Τον Σεπτέμβριο του 2021, η εγκληματολόγος Betsy Stanko πήγε στη Μητροπολιτική Αστυνομία της Βρετανίας, για να βρει γιατί δεν συλλαμβάνουν τους δράστες βιασμών που έχουν καταγγελθεί.

Το προηγούμενο έτος, λιγότερο από το 3% των βιασμών που είχαν καταγγελθεί είχαν οδηγήσει σε απαγγελία κατηγοριών – το 2021, το ποσοστό αυτό μειώθηκε σχεδόν στο μισό.

Με αφορμή την αυριανή (8 Μαρτίου) Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η βρετανική εφημερίδα The Guardian δημοσιεύει μια έρευνα για την αποτυχία των αστυνομικών αρχών να αντιμετωπίσει την σεξουαλική βία. Και παρότι αναφέρεται στην Βρετανία, είναι βέβαιο πως η ανάγκη να περπατούν με ασφάλεια οι γυναίκες στον κόσμο και όταν δέχονται επίθεση, οι δράστες να συλλαμβάνονται από τις αστυνομικές αρχές και να τιμωρούνται από την Δικαιοσύνη, αφορά όλες τις χώρες του κόσμου.

«Να ξεριζώσω την καρδιά της αστυνομίας και να κάνω bypass»

Το βρετανικό υπουργείο Εσωτερικών είχε δώσει στην Stanko εντολή να αναγκάσει την Μητροπολιτική Αστυνομία να ανοίξει τους φακέλους της, και τώρα αυτή και η ομάδα της – 54 ακαδημαϊκοί, 47 από αυτούς γυναίκες, όλες τους μελετητές της σεξουαλικής βίας – απέκτησαν πρόσβαση στα πάντα: δεκάδες χιλιάδες φακέλους υποθέσεων που κάλυπταν τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια, παρατηρήσεις βάρδιας, βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις, συζητήσεις με αξιωματικούς κάθε βαθμού.

«Ήθελα να ξεριζώσω την καρδιά της αστυνομίας, να τη βάλω στο τραπέζι και να κάνω bypass», δήλωσε χαρακτηριστικά η 72χρονη Αμερικανίδα.

Έξι μήνες νωρίτερα, η Stanko είχε συνεργαστεί με την αστυνομία του Avon and Somerset σε ένα πρόγραμμα για τη βελτίωση των ερευνών βιασμών, όταν «έσκασε» η είδηση ότι μια 33χρονη γυναίκα ονόματι Σάρα Έβεραρντ είχε απαχθεί από ένα κοινόβιο του Λονδίνου.

Ο άνδρας που συνελήφθη αργότερα για τον βιασμό και τη δολοφονία της Έβεραρντ, ο Γουέιν Κούζενς, ήταν αξιωματικός της Μητροπολιτικής Αστυνομίας. Τις εβδομάδες που ακολούθησαν, υπήρξαν διαδηλώσεις, ολονυκτίες και εκκλήσεις για έρευνες – ένα ξέσπασμα οργής που θύμισε στην Stanko την εποχή που συμμετείχε στο γυναικείο κίνημα της δεκαετίας του 1970.

Αν πολλοί άνθρωποι, ιδίως αφροβρετανοί, αντιμετώπιζαν από καιρό με δυσπιστία την αστυνομία, άλλοι για πρώτη φορά αμφισβητούσαν ποιον πραγματικά υπηρετούσαν.

Πριν από τη δολοφονία της Έβεραρντ, η κυβέρνηση είχε δείξει επιφυλακτικό ενδιαφέρον για το έργο της Stanko στο Avon and Somerset – στη συνέχεια, η πρόληψη της βίας κατά των γυναικών έγινε επείγουσα πολιτική προτεραιότητα.

Το Υπουργείο Εσωτερικών τής χορήγησε προϋπολογισμό 6,6 εκατ. λιρών, για να διερευνήσει τι πήγαινε στραβά με την αστυνόμευση των βιασμών. Το έργο θα διαρκούσε δύο χρόνια και θα διερευνούσε 19 από τις 43 δυνάμεις της Αγγλίας και της Ουαλίας. Μέχρι το τέλος, η Stanko και η ομάδα της θα έπρεπε να βρουν έναν τρόπο να διορθώσουν ένα σύστημα που φαινόταν απίστευτα «χαλασμένο».

Επιχείρηση «Σωτηρία»

Το έργο της Stanko ονομάστηκε Operation Soteria Bluestone – από την ελληνική λέξη «σωτηρία».

Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου 2021, οι ερευνητές της Stanko πέρασαν 120 ώρες παρατηρώντας τους αστυνομικούς της Μητροπολιτικής Αστυνομίας σε βάρδιες και ανέλυσαν 37.000 καταγεγραμμένες υποθέσεις βιασμών.

Παρακολούθησαν βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις με καταγγέλλοντες και υπόπτους, συγκάλεσαν 15 ομάδες παρακολούθησης, εξέτασαν τρία μαθήματα κατάρτισης και πραγματοποίησαν τις δικές τους συνεντεύξεις με θύματα-επιζώντες και ερευνητές.

Στο τέλος αυτής της περιόδου, τα πορίσματα της ομάδας μοιράστηκαν σε ξεχωριστές και συχνά βαθιά δυσάρεστες συναντήσεις με τα ανώτερα στελέχη της Αστυνομίας και μέλη του γραφείου του δημάρχου.

Αυτό που διαπίστωσε η ομάδα της Stanko ήταν ανησυχητικό: έρευνες που επικεντρώνονταν στο θύμα (Ήταν μεθυσμένη; Έλεγε ψέματα;), αδύνατος φόρτος εργασίας, ανεπαρκής εκπαίδευση.

Τα χρόνια της λιτότητας είχαν οδηγήσει σε έξοδο ανώτερους αξιωματικούς και οι νέοι αξιωματικοί, οι περισσότεροι από τους οποίους προσλήφθηκαν από το 2020 και μετά, δεν είχαν κατανοήσει επαρκώς τον τρόπο διερεύνησης υποθέσεων βιασμού.

Σε μια ενδιάμεση έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2022, η ομάδα της Stanko μοιράστηκε ανώνυμες συνομιλίες με αξιωματικούς από τέσσερις δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Μητροπολιτικής Αστυνομίας.

Αστυνομικός αντί ιατροδικαστή ζήτησε κολπικό δείγμα από θύμα

Ένας θυμήθηκε τον νεότερο συνάδελφο, που ζήτησε από μια γυναίκα να πάρει κολπικό δείγμα, κάτι που θα έπρεπε να γίνει από ειδικό ιατροδικαστή! Ένας άλλος είπε: «Όταν έρχεται μια δουλειά για σεξουαλικά αδικήματα, υπάρχει σχεδόν αυτός ο πανικός, του τύπου ‘ Θεέ μου, τι να κάνω;’».

Δεν ήταν μόνο οι άπειροι αστυνομικοί που δυσκολεύονταν να κατανοήσουν το έγκλημα.

Όταν η Stanko παρουσίασε τα ευρήματά της, ο αναπληρωτής διοικητής της βρετανικής Μητροπολιτικής Αστυνομίας, Sir Stephen House, φέρεται να δήλωσε το εξής αδιανόητο στην αίθουσα: «Το πρόβλημα με τον βιασμό είναι ότι πρόκειται κυρίως για σεξ που προκαλεί τύψεις»!

Αν η δολοφονία της Σάρα Έβεραρντ είχε δώσει το έναυσμα για την επιχείρηση «Soteria» (Σωτηρία), η σύλληψη του αστυνομικού Ντέιβιντ Κάρικ, ένα μήνα αφότου η Στάνκο άρχισε να εργάζεται στην Μητροπολιτική Αστυνομία, κατέστησε σαφές το τεράστιο έργο που είχε μπροστά της.

Ο Κάρικ φυλακίστηκε τελικά ισόβια για περισσότερα από 85 σοβαρά αδικήματα, συμπεριλαμβανομένων 48 βιασμών. Για χρόνια χρησιμοποιούσε τη θέση του ως αστυνομικός, για να κερδίζει την εμπιστοσύνη των γυναικών, να τις απειλεί και να τις κρατάει παρά τη θέλησή τους.

Η υπόθεση αυτή έδειξε ότι υπήρχαν δύο προβλήματα στην καρδιά της αστυνομίας: η αποτυχία διερεύνησης των βιασμών και η αποτυχία της ίδιας της αστυνομίας. Αν και η εντολή της Stanko ήταν να αντιμετωπίσει το πρώτο, τα δύο αυτά ήταν απολύτως συνδεδεμένα, παραγόταν από το ίδιο περιβάλλον και τις ίδιες αποτυχίες.

«Ξέρω πού είναι θαμμένα τα πτώματα»

Τίποτα από αυτά δεν αποτέλεσε έκπληξη για την Stanko. Μεταξύ του 2005 και του 2014, είχε διεξάγει επτά αξιολογήσεις των ερευνών βιασμών της αστυνομικής δύναμης. Οι περισσότερες δεν είχαν δημοσιοποιηθεί και οι ηγέτες του Σώματος είχαν δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον για τα πορίσματά της.

Θυμήθηκε μια συνάντηση ανώτερων αξιωματικών της Μητροπολιτικής Αστυνομίας το 2014. «Και έβαλαν στον πίνακα ότι σχεδόν 200 αξιωματικοί βρίσκονταν υπό έρευνα για σεξουαλικές επιθέσεις. Σκέφτηκα, τι στο διάολο κάνετε; Αλλά κανείς δεν φαινόταν να ενοχλείται. Το κοίταξα αυτό και είπα: Ο Ιησούς Χριστός! Ξέρω λοιπόν πού είναι θαμμένα πολλά από τα πτώματα. Ξέρουν γι’ αυτά τα πράγματα εδώ και πολύ καιρό».

Έξι αρχές για τις έρευνες

Οι έξι αρχές για τη διερεύνηση βιασμών και σοβαρών σεξουαλικών εγκλημάτων, σύμφωνα με την ομάδα εργασίας της Stanko, είναι οι εξής:

1) Ερευνήστε τον ύποπτο και όχι το θύμα. (Κατά συντριπτική πλειοψηφία, οι ακαδημαϊκοί διαπίστωσαν ότι το θύμα ήταν η αρχική εστίαση της αστυνομίας).

2) Στοχοθετήστε τούς κατ’ εξακολούθηση παραβάτες.

3) Να φροντίζουν τα θύματα. (Περίπου το 50% καταλήγει να αποσύρει τη συνεργασία του, σε ορισμένες περιπτώσεις επειδή δεν επιθυμεί πλέον δίκη, σε άλλες επειδή απλώς έχει παραιτηθεί. Αυτόν τον ελάχιστα κατανοητό τομέα εξετάζουν διεξοδικά οι ερευνητές της Stanko. Αντανακλά το δυαδικό σύστημα: Δίκη-ή-μη-δίκη αυτό που θέλουν οι περισσότεροι άνθρωποι;).

4) Εκπαίδευση και υποστήριξη περισσότερων εξειδικευμένων αξιωματικών.

5) Βελτίωση των αποθηκευμένων δεδομένων σχετικά με τις έρευνες, ιδίως εκείνων που δεν κατέληξαν σε απαγγελία κατηγοριών. (Η εντύπωση που αποκόμισαν οι ακαδημαϊκοί ήταν αυτή μιας αναλογικής δύναμης, που παραμένει κολλημένη στον 20ό αιώνα).

6) Βελτίωση των δεξιοτήτων των αστυνομικών στην εξέταση αρχείων τηλεφώνου και μέσων κοινωνικής δικτύωσης.