Οι Γάλλοι διαμαρτύρονται έντονα τις τελευταίες εβδομάδες κατά της σχεδιαζόμενης συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης. Αλλά στην πραγματικότητα, το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας είναι αρκετά γενναιόδωρο σε σύγκριση με πολλά άλλα στην Ευρώπη. Σε αρκετές χώρες, οι άνθρωποι εργάζονται πολύ περισσότερο και σε μεγαλύτερη ηλικία προτού αποκτήσουν δικαίωμα συνταξιοδότησης. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η ηλικία συνταξιοδότησης πρόκειται να ανέλθει σταδιακά στα 67 έτη, αρχής γενομένης από το 2024.

«Είναι πάντα δύσκολο να συγκρίνει κανείς τα συνταξιοδοτικά συστήματα, επειδή είναι όλα πολύ περίπλοκα και πολύ διαφορετικά. Αλλά αυτή η σύγκριση είναι στρεβλή», λέει στην Nτόιτσε Βέλε ο Ούρλιχ Μπέκερ από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για το Κοινωνικό Δίκαιο και την Κοινωνική Πολιτική, το οποίο συγκρίνει συνταξιοδοτικά συστήματα από όλο τον κόσμο με τον «Χάρτη Συντάξεων».

Αυτό συμβαίνει επειδή η αύξηση που έβγαλε τόσους πολλούς σε διαμαρτυρία στη Γαλλία είναι στην πραγματικότητα η αύξηση της πρωιμότερης ηλικίας στην οποία οι μισθωτοί εργαζόμενοι μπορούν να συνταξιοδοτηθούν χωρίς κρατήσεις από τη σύνταξή τους. Προηγουμένως έπρεπε να εργάζονται για 41,5 χρόνια. Μετά τις μεταρρυθμίσεις, προβλέπεται να αυξηθεί στα 43 έτη.

Στα 45 χρόνια εργασίας

Στη Γερμανία, μπορεί κανείς να συνταξιοδοτηθεί στην ηλικία των 63 ετών, αλλά μόνο αν έχει ήδη συνεισφέρει στα συνταξιοδοτικά ταμεία για 45 χρόνια. Οι προϋποθέσεις αυτές περιπλέκονται περαιτέρω από άλλους παράγοντες, όπως το έτος γέννησης. Σε όλες τις χώρες υπάρχουν τέτοιου είδους προϋποθέσεις, κάνοντας τα γενικά συμπεράσματα πιο περίπλοκα. Αλλωστε διαρκώς γίνονται αλλαγές.

Στην Ισπανία η ηλικία συνταξιοδότησης αυξάνεται σταδιακά κάθε χρόνο και θα φτάσει τα 67 έτη το 2027. Για να πάρει κάποιος πλήρη σύνταξη θα πρέπει να έχει κρατήσεις επί περισσότερα από 35 χρόνια, κάτι που θα αυξηθεί στα 38,5 χρόνια το 2027. Αυτή τη στιγμή στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης η ηλικία συνταξιοδότησης ξεπερνά τα 65 χρόνια. Οι χαμηλότερες ηλικίες συνταξιοδότησης είναι τα 62 χρόνια και εντοπίζονται στη Νορβηγία και τη Σουηδία καθώς και στη Γαλλία όπου όμως πρόκειται να αλλάξει.

Επίπεδο διαβίωσης

Για τους συνταξιούχους σε όλη την Ευρώπη, ένα σημαντικό θέμα είναι το επίπεδο διαβίωσης που θα μπορέσουν να διατηρήσουν όταν σταματήσουν την εργασία. Αυτό είναι το ποσοστό των χρημάτων που απομένει από το εισόδημα μετά από φόρους που κέρδισε κάποιος, κατά μέσο όρο, κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου. Στη Γαλλία, το ποσοστό αυτό είναι 74,4%, δηλαδή 14 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Στη Γερμανία, οι συνταξιούχοι λαμβάνουν μόλις το 52,9% των μετά φόρων αποδοχών τους, που υπολογίζονται κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου. Δηλαδή, περίπου 540 ευρώ λιγότερο από ό,τι στη Γαλλία.

Το καθαρό ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης θα μπορούσε τώρα να μειωθεί για πολλούς ανθρώπους στη Γαλλία στο μέλλον. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν αυξάνεται μόνο η ελάχιστη ηλικία συνταξιοδότησης, αλλά και ο αριθμός των ετών αμειβόμενης εργασίας που χρειάζεται κάποιος για να λάβει πλήρη σύνταξη πριν από την ηλικία των 67 ετών. Αυτό θα επηρέαζε κυρίως τους χαμηλόμισθους, επειδή ως επί το πλείστον αρχίζουν να εργάζονται νωρίτερα. Κάποιος που δεν αρχίζει να πληρώνει συνταξιοδοτικές εισφορές μέχρι την ηλικία των 25 ετών, επειδή έχει σπουδάσει, θα γίνει 67 ετών μετά από μόλις 42 χρόνια εργασίας.

Για να αντισταθμιστεί αυτό, η γαλλική συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση θα αυξήσει την κατώτατη σύνταξη σε περίπου 1.200 ευρώ για τους άγαμους. Επί του παρόντος, η κατώτατη σύνταξη είναι 961,08 ευρώ, γεγονός που την τοποθετεί στο μέσον του πίνακα σε σύγκριση με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ.

Η δημογραφική βόμβα

Οι δημογραφικές αλλαγές και η ταχύτατη γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης απαιτούν προσαρμογές στα συνταξιοδοτικά συστήματα σχεδόν σε όλες τις χώρες. Πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ προβλέπει ότι έως το 2050 θα διπλασιαστεί ο αριθμός των συνταξιούχων που αντιστοιχεί σε κάθε  εργαζόμενο – το 2050 στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία θα αναλογούν σε 100 εργαζόμενους, 75 άτομα άνω των 65 ετών.

Για τα συνταξιοδοτικά ταμεία, είναι πρόβλημα το γεγονός ότι οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, διότι αυτό σημαίνει προφανώς ότι οι συντάξεις πρέπει να καταβάλλονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, παρά το γεγονός ότι δεν καταβάλλεται τίποτα περισσότερο στα ταμεία αυτά. Επιπλέον, τα ποσοστά γεννήσεων μειώνονται στην Ευρώπη, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν λιγότεροι μισθωτοί για να καταβάλλουν εισφορές και για όλο και περισσότερους συνταξιούχους. Καθώς θα αυξάνονται τα όρια ηλικίας, υπολογίζεται ότι κάποιος που γεννήθηκε πέρσι θα χρειαστεί να εργάζεται μέχρι τα 72 χρόνια του…

Η διαπίστωση είναι ότι κανένα συνταξιοδοτικό σύστημα εντός του ΟΟΣΑ δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνο με τις εισφορές αυτών που ανήκουν σε αυτό. Η συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι ιδιαίτερα υψηλή σε κάποιες χώρες και η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό σε αυτό τον τομέα.

Στη Γερμανία μπορεί κάποιος να διεκδικήσει συνταξιοδοτικές πληρωμές για τον χρόνο που δαπάνησε στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο ή για την ανατροφή των παιδιών – αυτές λαμβάνονται από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό και όχι από τις συνταξιοδοτικές εισφορές. Αλλά πολλά συνταξιοδοτικά ταμεία εξακολουθούν να εμφανίζουν ζημίες που πρέπει να αντισταθμίζονται με φορολογικά έσοδα. Οσο πιο γενναιόδωρες είναι οι συντάξεις και όσο λιγότερο ευνοϊκή είναι η δημογραφική κατάσταση, τόσο μεγαλύτερες τείνουν να είναι αυτές οι επιδοτήσεις.

Το προσδόκιμο ζωής

Στη Γαλλία, οι επιδοτήσεις των δημόσιων συντάξεων είναι από τις υψηλότερες στον ΟΟΣΑ, όταν μετρώνται σε σχέση με το ΑΕΠ. Μόνο η Ιταλία έχει υψηλότερες. «Μια προφανής και ευρέως συζητούμενη λύση είναι η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης», εξηγεί ο Μπέκερ. «Με αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι πληρώνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και λαμβάνουν παροχές για μικρότερο χρονικό διάστημα. Η ιδέα είναι να αποκατασταθεί η σχέση μεταξύ εισφορών και παροχών».

Αυτό ακριβώς έχουν ήδη κάνει αρκετές χώρες του ΟΟΣΑ. Στις Κάτω Χώρες, η ηλικία συνταξιοδότησης θα αυξηθεί στα 67 έτη και τρεις μήνες έως το 2028. «Με βάση τα νομοθετημένα μέτρα, η κανονική ηλικία συνταξιοδότησης θα αυξηθεί κατά περίπου δύο χρόνια στον ΟΟΣΑ κατά μέσο όρο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2060», ανέφερε έκθεση του οργανισμού. «Η μελλοντική κανονική ηλικία συνταξιοδότησης είναι 69 έτη ή περισσότερο στη Δανία, την Εσθονία, την Ιταλία και τις Κάτω Χώρες».

Στη Γερμανία, κανείς δεν έχει τολμήσει να αντιμετωπίσει σοβαρά μια περαιτέρω αύξηση μετά την απόφαση του 2006 να αυξηθεί η ηλικία συνταξιοδότησης στα 67 έτη, μέχρι το έτος 2031.

Ταυτόχρονα, το προσδόκιμο ζωής ανεβαίνει. Μόνο στο Λουξεμβούργο, οι άνδρες απολαμβάνουν τη συνταξιοδότησή τους για περισσότερο χρόνο (24 έτη) από ό,τι στη Γαλλία (23,5 έτη). Και μόνο οι Ελληνίδες (28,4 έτη) και οι Ισπανίδες (27,7 έτη) τα καταφέρνουν από τις Γαλλίδες (27,1 έτη).