Εδώ και έναν χρόνο ακριβώς, η Ευρώπη βιώνει τη σοβαρότερη κρίση που έχει αντιμετωπίσει μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλοί θεωρούν την 24η Φεβρουαρίου 2022, την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ως έναν γεωπολιτικό σεισμό αντίστοιχο σε μέγεθος με την Πτώση του Τείχους: σήμανε το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης. Η έκβαση του πολέμου παραμένει αβέβαιη, κανείς λοιπόν δεν μπορεί να προδικάσει τις νέες ισορροπίες που θα διαμορφωθούν. Είναι όμως πια ξεκάθαρο ότι για την Ουκρανία, τη Ρωσία, την Ευρώπη και τον πλανήτη ολόκληρο τίποτα δεν θα είναι ξανά όπως πριν. Ιδού, λοιπόν, σχηματικά τα νέα δεδομένα:

Μια Ουκρανία μαρτυρική, αλλά όρθια και ευρωπαϊκή  

Το πρώτο αποτέλεσμα του πολέμου είναι το αντίθετο από εκείνο που επεδίωκε ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Αρνιόταν την ίδια την ύπαρξη της Ουκρανίας, μιλούσε για «ενιαίο λαό». Αλλά η Ουκρανία απέδειξε στη Ρωσία και στον κόσμο ότι αποτελεί ένα πραγματικό έθνος, ικανό να πάρει τα όπλα ώστε να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία του, την ακεραιότητά του και τις φιλελεύθερες αξίες. Οι χώρες του ΝΑΤΟ τη βοηθούν να αμυνθεί εξοπλίζοντάς τη μαζικά με όπλα. Τον Ιούνιο, η ΕΕ της χορήγησε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας. Ο δρόμος είναι βέβαια μακρύς, η διαφθορά παραμένει σημαντικό πρόβλημα.

Μια Ρωσία «φασιστική» και σταθερά απειλητική

«Για τη Ρωσία, αυτός ο πόλεμος είναι μια στρατιωτική, οικονομική και γεωπολιτική καταστροφή», εκτιμά στο γαλλικό περιοδικό «L’Obs» ο Στίβεν Πάιφερ από το Brookings Institution. Αλλοι αναλυτές εμφανίζονται λιγότερο κατηγορηματικοί, όλοι όμως συμφωνούν πως ο πόλεμος αμαύρωσε την εικόνα του ρωσικού στρατού. Η διεθνής θέση του Πούτιν αποδυναμώθηκε. Η ρωσική οικονομία υποφέρει από τις δυτικές κυρώσεις. Εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι εγκατέλειψαν τη χώρα ώστε να αποφύγουν την επιστράτευση – ή και την καταστολή. Γιατί εσωτερικά ο πόλεμος κατέληξε, σύμφωνα με τον αμερικανό ιστορικό Τίμοθι Σνάιντερ, να κάνει τη Ρωσία ένα «φασιστικό» κράτος.

«Αλλαγή εποχής» για την ΕΕ

Οι ηγέτες της ΕΕ κατάλαβαν γρήγορα την επικινδυνότητα της ρωσικής εισβολής για την ήπειρο. Τρεις μέρες μετά, ο καγκελάριος Σολτς μίλησε για «Zeitenwende», «αλλαγή εποχής». Ο πόλεμος έκανε τη Γερμανία όπως και τη Γαλλία να συνειδητοποιήσουν την παλιά τους τυφλότητα έναντι της πουτινικής Ρωσίας, υποχρέωσε το Βερολίνο να αναθεωρήσει τον μεταπολεμικό πασιφισμό του, έκανε την ΕΕ να δρομολογήσει τον ενεργειακό απογαλακτισμό της από τη Μόσχα, την ένωσε, προσφέροντάς της σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο, στο πλευρό της Ουκρανίας. Οχι ότι εξαφανίστηκε κάθε ρήγμα: το επιβεβαιώνουν οι συνεχείς εκβιασμοί του Βίκτορ Ορμπαν.

Η επιστροφή του αμερικανού μεγάλου αδελφού και του ΝΑΤΟ

«Ο Πούτιν ήθελε να κρατήσει το ΝΑΤΟ όσο πιο μακριά από τα σύνορά του», θυμίζει ο πολιτολόγος Ιβάν Κραστέφ. Πέτυχε το αντίθετο: με την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας (εφόσον αρθεί το τουρκικό βέτο), Ρωσία και ΝΑΤΟ θα μοιράζονται σύνορα 1.400 χιλιομέτρων. Από «εγκεφαλικά νεκρό», το ΝΑΤΟ ξαναβρήκε λόγο ύπαρξης. Τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία τη συντονίζουν βέβαια, ώστε να μην τροφοδοτείται η ρωσική προπαγάνδα, οι ΗΠΑ. Ο πόλεμος επέτρεψε λοιπόν στον Λευκό Οίκο να εδραιώσει την ηγεσία του στο δυτικό στρατόπεδο, μετά από χρόνια απομονωτισμού. Προτεραιότητα των Αμερικανών ωστόσο παραμένει η Ασία και το μήνυμά τους στους Ευρωπαίους είναι σαφές: «Μη στηρίζεστε πάνω μας για τη συμβατική σας άμυνα».

Η στρατηγική συμμαχία Κίνας – Ρωσίας

Το 2019, οι «Financial Times» ρώτησαν τον Πούτιν γιατί η Ρωσία έβαζε όλα της τα αβγά στο ίδιο καλάθι: την Κίνα. «Εχουμε αρκετά αβγά», απάντησε εκείνος, «αλλά δεν υπάρχουν πολλά καλάθια να τα βάλουμε». Η Κίνα έχει αρνηθεί να καταδικάσει την εισβολή στην Ουκρανία, ενώ αντικατέστησε την Ευρώπη ως κύριος πελάτης των ρωσικών υδρογονανθράκων. Οι ΗΠΑ φοβούνται ότι θα αρχίσει να εξοπλίζει τη Μόσχα, η ίδια το διαψεύδει. Πληροφορίες θέλουν τον κινέζο πρόεδρο να επισκέπτεται την άνοιξη τον Πούτιν, ώστε να προωθήσει πολυμερείς ειρηνευτικές συνομιλίες και να τον καλέσει να αποφύγει τη χρήση πυρηνικών όπλων. Οσο για το αν ο πόλεμος στην Ουκρανία ενισχύει ή απομακρύνει το ενδεχόμενο κινεζικής εισβολής στην Ταϊβάν, οι απόψεις επ΄ αυτού διίστανται.

Ο πυρηνικός κίνδυνος

Ο Πούτιν απειλεί με χρήση πυρηνικών όπλων από την πρώτη μέρα της εισβολής. Και συνεχώς κλιμακώνει τη ρητορική του. Στην ομιλία της Τρίτης, ανέστειλε τη συμμετοχή της Ρωσίας στη Νew Start, την τελευταία εναπομείνασα συνθήκη ελέγχου των πυρηνικών όπλων μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ. «Τα πυρηνικά όπλα παύουν να είναι απλώς αποτρεπτικά, γίνονται το φόντο επιθετικών επιχειρήσεων», σημειώνει ο Τομά Γκομάρ, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (IFRI). Ο πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί λοιπόν να ευνοήσει τη διάδοσή τους. Η Νότια Κορέα σκέφτεται ήδη να εξοπλιστεί με πυρηνικά. Μάλλον δεν θα είναι η μόνη.

Η νέα παγκόσμια αταξία

Η παγκόσμια τάξη που κληρονομήσαμε από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καταρρέει, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι παραλυμένο, ο ανταγωνισμός μεταξύ δυνάμεων, μεγάλων και μεσαίων, βρίσκεται στο απόγειο.

Μπορεί ο πόλεμος στην Ουκρανία να ένωσε τη Δύση, πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), ωστόσο, επιβεβαίωσε πως παράλληλα μεγάλωσε το χάσμα ανάμεσα σε αυτήν και τον υπόλοιπο κόσμο, καθιστώντας τη λιγότερο επιδραστική σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημαίνει άραγε αυτό ότι οδεύουμε προς μια «μεταδυτική» παγκόσμια τάξη; Προς το παρόν, βρισκόμαστε εν μέσω αταξίας και τίποτε άλλο.

Τελευταία Νέα