγματικής εργασίας και ασφάλισης στο Δημόσιο, Β) ο χρόνος ασφάλισης στην αλλοδαπή που αναγνωρίζεται με τις διατάξεις του Ν. 1539/1986, Γ) ο χρόνος για τον οποίο ο ΟΑΕΔ καταβάλλει ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη και εργαζομένου
Συμπερασματικά, στην περίπτωση που ο χρόνος που έχει ήδη αναγνωριστεί είναι ίσος ή υπερβαίνει το κατά περίπτωση τιθέμενο ανώτατο όριο των 48, 60, 72, 84 μηνών, ο ασφαλισμένος δεν έχει το δικαίωμα να αναγνωρίσει επιπλέον χρόνο από αυτούς που αναφέρονται στα άρθρα 39 και 40 του Ν. 3996/2011.
Βαρέα και ανθυγιεινά. Η αναγνώριση των πλασματικών ετών δεν υπάγεται στα βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα. Τα βαρέα και ανθυγιεινά ένσημα (ΒΑΕ) απαιτείται να είναι πραγματικά. Για συνταξιοδότηση με ΒΑΕ ή οικοδομικά ένσημα και για τη λήψη της κατώτατης σύνταξης με 4.500 ένσημα, απαιτείται τα ΒΑΕ να είναι τουλάχιστον 3.600 (ή 12 έτη). Κατά συνέπεια, και γι’ αυτή την κατηγορία ασφαλισμένων, πρέπει τα πραγματικά ένσημα να είναι όλα βαρέα και τα πρόσθετα 900 να είναι είτε πλασματικά είτε απλά-μεικτά ένσημα.
Μητέρες. Ειδικά σε ό,τι αφορά τις μητέρες ανήλικων τέκνων, οι γυναίκες δεν μπορούν να αναγνωρίσουν πλασματικά έτη από τα τέκνα για να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα λόγω των τέκνων. Δεν επιτρέπεται δηλαδή η διπλή χρήση του ιδίου δικαιώματος.
Παράδειγμα: Ασφαλισμένος του e ΕΦΚΑ τ. ΙΚΑ ΕΤΑΜ, ηλικίας 58 ετών, συμπληρώνει 10.500 ημέρες ασφάλισης εντός του 2011 και υποβάλλει αίτηση αναγνώρισης πλασματικού χρόνου ασφάλισης 2.100 ημερών (7 έτη). Δεδομένου ότι με την αναγνώριση 300 ημερών ασφάλισης συμπληρώνει 10.800 ημέρες και συνεπώς θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με προϋποθέσεις που ισχύουν το 2011, ο εν λόγω ασφαλισμένος μπορεί να αναγνωρίσει συνολικά μέχρι τέσσερα (4) έτη, εκ των οποίων οι 300 ημέρες θα χρησιμοποιηθούν για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος και οι υπόλοιπες για προσαύξηση του ποσού της σύνταξης. Το δικαίωμα αναγνώρισης χρόνου τέκνων μπορεί να ασκηθεί και από τους δύο γονείς.
