Αναζήτηση
«Όλα ήσαν καλά σχεδιασμένα και καλά οργανωμένα το βράδυ της Τετάρτης 22 Μαΐου 1963. Στις επτά η αίθουσα του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος, στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Ερμού, ήταν κατάμεστη από οπαδούς της Επιτροπής Ειρήνης. Ομιλητής ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ.
»Στο απέναντι πεζοδρόμιο είχε συγκεντρωθεί ένα ετερώνυμο πλήθος. Μπροστά είχε παραταχθεί ισχυρή δύναμη (180 ανδρών) της Χωροφυλακής με όλη την ηγεσία, με επικεφαλής τον στρατηγό Μήτσου. Είχε ενημερωθεί από τους οργανωτές ότι σχεδιάζονταν επεισόδια κατά του Λαμπράκη και των οργανωτών.
»Όταν στις οκτώ το βράδυ ο Λαμπράκης πλησιάζει την είσοδο της αίθουσας δέχεται δύο δυνατά χτυπήματα στο κεφάλι από ομάδα “αντιφρονούντων”. Ο Λαμπράκης ζαλίζεται και υποβαστάζεται από τους φίλους του. Η ηγεσία της Χωροφυλακής παρακολουθεί αδιάφορη… Είναι το προοίμιο της τραγωδίας που θα γραφεί έπειτα από δύο ώρες…». 
Η πένα του σπουδαίου δημοσιογράφου Γιώργου Ρωμαίου, ο οποίος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών, καταγράφει στο «Βήμα» τις λέξεις, που συνθέτουν την ιστορία, πολύ προσεκτικά. Πολύ συγκεκριμένα. Δεν υπάρχει καμία τρύπα στο σενάριο.
Μελέτησε διεξοδικά την υπόθεση δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη όταν, τότε, ως απεσταλμένος δημοσιογράφος του «Βήματος» και των «Νέων» στη Θεσσαλονίκη έκανε πολύ σημαντικές έρευνες που βοήθησαν στο ξεσκέπασμα του παρακράτους που δρούσε στη συμπρωτεύουσα.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.2.1955, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ»| «ΤΑ ΝΕΑ»
Ο υπέρμαχος της Ειρήνης γίνεται θύμα του παρακράτους
Στις 22 Μαΐου ο Γρηγόρης Λαμπράκης δέχτηκε δολοφονική επίθεση από ακροδεξιούς παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη.
Ο υπέρμαχος της Ειρήνης γίνεται θύμα της θανάσιμης παρακρατικής βίας.
Η δολοφονία του γιατρού, αθλητή και πολιτικού προκάλεσε διεθνή κατακραυγή για τις αυταρχικές πρακτικές της κυβέρνησης Καραμανλή και των Σωμάτων Ασφαλείας, που αποδείχθηκε ότι όχι μόνο ανέχονταν, αλλά και εξέθρεψαν τον ανεξέλεγκτο παρακρατικό μηχανισμό.
Η υπόθεση Λαμπράκη αναζωογόνησε τον Ανένδοτο Αγώνα του Γεωργίου Παπανδρέου και έπαιξε τον πιο σημαντικό ίσως ρόλο στην πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή τον ίδιο χρόνο.
Ο Σπύρος Γκοτζαμάνης καταθέτει στις ανακριτικές αρχές, μπροστά στο τρίκυκλο που χρησιμοποιήθηκε για τη δολοφονική επίθεση στον Λαμπράκη.
«Βούλγαρε Λαμπράκη θα πεθάνεις»
«Ο Λαμπράκης άρχισε την ομιλία με την προειδοποίηση ότι απειλείται η ζωή του. Οι “αντιφρονούντες”, υπό την “προστασία” της Χωροφυλακής, απαντούν με πετροβολισμό της αίθουσας και με συνθήματα:
–Βούλγαρε Λαμπράκη, θα πεθάνεις.
–Προδότες, θα πεθάνετε όλοι.
–Θάνατος στον Λαμπράκη.
»Η Χωροφυλακή παραμένει και πάλι αδιάφορη. Στις 10 το βράδυ βγαίνει από την αίθουσα και προχωρεί με τα πόδια προς το παρακείμενο ξενοδοχείο. Ο δρόμος είναι ελεύθερος διότι είχε απαγορευθεί η κυκλοφορία. Όχι για όλους…
»Από τον κάθετο δρόμο Σπανδωνή ξεκινά με ορμή ένα μεγάλο τρίκυκλο, πέφτει πάνω στον Λαμπράκη και φεύγει. Ο βουλευτής πέφτει αιμόφυρτος στην άσφαλτο και η ηγεσία της Χωροφυλακής παρακολουθεί, ως απλός θεατής, την αποχώρηση του τρίκυκλου…
»Ένα άγνωστο άτομο τρέχει πίσω από το τρίκυκλο, πηδάει στην καρότσα και προσπαθεί να συλλάβει τον οδηγό. Θα συλληφθεί τυχαία από έναν πυροσβέστη.
»Οδηγός ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και στην καρότσα ο Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, ο οποίος κατάφερε με λοστό το μοιραίο χτύπημα στο κεφάλι του Λαμπράκη. Ο ήρωας που “χάλασε” το καλοστημένο σενάριο, ο Μανόλης Χατζηαποστόλου, ο επονομαζόμενος “Τίγρης”» συνεχίζει ο Γιώργος Ρωμαίος στο «Βήμα», ο οποίος έχει τιμηθεί με το μετάλλιο της Διεθνούς Οργάνωσης Δημοσιογράφων (στην Πράγα το 1971), καθώς και με το χρυσό μετάλλιο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.
Ο ειρηνιστής Γρηγόρης Λαμπράκης / Photo: Wikimedia Commons
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.2.1955, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ»| «ΤΑ ΝΕΑ»
Η Χωροφυλακή το χαρακτήρισε «τροχαίο ατύχημα»
«Ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. Τα τραύματα στο κεφάλι άφηναν ελάχιστες ελπίδες. Τα ξημερώματα της Δευτέρας 27 Μαΐου έχασε τη μάχη με τον θάνατο» γράφει ο Γιώργος Ρωμαίος
Σύμφωνα με τη μετέπειτα καταγγελία του Θ. Γρέβια, φοιτητή τότε και υποστηρικτή του Γ. Λαμπράκη, αφότου ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο ΑΧΕΠΑ, αφέθηκε να πεθάνει. Μιλώντας στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», ο Γρέβιας δηλώνει χαρακτηριστικά: «Τον άφησαν βαριά τραυματισμένο, χωρίς ορό στο νεκροθάλαμο του νοσοκομείου. Το σχέδιό τους πέτυχε».
Ο Θ. Γρέβιας περιέγραψε τις στιγμές που ακολούθησαν όταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης μεταφέρθηκε σοβαρά τραυματισμένος στο νοσοκομείο: «Τα μεσάνυχτα βρισκόμασταν έξω από την κεντρική είσοδο του νοσοκομείου, όταν εξήλθε ένας γιατρός. Απευθύνθηκε σε μας, ρωτώντας αν ήμασταν εκεί για τον Λαμπράκη. Του απαντήσαμε “ναι”. Είπε ότι χρειαζόταν ένας από μας, γιατί δεν επαρκούσε το νοσηλευτικό προσωπικό. Πήγα εγώ. Κατέβηκα με το γιατρό στο πρώτο υπόγειο. Από ένα μακρόστενο διάδρομο μπήκαμε σε ένα κλειστό θάλαμο. Στην είσοδο βλέπω τη γραμματέα της οργάνωσής μας, Καίτη Τσαρουχά, να κρατάει στα χέρια της τον βαρύτατα τραυματισμένο πατέρα της, Γιώργη Τσαρουχά (χτυπήθηκε το ίδιο βράδυ), βουλευτή Καβάλας της ΕΔΑ. Στο βάθος δεξιά ξαπλωμένο ανάσκελα, το σώμα του Γρηγόρη Λαμπράκη».
Ο Θ. Γρέβιας σημειώνει ότι ο Λαμπράκης ήταν ζωντανός, αλλά σε κωματώδη κατάσταση.
«Ο γιατρός μου ζήτησε να καθίσω σε μια καρέκλα, πίσω από το κεφάλι του, να τοποθετήσω τα χέρια μου στην κάτω σιαγόνα και να κρατώ συνεχώς το κεφάλι του προς τα πίσω και έφυγε. Του είχαν κάνει τραχειοστομία. Δεν ήταν διασωληνωμένος, δεν είχε ορό. Κατά διαστήματα το στήθος του τρανταζόταν από ακανόνιστες εισπνοές και εκπνοές», συνεχίζει ο Θ. Γρέβιας.
Ερωτηθείς για τον θάλαμο και το αν υπήρχε άλλος ασθενής εκεί, ο Γρέβιας απάντησε: «Ο χώρος όπου βρισκόμασταν δεν ήταν θάλαμος νοσηλείας. Ούτε τα κρεβάτια ήταν κρεβάτια νοσηλείας. Το κρεβάτι στο οποίο ήταν ο Λαμπράκης, αποτελούνταν από τρεις ξύλινες σανίδες πάνω σε δύο μεταλλικά ‘Π’, πιθανότατα νεκροκρέβατο. Μάλλον ήταν ο νεκροθάλαμος του νοσοκομείου».
«Η Χωροφυλακή έσπευσε να χαρακτηρίσει “αιφνίδια” την εμφάνιση του τρίκυκλου και τον τραυματισμό του Λαμπράκη “τροχαίο ατύχημα”» συμπληρώνει τα κομμάτια της ιστορίας ο Γιώργος Ρωμαίος και συνεχίζει στο «Βήμα».
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.2.1955, Ιστορικό Αρχείο, «ΤΟ ΒΗΜΑ»| «ΤΑ ΝΕΑ»
Έντιμοι δικαστές και τρεις δημοσιογράφοι θα χαλάσουν τα κυβερνητικά σχέδια
«Αυτή την εκδοχή θα υιοθετήσει και η κυβέρνηση, η οποία με τη συνεργασία της ηγεσίας της Χωροφυλακής θα επιχειρήσει, με όλα τα μέσα, να κλείσει την υπόθεση στο “τροχαίο”.
»Ο αρχηγός της Χωροφυλακής Βαρδουλάκης είχε αναλάβει να καθοδηγεί τους δικούς του και ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας τις πιέσεις προς τους δικαστές.
»Θα ανταμειφθεί με το αξίωμα του “πρωθυπουργού” στην πρώτη κυβέρνηση της χούντας.
»Οι έντιμοι δικαστές και τρεις δημοσιογράφοι θα χαλάσουν τα κυβερνητικά σχέδια.
»Το βράδυ της Παρασκευής 24 Μαΐου συγκαλείται σύσκεψη υπό τον εισαγγελέα Εφετών Μανδραπήλια. Μετέχουν ο αντεισαγγελέας Εφετών Παύλος Δελαπόρτας, οι εισαγγελείς Πρωτοδικών Π. Αργυρόπουλος και Δ. Παπαντωνίου. Ιστορική η απόφαση. Παραδίδεται στον παριστάμενο ανακριτή του Γ’ Τμήματος Χρήστο Σαρτζετάκη η δικογραφία με τον χαρακτηρισμό “απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως” (Λαμπράκη) και “επικίνδυνος σωματική βλάβη εκ προθέσεως” (αναφερόταν στον τραυματισμό από “αντιφρονούντες” του βουλευτή της ΕΔΑ Γ. Τσαρουχά).
»Ο Σαρτζετάκης είχε τη συμπαράσταση των ανωτέρων του στη Θεσσαλονίκη αλλά την αντιπαλότητα των κυβερνητικών οργάνων και του Κόλλια.
»Στη Χωροφυλακή είχε επιβληθεί η μαφιόζικη “ομερτά”. Τα στόματα κλειστά και στενή παρακολούθηση και παρεμπόδιση των δημοσιογράφων που αντικατέστησαν τη Χωροφυλακή στην αναζήτηση των προσώπων και των μηχανισμών που βρίσκονταν πίσω από το τρίκυκλο.
»Με τον Γιάννη Βούλτεψη (της «Αυγής») και τον Γιώργο Μπέρτσο (της «Ελευθερίας») σε κλίμα απειλών και εκβιασμών, αποκαλύψαμε συνεργούς, διασυνδέσεις υπουργών και χουντικών με παρακρατικές οργανώσεις, των παρακρατικών με την κρατική εξουσία, οργανωτές των αντισυγκεντρώσεων και σημαντικές ενδείξεις για τους ηθικούς αυτουργούς.
»Με πολλές δυσκολίες βρήκα το αρχείο του Παραρτήματος Βορείου Ελλάδος της Υπηρεσίας Πληροφοριών του υπουργείου Προεδρίας, του οποίου προΐστατο το στέλεχος του ΙΔΕΑ στρατηγός Γωγούσης. Το δημοσίευσα στο “Βήμα”. Απεδείκνυε τους οργανωτές της αντισυγκέντρωσης και τον στόχο» περιγράφει βήμα-βήμα τις κινήσεις του ο Γιώργος Ρωμαίος αναφέροντας, φυσικά, τους συναδέλφους του Γιάννη Βούλτεψη και Γιώργο Μπέρτσο, των οποίων η μαχητική έρευνα και δημοσιογραφία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις αποκαλύψεις.
Photo: Wikimedia Commons
«Η δολοφονία του Λαμπράκη ήταν ένας κρίκος, μια “προπαρασκευαστική ενέργεια” στην πορεία προς τη δικτατορία. Έναν μήνα πριν ο στρατηγός Καρδαμάκης είχε ενημερώσει τους Αμερικανούς ότι, με πρωταγωνιστή τον Γ. Παπαδόπουλο, ομάδα αξιωματικών σχεδίαζε πραξικόπημα για να αποτρέψει την προβλεπόμενη νίκη της Ένωσης Κέντρου στις επόμενες εκλογές.
»Οι χουντικοί περίμεναν εξέγερση της Αριστεράς μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, όπως είχε σχεδιάσει η ηγεσία του ΚΚΕ στο εξωτερικό. Διαφώνησε η ηγεσία της ΕΔΑ. Η κηδεία του Λαμπράκη, στην οποία μετείχαν 500.000 πολίτες, ήταν απόλυτα ειρηνική.
»Η δολοφονία του Λαμπράκη έκλεισε δικαστικά στις 30 Δεκεμβρίου 1966. Όλοι οι αξιωματικοί Χωροφυλακής απηλλάγησαν. Καταδικάστηκαν μόνο οι παρακρατικοί Γκοτζαμάνης για θανατηφόρα βλάβη και Εμμανουηλίδης για απλή συνέργεια. Από τις πρώτες πράξεις της χούντας ήταν η απελευθέρωσή τους και η σύλληψη του Χρήστου Σαρτζετάκη.
»Έπειτα από λίγους μήνες θα του κάνω «παρέα» στον Κορυδαλλό. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης θα εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας το 1985.
»Ενάμιση μήνα προτού κλείσει η υπόθεση της δολοφονίας του Λαμπράκη άρχιζε η δίκη “κεκλεισμένων των θυρών” της σκευωρίας του ΑΣΠΙΔΑ, ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας που “φιλοτεχνούσε” η χούντα.
»Έπειτα από 100 ημέρες το Στρατοδικείο με την απόφασή του θα «απαλλάξει» με καταδικαστικές αποφάσεις το Στράτευμα από τους δημοκρατικούς αξιωματικούς.
»Ήταν 16 Μαρτίου 1967. Έπειτα από 45 ημέρες η Ελλάδα μπήκε στον “γύψο” του Παπαδόπουλου…
»Η δολοφονία Λαμπράκη ήταν καταλύτης πολιτικών εξελίξεων. Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής παραιτήθηκε ύστερα από έναν μήνα. Στις εκλογές του Νοεμβρίου η ΕΚ υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου κερδίζει τις εκλογές. Ακολουθούν ο θρίαμβος του Φεβρουαρίου 1964, η σύγκρουση με τον βασιλιά Κωνσταντίνο, η αποστασία και η προκήρυξη εκλογών για τον Απρίλιο… Μετά τα τανκς» καταλήγει ο Γιώργος Ρωμαίος περιγράφοντας μέσα σε πενήντα πέντε λέξεις την ιστορία ετών.
Δείτε το βίντεο με την αφήγηση του Γιώργου Ρωμαίου στην εκπομπή «Εξισορείν και Ιστορείν» της ΕΡΤ
*Με στοιχεία από την Έντυπη Έκδοση του Βήματος
