Γραφικό χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων, χτισμένο αμφιθεατρικά σε πλαγιά της οροσειράς του Γράμμου (υψόμετρο 840-860), η Πυρσόγιαννη με τα πετρόχτιστα σπίτια και τα λιθόστρωτα καλντερίμια ανήκει στα ξακουστά Μαστοροχώρια.
Το χωριό, που απέχει 27 χλμ Β από την Κόνιτσα, περιβάλλεται από πυκνό δρυοδάσος, προσφέρει δε θέα στην κοιλάδα του Σαραντάπορου.
Η Πυρσόγιαννη ήταν γνωστή επί Τουρκοκρατίας, κυρίως το 18ο αιώνα, για τους λιθοξόους (πελεκάνους) της.
Το χωριό στολίζουν λιθόστρωτη πλατεία και υπεραιωνόβιο πλατάνι, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1772), με χαγιάτι, και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1904), με ξυλόγλυπτο τέμπλο του τουρνοβίτη ταλιαδόρου Βασίλη Σκαλιστή (1926) και ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Εθνολογικό Μουσείο Ηπειρωτών Μαστόρων, που φιλοξενείται στο αποκατεστημένο κτίριο του παλαιού σχολείου της Πυρσόγιαννης.
Το Μουσείο περιλαμβάνει πλουσιότατο φωτογραφικό αρχείο, σχέδια, αποτυπώσεις, χαρτογραφήσεις, καθώς και μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις και κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ, που αφορούν τη ζωή και το έργο των φημισμένων άλλοτε μαστόρων της περιοχής.
Τα περίφημα Μαστοροχώρια
Στο βόρειο τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων, βορείως και νοτίως του ποταμού Σαραντάπορου, ανάμεσα στα ορεινά συγκροτήματα του Γράμμου και του Σμόλικα, βρίσκονται τα Μαστοροχώρια.
Οι εντυπωσιακοί ορεινοί όγκοι των Αρένων με τις κάθετες ορθοπλαγιές και τα δάση οξιάς, το αλπικό τοπίο του Γράμμου, το επιβλητικό τοπίο της Γύφτισσας, οι παραποτάμιες περιοχές, η πλούσια χλωρίδα και πανίδα συνθέτουν ένα θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον.
Οι κάτοικοι των Μαστοροχωρίων, αρχής γενομένης από το 16ο αιώνα, ανέπτυξαν σταδιακά έναν ιδιαίτερο πολιτισμό και εξελίχθηκαν σε φημισμένους μαστόρους, εξειδικευμένους στο χτίσιμο της πέτρας (τεχνικές πελεκημένης πέτρας και ξερολιθιάς), την ξυλογλυπτική και την αγιογραφία.
Οργανωμένοι σε συντεχνίες («μπουλούκια»), με άγραφους αυστηρούς κανονισμούς και ιεραρχία, αλλά και δική τους συνθηματική γλώσσα (τα «κουδαραίικα»), οι μαστόροι της περιοχής άρχισαν να ταξιδεύουν σε όλον τον ελλαδικό χώρο και τη Βαλκανική χερσόνησο, κατασκευάζοντας κάθε είδους δημόσια και ιδιωτικά κτίρια (γεφύρια, σχολεία, μονές, εκκλησίες, καμπαναριά, ξωκλήσια, στέρνες, νερόμυλους, νεροτριβές, αποθήκες, ελαιοτριβεία κ.ά.), μεγάλης αρχιτεκτονικής αξίας.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα οι φημισμένοι αυτοί μαστόροι ανέπτυξαν δραστηριότητα και στην Αφρική (Αίγυπτος, Σουδάν, Αιθιοπία, Κονγκό, Τανγκανίκα), την Περσία, την Τουρκία (Σμύρνη, Προύσα κ.α.), τη Ρωσία, τη Γαλλία και την Αμερική.
Πέραν της Πυρσόγιαννης, η Βούρμπιανη, η Οξυά, ο Γοργοπόταμος, η Δροσοπηγή, η Καστανιά, η Πλαγιά, το Πληκάτι, οι Χιονάδες, το Ασημοχώρι, χωριά με παραδοσιακό χρώμα, ξυπνούν μνήμες, συγκινούν και μαγεύουν τους ταξιδιώτες.
*Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο προέρχονται στο σύνολό τους από το διαδικτυακό τόπο του Δήμου Κόνιτσας.
