Πέντε θεατρικές παραστάσεις (και μία που στάθηκε αδύνατον να δω) βασισμένες σε βιβλία πολιτικής λογοτεχνίας έκαναν ομορφότερη την εβδομάδα μου. Το ελληνικό θέατρο φαίνεται πια να έχει στραφεί αρκετά στη λογοτεχνία αναπαριστώντας στη σκηνή βιβλία βαθιά πολιτικά. Ισως αυτό να σημαίνει και μια στροφή προς το πολιτικό θέατρο που δεν καλύπτεται πλέον μόνο από τους κλασικούς θεατρικούς συγγραφείς, όπως ο Μπρεχτ και ο Ντάριο Φο. Διαισθάνομαι μέσα από αυτή την τάση την ανάγκη να γραφτούν πλέον νέα, σύγχρονα πολιτικά έργα που θα επαναφέρουν την πολιτική και το συλλογικό στο επίκεντρο της θεατρικής συνθήκης. Γιατί το θέατρο καταφέρνει σε όλες τις παρακάτω παραστάσεις να μιλάει για το συλλογικό μέσα από την ατομική τραγωδία και ιστορία του κάθε ήρωα.

«Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό», Σαμπαχατίν Αλί

«Η Μαντόνα με το γούνινο παλτό» είναι το σημαντικότερο έργο του τούρκου συγγραφέα Σαμπαχατίν Αλί, ο οποίος κυνηγήθηκε και φυλακίστηκε για τις πολιτικές του ιδέες και τη αντίθεσή του στο καθεστώς του Κεμάλ Ατατούρκ, πριν τη δολοφονία του το 1948 στα σύνορα Τουρκίας – Βουλγαρίας. Το πτώμα του εξαφανίστηκε μετά τον θάνατό του και δεν τάφηκε ποτέ. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Τουρκία τη δεκαετία του 1940 χωρίς να σημειώσει ιδιαίτερη επιτυχία, η οποία όμως ήρθε εβδομήντα χρόνια αργότερα, όταν μεταφράστηκε στα αγγλικά και έγινε παγκόσμια επιτυχία.

Το βιβλίο πραγματεύεται τον έρωτα μιας Γερμανοεβραίας, της Μαρίας Πούντερ, και του Ραΐφ, ενός τούρκου μουσουλμάνου, που συναντήθηκαν για πρώτη φορά στο Βερολίνο του Μεσοπολέμου και έζησαν έναν σφοδρό έρωτα με απρόσμενη κατάληξη. Η συγγραφέας, ηθοποιός, σκηνοθέτρια και εκδότρια Εφη Βενιανάκη έκανε μια εξαιρετική διασκευή του βιβλίου σε αμιγή θεατρικό λόγο για τρεις ηθοποιούς: τον χτυπημένο από τη μοίρα Ραΐφ, τη μοιραία Μαρία και τον αφηγητή της ιστορίας που ενσαρκώνει ενίοτε και δευτερεύοντες ρόλους. Τους τρεις ρόλους υπηρετούν επάξια οι Βίκυ Διαμαντοπούλου, Φώτης Καράλης, Βασίλης Τριανταφύλλου. Ζωντανά επί σκηνής και ο μουσικός Ανδρέας Γυφτάκης.

Τη σκηνοθεσία, που αποδεικνύεται εξόχως ρέουσα, υπογράφει η βραβευμένη (με βραβείο σκηνοθεσίας «Κάρολος Κουν«) Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη, τα σκηνικά και κοστούμια υπογράφει ο Γιώργος Λιντζέρης, τους φωτισμούς ο Γιώργος Αγιαννίτης και τη μουσική ο Κώστας Νικολόπουλος. Η τελευταία είναι και η μοναδική ένσταση που έχω για την παράσταση, αφού σε στιγμές απομάκρυνε το ύφος της παράστασης από έναν ύμνο στον αταίριαστο έρωτα.

* Στο Alhambra Art Theatre. Το βιβλίο από τις εκδ. Ροές (μτφ. Λένα Σάκαλη). Το κείμενο της παράστασης (διασκ. Εφη Βενιανάκη) από τις εκδ.ς Αιγόκερως.

«Ποιος σκότωσε τον πατέρα μου», Εντουάρ Λουί

Μια αυτοβιογραφική αιχμηρή νουβέλα σε μορφή εξομολόγησης είναι το τρίτο βιβλίο του γάλλου συγγραφέα Εντουάρ Λουί. Βαθιά πολιτικό έργο ταξικής συνείδησης, καταδεικνύει πόσο οι κατώτερες τάξεις επηρεάζονται δραματικά από την παραμικρή πολιτική απόφαση. Ο πατέρας του συγγραφέα, εργάτης, μέθυσος και κακοποιητικός προς την οικογένειά του είναι βαθιά άρρωστος εξαιτίας ενός εργατικού ατυχήματος αλλά και πολιτικών αποφάσεων που καθόρισαν τη ζωή του. Ο ίδιος ο αφηγητής ένας ομοφυλόφιλος που αισθάνεται πολλαπλώς την κακοποίηση. Το μοτίβο «φτωχός ομοφυλόφιλος» ενάντια στην εξουσία που βλέπουμε σε αυτό το έργο θα το δούμε και σε αρκετά ακόμα του αφιερώματος. Τη διασκευή έχει κάνει η Ορχήστρα των Μικρών Πραγμάτων, η ομάδα θεάτρου που παρουσιάζει την παράσταση.

Επειδή το κείμενο αποτελεί μια εξομολόγηση, θεωρητικά θα μπορούσε να ανέβει στη σκηνή ως μονόλογος. Εδώ όμως έγκειται η ευφυής σύλληψη της ομάδας και του σκηνοθέτη της παράστασης Χρήστου Θεοδωρίδη. Με όργανο δύο αφοσιωμένους ηθοποιούς, τον Γιώργο Κισσανδράκη και τον Διονύση (Ντένη) Μακρή, ο μονόλογος αποκτά δυναμική με συνεχείς εναλλαγές των προσώπων που ενσαρκώνουν οι δύο πρωταγωνιστές, όταν θύτης και θύμα, πατέρας και γιος, εξουσία και εξουσιαζόμενος αλλάζουν ρόλους επί σκηνής σε κλάσματα δευτερολέπτου. Αξιόλογη θεατρική πρόταση, έξω απ’ τα συνηθισμένα, που σου δίνει την αίσθηση ότι διαβάζεις ταυτόχρονα ένα βιβλίο. Η κορύφωση του τέλους στο «Κοίτα μπαμπά» σε στοιχειώνει.

* Στον βιομηχανικό χώρο ΠΛΥΦΑ 7Α. Το βιβλίο από τις εκδ. Αντίποδες (μτφ. Στέλα Ζουμπουλάκη).

«Φοβάμαι, ταυρομάχε», Πέδρο Λεμεμπέλ

Ο Πέδρο Λεμεμπέλ ήταν χιλιανός δοκιμιογράφος, πεζογράφος και περφόρμερ. Ανοιχτά γκέι, έγινε γνωστός για τους αντικαθεστωτικούς αγώνες του και μάλιστα με queer οπτική. Το «Φοβάμαι, ταυρομάχε» είναι ένα μυθιστόρημα που εκδόθηκε το 2001, αλλά αναφέρεται στο 1986, περίοδο που ο ένοπλος αγώνας των Χιλιανών κατά του δικτάτορα Αουγκούστο Πινοτσέτ είχε φουντώσει. Κεντρικός ήρωας του βιβλίου η «τρελή», ένας μεσήλικος ομοφυλόφιλος που αγαπάει τα αισθαντικά μπολερό τραγούδια και κερδίζει τα προς το ζην κεντώντας τραπεζομάντιλα, ο οποίος χωρίς πρόθεση εμπλέκεται στον ένοπλο αγώνα όταν αφήνει έναν γοητευτικό φοιτητή να κρύψει όπλα στο σπίτι του. Τη διασκευή του βιβλίου που αναφέρεται στη σχέση έρωτα και επανάστασης έκανε η Αννα Βαγενά, η οποία υπογράφει και τη σκηνοθεσία της παράστασης.

Το έργο ξεκινάει με το αυθεντικό ηχητικό απόσπασμα της επίθεσης στον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο της Χιλής Αλιέντε, που οδήγησε στη θανάτωσή του και στην επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας του Πινοτσέτ και περιλαμβάνει όλα τα χαρακτηριστικά του βιβλίου: τον έρωτα που αποτελεί το λόγο της εμπλοκής της «τρελής» με τον ένοπλο αγώνα, την αγάπη για τη μουσική, τα στολίδια, το χαρούμενο ντύσιμο και τα σατιρικά ιντερμέδια που παρουσιάζουν τον Πινοτσέτ και τη γυναίκα του ως καρικατούρες. Απολύτως λογικά, την παράσταση παίρνει πάνω του ο εξαιρετικός Νίκος Αρβανίτης στο ρόλο της «τρελής», προσδίδοντας χάρη, γλύκα κι ευαισθησία σε σωστές δόσεις. Οι φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα δίνουν εξίσου σωστή ατμόσφαιρα στο έργο και στον όμορφο σκηνικό χώρο του θεάτρου Μεταξουργείο.

* Στο θέατρο Μεταξουργείο. Το βιβλίο από τις εκδ. Καστανιώτη (μτφ. Κώστας Αθανασίου).

«Το φιλί της γυναίκας αράχνης», Μανουέλ Πουίχ

Και από τη Χιλή του Πινοτσέτ πάμε στην Αργεντινή του 1975, στην κορύφωση της ταξικής διαμάχης με τη μεγάλη απεργία που τελικά οδήγησε στην ανατροπή της Ιζαμπέλ Περόν με στρατιωτικό πραξικόπημα. Οι φυλακίσεις και οι θάνατοι αριστερών ήταν στην ημερήσια διάταξη και το βιβλίο του Πουίχ αναφέρεται ακριβώς σε μια τέτοια συνθήκη. Ενας πολιτικός αντικαθεστωτικός κρατούμενος βρίσκεται φυλακισμένος στο ίδιο κελί με έναν ποινικό κρατούμενο, έναν άνδρα που αισθάνεται γυναίκα και φυλακίστηκε για τη σεξουαλική του φύση και προτιμήσεις. Με τρόπο νοερής απόδρασης από τους στενούς τοίχους της φυλακής την αφήγηση κινηματογραφικών ταινιών, οι δύο ήρωες θα ανακαλύψουν την τρυφερότητα ως μέρος της συντροφικότητας πριν το παρακράτος δώσει άδοξο τέλος στη σχέση τους. Τη διασκευή όπως και τη σκηνοθεσία της παράστασης υπογράφει ο Κοραής Δαμάτης.

Στο όμορφο περιορισμένο σκηνικό που απεικονίζει το κελί των δύο ανδρών που έστησε ο Παύλος Ιωάννου, οι Παντελής Καναράκης και Παναγιώτης Κατσίκης ξεδιπλώνουν μπροστά στους θεατές τον τρόπο που χτίζεται η σχέση τους, τις επιθυμίες και τα οράματά τους. Και ομολογουμένως ειδικά για τον Παντελή Καναράκη ο ρόλος του Μολίνα, του άνδρα που αισθάνεται γυναίκα, φαίνεται ότι είναι ρόλος πλασμένος γι’ αυτόν, ένα ιδανικό ταίριασμα που δύσκολα θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερο. Η αλήθεια που βγάζει στη σκηνή κάνει ακόμα και τις τολμηρές σκηνές του έργου να αναδύουν ζέστη και τρυφερότητα, ενώ η σκηνοθεσία του Κοραή Δαμάτη είναι σφιχτή και χωρίς περιττά φτιασίδια. Μόνο η ουσία μένει.

* Στο θέατρο Αλκμήνη. Το βιβλίο από τις εκδ. Carnivora (μτφ. Ασπασία Καμπύλη).

«Μπλε καστόρινα παπούτσια», Θανάσης Σκρουμπέλος

Τα δύο πιο έντονα πολιτικά έργα του αφιερώματος είναι βασισμένα σε βιβλία Ελλήνων και αφορούν την ελληνική πραγματικότητα και ιστορία. Ισως γιατί τα βιώματα που παρουσιάζουν μας αφορούν πιο άμεσα, το πολιτικό στοιχείο κυριαρχεί. Στα «Μπλε καστόρινα παπούτσια» του Σκρούμπελου (ευθεία αναφορά στο τραγούδι του Ελβις Πρίσλεϊ) βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετίας του ’60, στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, όπου όλες οι πληγές του Εμφυλίου χάσκουν ακόμα ανοιχτές. Στο κέντρο της δράσης ένα νάιτ κλαμπ με τραβεστί, η Χαβάη, με ιδιοκτήτη έναν πρώην χίτη του βαθέος παρακράτους με μέσα στην κυβέρνηση και στους Αμερικανούς, που μεσουρανεί στον Κολωνό. Ανθρωποι της φτώχειας και του περιθωρίου προσπαθούν να επιβιώσουν και να πραγματώσουν όνειρα εισαγόμενα, ενώ κάποιοι οργανώνονται στους «Λαμπράκηδες» συνεχίζοντας έναν αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα με ελπίδες στραμμένες στον γέρο Παπανδρέου που για πρώτη φορά αναλαμβάνει την κυβέρνηση και στον Κένεντι που ευαγγελίζεται το νέο στην Αμερική. Το βαθύ αμερικανικό παρακράτος όμως, ενίοτε σε συνεργασία με το ελληνικό παρακράτος, θα πνίξει στο αίμα τις ελπίδες: Η δολοφονία του Κένεντι το 1963 εκεί και η «έκρηξη νάρκης», όπως επισήμως ονομάστηκε η προβοκάτσια το 1964 στην πρώτη επίσημη (με συμμετοχή της κυβέρνησης) τελετή εορτασμού της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου ως κορυφαίας πράξης της ελληνικής αντίστασης κατά των Γερμανών, θα βάλουν ταφόπλακα στις ελπίδες για ουσιαστική αλλαγή πολιτικής. Το παρακράτος κυβερνάει ακόμα και γρήγορα θα δείξει τα δόντια του.

Η ομάδα 4Frontal έχει καταγράψει πλέον αρκετά χιλιόμετρα στη θεατρική Αθήνα και ειδικεύεται στις διασκευές λογοτεχνικών έργων. Μετά την «Οικογένεια Μπες-Βγες» του Γιάννη Ξανθούλη, τον «Μουνή» της Λένας Κιτσοπούλου και τον «Μύρτο» του Παύλου Μάτεσι, τα «Μπλε καστόρινα παπούτσια» έρχονται με μια σπιρτόζικη ημιαφηγηματική διασκευή της Νεφέλης Μαϊστράλη και μια εξίσου ευφυή σκηνοθεσία του Θανάση Ζερίτη να αποτελέσουν σοβαρή θεατρική πρόταση στην ανοιξιάτικη Αθήνα. Ως δουλειά συνόλου, όπου όλοι οι ηθοποιοί – Σταύρος Γιαννουλάδης, Χάρης Κρεμμύδας, Γιάννης Λατουσάκης, Νεφέλη Μαϊστράλη, Διονύσης Πιφέας, Πάνος Τοψίδης – εναλλάσσονται στους ρόλους, παίζουν, τραγουδούν, χορεύουν και ενίοτε σιωπούν, είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα του γιατί το πολιτικό θέατρο χρειάζεται ομάδες για να αναπτυχθεί.

* Στο θέατρο Μπέλλος. Το βιβλίο από τις εκδ. Τόπος.

«Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς»,

Χρόνης Μίσσιος

Το πιο γνωστό ίσως και αμιγώς αυτοβιογραφικό και πολιτικό βιβλίο του Χρόνη Μίσσιου, ενός ανθρώπου που μπήκε στην Εθνική Αντίσταση σε ηλικία 14 ετών χωρίς να έχει βγάλει καν το δημοτικό, που εντάχθηκε σταθερά στους αγώνες της Ελληνικής Αριστεράς, που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του φυλακισμένος ως πολιτικός κρατούμενος που παρέμεινε ακτιβιστής μέχρι το τέλος της ζωής του και παραγνωρισμένος ακόμα και από το ΚΚΕ, του οποίου υπήρξε ενεργό ιστορικό στέλεχος, θα έπρεπε δικαιωματικά να είναι το κορυφαίο πολιτικό έργο αυτή τη στιγμή στη θεατρική Αθήνα.

Σε διασκευή και σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη και με ένα κουαρτέτο αξιόλογων ηθοποιών (Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Κωνσταντίνος Πασσάς, Δημήτρης Μαμιός και Γιάννης Μάνθος), η παράσταση έχει ήδη καταφέρει να είναι sold out μέχρι και τις 11 Απριλίου και στάθηκε αδύνατον να βρω εισιτήριο για να την παρακολουθήσω στο Θέατρο 104 που ανεβαίνει φέτος. Οι θεατρικοί κύκλοι λένε ότι θα επαναληφθεί την επόμενη θεατρική σεζόν, ίσως σε μεγαλύτερη θεατρική αίθουσα για όσους ατυχήσαμε.

* Στο Θέατρο 104. Το βιβλίο φαίνεται εξαντλημένο από τις εκδ. Γράμματα.

Ο Δημήτρης Αλεξίου είναι συγγραφέας, ηθοποιός και σκηνοθέτης. Το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ανθρωποι από χώμα» κυκλοφορεί στις 5 Απριλίου από τις εκδόσεις Διόπτρα

Τελευταία Νέα