Αναζήτηση
Φόβοι για νέα Πορτοκαλί Επανάσταση όπως το 2004 ή επανάληψη ενός νέου κινήματος όπως τα γεγονότα της Πλατείας Μαϊντάν το 2014, υπάρχουν στην Ουκρανία καθώς πληθαίνουν οι φωνές που κατηγορούν τον πρόεδρο της χώρας για αυταρχικές τάσεις, ναρκισσισμό και διαφθορά.
Συγκεκριμένα σε άρθρο γνώμης με τίτλο «Η Ουκρανία θα μπορούσε να δει ένα νέο Μαϊντάν», ο συντάκτης του Politico, Τζέιμι Ντέτμερ αναφέρεται στις κατηγορίες που αντιμετωπίζει ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι πως έχει επιδείξει αυταρχικές τάσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου, ενώ εκφράζονται φόβοι ότι όσο πλησιάζει το ορόσημο των 10 χρόνων από τις επαναστάσεις στην Ουκρανία μπορεί να υπάρξει μία νέα πολιτική αναταραχή ειδικά μετά το τέλος του πολέμου.
Η Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004
Η Πορτοκαλί Επανάσταση ήταν μια σειρά διαμαρτυριών και πολιτικών γεγονότων που έλαβαν χώρα στην Ουκρανία από τα τέλη Νοέμβριου 2004 ως τον Ιανουάριο του 2005, ως άμεσο επακόλουθο του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών της Ουκρανίας.
Οι διαμαρτυρίες πραγματοποιήθηκαν από οπαδούς της πλευράς του Βίκτορ Γιούσενκο, οι οποίοι υποστήριζαν πως οι εκλογές αμαυρώθηκαν από εκτεταμένη διαφθορά, εκφοβισμό ψηφοφόρων και άμεση εκλογική νοθεία.
Ο χαρακτηρισμός «Πορτοκαλί» οφείλεται στο χρώμα το οποίο υιοθέτησε το πολιτικό στρατόπεδο του Γιούστσενκο, κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας.
Το Κίεβο, η ουκρανική πρωτεύουσα, ήταν το επίκεντρο της εκστρατείας του κινήματος της πολιτικής αντίστασης, με χιλιάδες διαδηλωτές που διαδήλωναν καθημερινά.
Οι διαμαρτυρίες είχαν παρακινηθεί από τις εκθέσεις διαφόρων εγχώριων και ξένων παρατηρητών των εκλογών, καθώς και από την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη του κοινού ότι τα αποτελέσματα των επαναληπτικών εκλογών της 21ης Νοεμβρίου 2004 μεταξύ των κορυφαίων υποψηφίων Γιούσενκο και Γιανουκόβιτς ήταν στημένα από τις αρχές υπέρ του τελευταίου.
Οι διαμαρτυρίες σε εθνικό επίπεδο πέτυχαν όταν τα αποτελέσματα των αρχικών επαναληπτικών εκλογών ακυρώθηκαν, καθώς και διατάχθηκε ακόμη μία επαναληπτική ψηφοφορία από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας για τις 26 Δεκεμβρίου 2004.
Κάτω από εξονυχιστικό έλεγχο από τους εγχώριους και διεθνείς παρατηρητές, οι δεύτερες επαναληπτικές εκλογές κηρύχθηκαν «δίκαιες και ελεύθερες». Τα τελικά αποτελέσματα έδειξαν μια σαφή νίκη για τον Γιούσενκο, ο οποίος έλαβε περίπου το 52% των ψήφων, σε σύγκριση με το 44% του Γιανουκόβιτς.
Ο Γιούσενκο ανακηρύχθηκε ο επίσημος νικητής και με την ανάληψη των καθηκόντων του στις 23 Ιανουαρίου 2005 στο Κίεβο, η Πορτοκαλί Επανάσταση τελείωσε.
Τα γεγονότα της πλατείας Μαϊντάν
Τον Νοέμβριο του 2013 η κυβέρνηση του φιλορώσου και φίλα προκείμενου στον Βλαντίμιρ Πούτιν, Βίκτορ Γιανούκοβιτς, αποφάσισε η Ουκρανία να αποχωρήσει από τη συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενδυναμώνοντας τους δεσμούς με τη Μόσχα.
Η απόφαση αυτή πυροδότησε άμεσα ογκώδεις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, με συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών οι οποίες εξελίχθηκαν σε κίνημα, το οποίο έλαβε το όνομα, Euromaidan, καθώς το σημείο συγκέντρωσης ήταν η πλατεία Ανεξαρτησίας (Μαϊντάν) στο κέντρο του Κιέβου.
Οι διαδηλώσεις πήραν διαστάσεις επανάστασης, καθώς ενισχύθηκαν και από κατηγορίες περί κυβερνητικής διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας, καθώς και την πρωτοφανή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουκρανία.
Τελικά ο Γιανούκοβιτς ανατράπηκε τέλη Φεβρουαρίου, αποχωρώντας για τη Ρωσία. Μερικές ημέρες πριν, από τις 18 έως τις 23 Φεβρουαρίου, τα επεισόδια κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων κλιμακώθηκαν και οδήγησαν στον θάνατο 127 ανθρώπων στην πλατεία Μαϊντάν. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς σκοτώθηκαν από τα πυρά ελεύθερων σκοπευτών.
Στις εν λόγω διαδηλώσεις είχαν κατέβει και αρκετά ακροδεξιά κόμματα κατέβηκαν στις διαδηλώσεις με σκοπό να καπηλευτούν τις διαμαρτυρίες.
«Το Μαϊντάν μπορεί να συμβεί ξανά»
«Ήμουν στους δρόμους για την Πορτοκαλί Επανάσταση όταν ήμουν στον τελευταίο χρόνο στο πανεπιστήμιο το 2004 και ήμουν ξανά το 2014. Έτσι στο ορόσημο των 10 χρόνων από την τάση να γίνονται επαναστάσεις πλησιάζει», είπε στο Politico η Ίνα Σόβσουν, βουλευτής με το φιλελεύθερος και φιλοευρωπαϊκό κόμμα «Holos» και υποπτεύεται ότι μία άλλα πολιτική αναταραχή είναι έτοιμη να συμβεί.
Ο Ντέτμερ γράφει πως η Σόβσουν δεν είναι η μόνη που βλέπει νέα αναταραχή στον ορίζοντα. Ένας πρώην υπουργός που ζήτησε να μην κατονομαστεί για να μπορέσει να συζητήσει ελεύθερα αυτά τα ευαίσθητα θέματα δήλωσε ψύχραιμα πως «το Μαϊντάν μπορεί να συμβεί ξανά».
Όπως και άλλοι βουλευτές, μεταρρυθμιστές και ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών, ήταν επιφυλακτικός να μιλήσει δημόσια υπό τον φόβο μήπως υπονομεύσει την πολεμική προσπάθεια και τροφοδοτούσε την προπαγάνδα στη Ρωσία.
«Αυτός ο πόλεμος έχει πυροδοτήσει μεγάλες ελπίδες και οι άνθρωποι θα είναι πολύ ανυπόμονοι για αλλαγή. Θα θέλουν χρήματα και δικαιοσύνη και την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης που ζήτησαν το 2014 και θα τα θέλουν γρήγορα», είπε ακόμα.
«Ο Ζελένσκι έχει μετατραπεί σε έναν ηγέτη με αυταρχικές τάσεις»
Κι ενώ η ηγεσία μιας χώρας στα θυελλώδη μεταπολεμικά πολιτικά νερά θα ήταν δύσκολη για οποιονδήποτε, ο πρώην υπουργός εκτιμά ότι θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τον ίδιο τον Ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, καθώς έχει γίνει μέρος του προβλήματος και έχει μετατραπεί σε έναν ηγέτη με αυταρχικές τάσεις.
Αυτό μπορεί να ακούγεται περίεργο με τον Ζελένσκι να αντιμετωπίζεται από τη Δύση ως η ενσάρκωση της ουκρανικής αντίστασης, ακόμη και ως σύμβολο δημοκρατίας, ενώ εξακολουθεί να επιδοκιμάζεται η άρνησή του στην προσφορά των ΗΠΑ να εγκαταλείψει το Κίεβο όταν τα ρωσικά τανκ πλησίαζαν απειλητικά την πρωτεύουσα.
Επιπλέον επικροτείται η εμπνευσμένη ρητορική του και οι μαγευτικές του αγορεύσεις που συνέβαλαν καθοριστικά να πείσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη να στηρίξουν την Ουκρανία στην ώρα της ανάγκης.
Η ηγεσία, οι επικοινωνιακές δεξιότητες και το αδάμαστο πνεύμα του Ζελένσκι συγκεντρώνουν επαίνους και στην Ουκρανία. Τα νούμερά του στις δημοσκοπήσεις είναι υψηλά – μόνο οι δημοσκοπήσεις για τον στρατό είναι υψηλότερες.
Ωστόσο, οι έμπειροι παρατηρητές εκτιμούν ότι το ποσοστό αποδοχής του 84% είναι το αποτέλεσμα ενός συναισθήματος συσπείρωσης γύρω από τη σημαία και προβλέπουν ότι τα ποσοστά του θα πέσουν μόλις εξαλειφθεί η υπαρξιακή απειλή – όπως ακριβώς έγινε αφού ο κωμικός εξελέγη κατά συντριπτική πλειοψηφία το 2019, έχοντας υποσχεθεί να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του λαού έναντι των πλουσίων και της άρχουσας τάξης.
Ο Ζελένσκι δεν μπόρεσε να επαναλάβει στην πραγματική ζωή τον ρόλο του ως «πρόεδρος του λαού»
Δυστυχώς, ο Ζελένσκι δεν μπόρεσε να επαναλάβει στην πραγματική ζωή τον ρόλο του ως «πρόεδρος του λαού» της τηλεοπτικής σειράς με την οποία έγινε γνωστός, όπως αναφέρει το Politico με την υποστήριξή του κάποια στιγμή να πέφτει κατακόρυφα στο 11%, καθώς τοποθέτησε στην κυβέρνησή του φίλους και πρώην επιχειρηματικούς εταίρους ενώ δεν έκανε τίποτα για την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Αντίθετα ο Ουκρανός πρόεδρος κατηγορήθηκε πως γίνεται ολοένα και περισσότερο αυταρχικός και πως αψηφά τους νόμους, εκδίδοντας προεδρικά διατάγματα για να επιβάλλει κυρώσεις στους αντιπάλους του και όλα αυτά στο όνομα της μάχης κατά της ρωσικής επιθετικότητας.
Επίσης σύμφωνα με κάποιους που του ασκούν κριτική, ο Ζελένσκι έχει ως στόχο να αντιμετωπίσει τους πολιτικούς του αντιπάλους.
Τέσσερις μήνες πριν από την εισβολή της Ρωσίας, ο Ζελένσκι και δύο στενοί συνεργάτες του είχαν επίσης εμπλακεί σε υπεράκτια οικονομική δραστηριότητα.
Οι υπεράκτιες δραστηριότητες του Ζελένσκι
Με βάση τα Pandora Papers – έγγραφα που αποκαλύπτουν υπεράκτιες δραστηριότητες πολιτικών ηγετών και επιφανών ιδιωτών σε όλο τον κόσμο – ο Ουκρανός ηγέτης είχε ιδρύσει offshore εταιρείες πριν γίνει πρόεδρος, αλλά συνέχισε να επωφελείται από αυτές μετά την ανάληψη καθηκόντων.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, από την πλευρά του, αρνήθηκε οποιαδήποτε νομιμοποίηση εσόδων ξέπλυμα χρήματος ή από παράνομες δραστηριότητες.
Οι μομφές για το ιστορικό του Ζελένσκι πριν τον πόλεμο δεν είναι της παρούσης, λένε οι πολιτικοί του αντίπαλοι – αλλά μετά τη σιωπή των πυροβόλων όπλων, θα υπάρξουν ερωτήματα σχετικά με τα γεγονότα που οδήγησαν στον πόλεμο και γιατί ο Ουκρανός πρόεδρος αγνόησε τις αυστηρές προειδοποιήσεις των υπηρεσιών πληροφοριών από τη Δύση σχετικά με τη ρωσική εισβολή και πως απέτυχε να βάλει την Ουκρανία σε κατάσταση πολέμου νωρίτερα.
Ωστόσο τα συγκεκριμένα ερωτήματα αυξάνονται ακόμα και τώρα στη μέση του πολέμου και «φούντωσαν» τον περασμένο Αύγουστο όταν ο Ζελένσκι δέχθηκε δριμεία δημόσια κριτική μετά τα σχόλια ότι υποβάθμισε τις προειδοποιήσεις για μελλοντική επίθεση, με τον ισχυρισμό ότι δεν ήθελε οι Ουκρανοί να πανικοβληθούν, να εγκαταλείψουν τη χώρα και να πυροδοτηθεί έτσι η οικονομική κατάρρευση.
«Προσπαθεί να εγκαθιδρύσει μία «διαχειρίσιμη δημοκρατία» με ένα κυρίαρχο κόμμα»
Πολιτικοί της αντιπολίτευσης και ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών σε συνεντεύξεις του στο Politico, ανέφεραν πως ο Ζελένσκι θα είναι υπό την απειλή για το πώς ο ίδιος και η πολύ στενή ομάδα των παλιών του φίλων και πρώην επιχειρηματικών συνεταίρων που κυβέρνησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου, με έναν τρόπο ανόμοιο σε σχέση με πριν την εισβολή, προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν μία «διαχειρίσιμη δημοκρατία» με ένα κυρίαρχο κόμμα.
«Φυσικά χρειαζόμαστε τη στήριξη της κυβέρνησης και χρειάζεται να παραμείνουμε ενωμένοι», είπε η Μικόλα Κνιαζίτσκι, μία βουλευτής της αντιπολίτευσης στη δυτική πόλη Λβιβ. «Ωστόσο ανησυχώ για το μέλλον την δημοκρατίας στην πατρίδα μου. Ακόμα και σε περίοδο πολέμου πρέπει να υπάρχει πολιτική αντιπολίτευση, η δημοκρατική διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί και πρέπει να υπάρχει κοινοβουλευτική επιτήρηση», προσέθεσε.
Όπως και οι άλλοι η Κνιαζίτσκι σημείωσε ότι ο Ζελένσκι εκμεταλλεύεται την προεδρική εξουσία εν καιρώ πολέμου και τον στρατιωτικό νόμο για να πάρει περισσότερες εξουσίες, να ελέγξει την τηλεόραση και τα ΜΜΕ, να παραγκωνίσει τον ρόλο του Κοινοβουλίου και να αγνοήσει τη νομοθετική επίβλεψη για το πώς διανέμονται οι κυβερνητικοί πόροι και προς ποιον και αν επωφελούνται επιχειρηματικοί του σύμμαχοι ή εταιρίες που έχουν σχέσεις με μέλη του κυβερνώντος κόμματος.
«Πιστεύει ότι είναι ο νούμερο ένα πολιτικός στον κόσμο και πως ο Τζο Μπάιντεν είναι πολύ πιο κάτω από αυτόν»
Επίσης κάποιοι φοβούνται πως ο παγκόσμιος υπέρμετρος θαυμασμός που λαμβάνει ο Ζελένσκι τώρα ταΐζει το αίσθημα της μεγαλομανίας του. «Πιστεύει ότι είναι ο νούμερο ένα πολιτικός στον κόσμο και πως ο Τζο Μπάιντεν είναι πολύ πιο κάτω από αυτόν και πως ηγέτες όπως ο Μακρόν και ο Σολτς είναι ακόμα πιο κάτω», είπε ακόμα ο πρώην υπουργός, σημειώνοντας πως αυτό δεν είναι υγιές και προμηνύει κάτι κακό.
Όπως και άλλοι ανέφερε ότι ο Ουκρανός ηγέτης δείχνει να ζηλεύει στην ιδέα να μοιραστεί τη σκηνή ή τα φώτα της δημοσιότητας και μοιάζει σαν έναν ηθοποιό που θέλει να έχει όλους τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Ένας πρώην βοηθός του Ζελένσκι είπε πως το γραφείο του είναι πάντα γεμάτο με τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων για να ελέγξει πως κανείς δεν τον επισκιάζει.
Σύμφωνα με τις κριτικές αυτή η αποφασιστικότητα στο να είναι ένας πρωταγωνιστής χωρίς αντίπαλο, ίσως εξηγεί σε κάποιον βαθμό το γεγονός πως απέρριψε τις εκκλήσεις για κυβέρνηση συνεργασίας ή μία κυβέρνηση που θα είχε όλα τα ταλέντα της Ουκρανίας, κατά τη διάρκεια της ύψιστης ανάγκης για τη χώρα.
Συνεργάτες του Ζελένσκι απορρίπτουν τους ισχυρισμούς
Ο Τιμοφέι Μιλοβάνοφ, πρόεδρος της Οικονομικής Σχολής του Κιέβου, ο οποίος είναι και πρώην υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης και ανεπίσημος σύμβουλος της κυβέρνησης, απορρίπτει τους ισχυρισμούς πως ο Ζελένσκι έχει αυταρχικές τάσεις.
«Ουσιαστικά ο Ζελένσκι απαντάει σε αυτό που θέλει ο λαός. Κατά την άποψή μου, η Ουκρανία είναι πολύ τυχερή που τον έχει. Πιστεύω ότι οι προηγούμενοι πρόεδροι θα είχαν παραδοθεί από τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου και θα είχαν διαπραγματευτεί», είπε χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τον Μιλοβάνοφ ο Ζελένσκι δημιουργεί ένα έθνος-κράτος και συνεπώς δεν έχει επιλογή να παρακάμψει θεσμούς καθώς πολύ συχνά είναι δέσμιοι κεκτημένων συμφερόντων.
«Κανείς δεν ξέρει ποια είναι μεγαλύτερη προοπτική που έχει στο μυαλό του ο Ζελένσκι. Νομίζω ότι έχει αλλάξει τις απόψεις του τα τελευταία τρία χρόνια που βρίσκεται σε αυτή τη θέση καθώς μαθαίνει και καταλαβαίνει την ευρύτερη προοπτική και τις δυνάμεις που παίζουν ρόλο. Πιστεύω με αρκετούς τρόπους, καταλαβαίνει πιο πολλά από όσα οι περισσότεροι από εμάς».
Τον Ιανουάριο σε ένα βραδινό του διάγγελμα στην τηλεόραση ο Ζελένσκι είχε εμφανιστεί βέβαιος στους Ουκρανούς ότι «δεν θα υπάρξει κάποια αλλαγή στο πώς είχαν συνηθίσει να είναι τα πράγματα».
Το σκάνδαλο για παράνομες πληρωμές και υπερφουσκωμένα στρατιωτικά συμβόλαια
Όμως αυτά τα σχόλια είχαν έρθει όμως στη μέση ενός σκανδάλου διαφθοράς για παράνομες πληρωμές και υπερφουσκωμένα στρατιωτικά συμβόλαια, τα οποία οδήγησαν σε μία σειρά παραιτήσεων και απολύσεων πολλών ανώτερων Ουκρανών αξιωματούχων, συμπεριλαμβανομένων κυβερνητών σε πέντε περιφέρειες και τεσσάρων υφυπουργών.
Την ίδια ώρα οι διαβεβαιώσεις του Ζελένσκι δεν κατεύνασαν ούτε κάποιους βετεράνους παρατηρητές της χώρας. «Δεν έχουν υπάρξει αρκετές αξιοπρόσεχτες προσπάθειες για να καταπολεμήσει τη διαφθορά, παρόλο που ίσως υπάρχει μία σημαντική εξαίρεση», είπε ένας πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ με σημαντική εμπειρία στην Ουκρανία.
«Πιστεύω ότι πραγματικά προσπαθούν να αποτρέψουν την εκτροπή οποιασδήποτε τεράστια δυτική βοήθεια που λαμβάνουν. Πιστεύω ότι καταλαβαίνουν τους κινδύνους εάν υπήρχε ένα μεγάλο σκάνδαλο».
«Φόβοι για ξεκαθάρισμα μόλις τελειώσει ο πόλεμος»
Ωστόσο ένας πρώην διπλωμάτης δήλωσε την αίσθηση που αποκόμισε στις πρόσφατες συναντήσεις με πολιτικούς και ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών στο Κίεβο. «Από τη μία πλευρά, πραγματικά εκτιμούν την δύναμη του Ζελένσκι ως ηγέτης πολέμου», αλλά από την άλλη είναι «βαθιά ανήσυχοι σχετικά με τη διαφθορά και το αυταρχικό του στυλ».
«Στο μυαλό τους, θεωρούν ότι θα υπάρξει ξεκαθάρισμα μόλις τελειώσει ο πόλεμος και πιστεύω ότι πιθανότατα θα είναι αλήθεια», κατέληξε.
