Ανθεκτική στον χρόνο και με σταθερά ανοδική πορεία η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης στα 16 χρόνια παρουσίασής της στο εικαστικό στερέωμα έχει καταφέρει να κατακτήσει μια θέση στα σταθερά ραντεβού των φιλότεχνων. Οι φετινές ανατροπές με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη στην πρώτη μετά την πανδημία έκδοσή της είχαν ως αποτέλεσμα η κεντρική έκθεση να σηκώσει αυλαία εν μέσω της διοργάνωσης, τρεις μήνες μετά την επίσημη έναρξη.

Για το προφίλ της 8ης Μπιενάλε, τις προκλήσεις, τις δυσκολίες, τις ανατροπές, αλλά και το αποτύπωμα του θεσμού στο εικαστικό γίγνεσθαι μιλάει στα «ΝΕΑ» η νέα διευθύντριά της, Θούλη Μισιρλόγλου. Η ιστορικός τέχνης και στέλεχος του MOMus πήρε τη σκυτάλη – ενώ είχε ήδη ξεκινήσει η προετοιμασία – από τη Συραγώ Τσιάρα που ήταν επικεφαλής της διοργάνωσης έως το καλοκαίρι, οπότε και ανέλαβε τη θέση της διευθύντριας στην Εθνική Πινακοθήκη.

Κεντρικό θέμα της 8ης Μπιενάλε Θεσσαλονίκης είναι η «Γεωκουλτούρα». Τι κρύβεται πίσω από αυτόν τον ιδιαίτερο και σύνθετο τίτλο;

Ο τίτλος δόθηκε από τη Συραγώ Τσιάρα και επιχειρούσε να συνδέσει την καλλιέργεια της γης με την κουλτούρα ως ένα σύνολο πόρων, κειμένων και πρακτικών που διατίθενται στον άνθρωπο για να κατανοήσει τον κόσμο και να δράσει μέσα σε αυτόν. Οταν ανέλαβα σε συνέχεια της Συραγούς θεώρησα ότι θα είχε ενδιαφέρον να προσθέσουμε θεωρητικά και έννοιες πιο συγκρουσιακές, έννοιες, ιδέες και αξίες δηλαδή που βρίσκονται πιο κοντά στη γεωπολιτική, που λαμβάνουν τόπο μέσα σε ένα πλαίσιο διαπραγματεύσεων, αλλά και συγκρούσεων πολιτισμικής, γεωγραφικής και πολιτικής φύσης. Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρήθηκε να γίνει η διοργάνωση πιο συμμετοχική και πιο πολυφωνική ως προς τη διανομή του λόγου για αυτό το επίμαχο θέμα. Αφηγήσεις μη ανθρώπινων όντων ή καλλιτέχνιδες που αντιστρέφουν τη λογική της ατομικής τους «υπογραφής» στη βάση ενός κοινού νέου καλλιτεχνικού έργου απολύτως συνδεδεμένου με την ευρεία θεματική αποτελούν τέτοια παραδείγματα. Η κεντρική δε έκθεση, που είναι προ των πυλών, σε επιμέλεια της Μαρίας Θάλειας Καρρά, είναι εμβληματική ως προς τα θέματα που απασχολούν τη «Γεωκουλτούρα». Εχω την αίσθηση πως τα έργα ειδικά της κεντρικής έκθεσης κρύβουν πολλές σημαντικές όψεις, λειτουργούν αντι-θεαματικά, κι αυτό το θεωρώ ένα σπουδαίο κατόρθωμα της επιμέλειας της Μαρίας Θάλειας Καρρά σε σχέση με το διακύβευμα της 8ης Μπιενάλε και της εποχής μας, όπου το ερευνητικό ζητούμενο είναι η μετα-ανάπτυξη, το πώς δηλαδή οι κοινωνίες μπορούν να απομακρυνθούν από το οικονομικό μοντέλο της ανάπτυξης που στοχεύει στην κερδοφορία και να εξασφαλίσουν την ανθρώπινη ευημερία χωρίς να παραβιάζονται τα όρια του πλανήτη.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση με την οποία ήρθατε αντιμέτωπη δεδομένου ότι αναλάβατε τη διεύθυνση της Μπιενάλε τέσσερις μήνες πριν από την επίσημη έναρξη;

Να αξιοποιήσουμε όσο περισσότερο γινόταν ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα. Βεβαίως, απέναντι στις δημιουργικές προκλήσεις, συνήθως συναντά κανείς πλήθος μη δημιουργικών αλλά αναγκαίων προκλήσεων. Στην περίπτωση της Μπιενάλε, πέρα από τις βασικές συμφωνίες για την κεντρική έκθεση, όλο το υπόλοιπο κομμάτι της ήθελε ενορχήστρωση, όχι μόνο σε επίπεδο περιεχομένου αλλά και στο επίπεδο των διαδικασιών που απαιτεί η Μπιενάλε ως χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα του ΕΣΠΑ.

Και η μεγαλύτερη δυσκολία;

Να ξεκαθαριστούν πλαίσια λειτουργίας για δεκάδες θέματα – τόσο περιεχομένου όσο και τεχνικά με την ευρεία έννοια -, που απαιτούσαν υψηλού βαθμού συντονισμό, σύγκλιση και συμφωνία πολλών ανθρώπων, συστημάτων και φορέων. Κυρίως δημόσιων φορέων, όπως είναι και το MOMus. Και είναι γεγονός, ίσως και πραγματικό παράδοξο αυτό, ότι ενίοτε – και για πολλούς λόγους βεβαίως – μοιάζει να μη γίνονται κατανοητά ο χαρακτήρας και η λειτουργία του φορέα όπως αποτυπώθηκαν στον νόμο με τον οποίο αυτός ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2018.

Αν και η Μπιενάλε έχει ξεκινήσει στις 10 Δεκεμβρίου, η κεντρική έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 4 Μαρτίου. Πού οφείλεται αυτή η απόκλιση;

Στο γεγονός ότι η κεντρική έκθεση είναι αυτή που κατά βάση χρηματοδοτεί το ΕΣΠΑ. Σε χρονικά πλαίσια που ήταν ασφυκτικά ήδη, στην πλέον κρίσιμη στιγμή, το υποσύστημα Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων – Προμήθειες και Υπηρεσίες τέθηκε εκτός λειτουργίας για εργασίες αναβάθμισης και δεν ήταν δυνατή η διεξαγωγή ηλεκτρονικών διαδικασιών ανάθεσης Δημοσίων Συμβάσεων Προμηθειών και Υπηρεσιών που ήταν εξαιρετικά αναγκαίες για την υλοποίηση της Μπιενάλε, ειδικά για την κεντρική έκθεση. Επιπλέον, στη συνέχεια, οι μικρές εναπομείνασες πιστώσεις – θυμίζω ότι είναι η τελευταία διοργάνωση της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου – δημιούργησαν νέα προβλήματα στην υλοποίηση των διαγωνισμών.

Η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης βρίσκεται ήδη στην όγδοη έκδοσή της και έχει καταφέρει να αντέξει στον χρόνο. Ποιο είναι το αποτύπωμα που έχει αφήσει ως τώρα στο εικαστικό γίγνεσθαι;

Θεωρώ ότι σίγουρα στάθηκε αφορμή για τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας της πόλης που τη φιλοξενεί και για την ανάδειξη όψεων της ιστορίας και του πολιτισμού της μέσα από το σύγχρονο καλλιτεχνικό βλέμμα. Κατάφερε επίσης να καταστεί πόλος συσπείρωσης των καλλιτεχνικών δυνάμεων της πόλης και της χώρας και να συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στη διεθνοποίηση της ελληνικής εικαστικής σκηνής. Κατά τη γνώμη μου όμως, η διεθνοποίηση εμπεριέχει πολλές ακόμη παραμέτρους που μπορούν να συζητηθούν κριτικά, προκειμένου να πραγματωθούν και να εδραιωθούν στο ελληνικό πολιτισμικό πεδίο, ειδικά της Θεσσαλονίκης.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Η έγνοια μου αυτή τη στιγμή είναι η Μπιενάλε. Οπότε να θεωρήσω την ερώτηση ως πρόσκληση για άλλη συζήτηση;

Γιατί όχι;

Βεβαίως και να την κάνουμε, αλλά όταν θα είναι ώριμες οι συνθήκες. Αυτή η στιγμή είναι η στιγμή της Μπιενάλε.

info

8η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, έως τις 21 Μαΐου υπό τον γενικό τίτλο «Γεωκουλτούρα». H κεντρική έκθεση «Being as communion» εγκαινιάζεται στις 4 Μαρτίου. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.thessalonikibiennale.gr

Τελευταία Νέα