Πριν από πέντε χρόνια, μια ασυνήθιστη εικόνα εμφανίστηκε στο Instagram. Έδειχνε τον Mohammed VI (Μοχάμεντ ΣΤ’), τον 54χρονο βασιλιά του Μαρόκου, να κάθεται σε έναν καναπέ δίπλα σε έναν μυώδη άνδρα με αθλητικά ρούχα. «Οι δύο άντρες ήταν πιεσμένοι ο ένας δίπλα στον άλλο και χαμογελούσαν σαν παιδιά σε κατασκήνωση. Οι Μαροκινοί ήταν περισσότερο συνηθισμένοι να βλέπουν τον βασιλιά τους μόνο του, σε έναν επιχρυσωμένο θρόνο» σημειώνει σε δημοσίευμά του ο Economist.
Η ιστορία πίσω από την εικόνα ήταν ακόμη πιο περίεργη. Ο Abu Azaitar (Αμπού Αζαϊτάρ), ο 32χρονος άνδρας δίπλα στον βασιλιά, είναι βετεράνος του γερμανικού συστήματος φυλακών καθώς και πρωταθλητής μεικτών πολεμικών τεχνών (mma). Από τότε που μετακόμισε στο Μαρόκο το 2018, οι αναρτήσεις του στο Instagram έχουν, σύμφωνα με τον Economist, προκαλέσει ανατριχίλα στη συντηρητική ελίτ της χώρας. Δεν είναι μόνο τα φανταχτερά αυτοκίνητα, είναι ο εντυπωσιακά ανεπίσημος τόνος με τον οποίο απευθύνεται στον μονάρχη: «Αγαπητέ μας Βασιλιά», έγραψε δίπλα σε μια φωτογραφία των δυο τους μαζί. «Δεν μπορώ να τον ευχαριστήσω αρκετά για όλα όσα έχει κάνει για εμάς».
Μια κρίση είναι σε εξέλιξη στο Μαρόκο και ο κικ μπόξερ είναι στην καρδιά της. Η χώρα θεωρείται ως μια από τις ιστορίες επιτυχίας του αραβικού κόσμου. Έχει μια ακμάζουσα αυτοκινητοβιομηχανία και τα μεσαιωνικά παζάρια της μαγεύουν τους δυτικούς τουρίστες. Ενώ έχει όλη τη γοητεία της Μέσης Ανατολής, δεν έχει τίποτα από την αναταραχή της. Αλλά οι 37 εκατομμύρια πολίτες του Μαρόκου αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα που έχουν ταλαιπωρήσει τόσο μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου την τελευταία δεκαετία: ανεπαρκείς θέσεις εργασίας, ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού και καταπιεστικές υπηρεσίες ασφαλείας.
Αυτό δεν έχει οδηγήσει, μέχρι στιγμής, σε σοβαρές αναταραχές, εν μέρει λόγω της άμεσης εισαγωγής συνταγματικών μεταρρυθμίσεων από τον βασιλιά στο αποκορύφωμα της αραβικής άνοιξης το 2011. Αλλά τώρα η αναταραχή είναι στον ορίζοντα και ο βασιλιάς, σύμφωνα με γνώστες, είναι εξαφανισμένος, όπως αναφέρει στο εκτενές ρεπορτάζ του ο Economist.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια ο Αζαϊτάρ και τα δύο αδέρφια του μονοπωλούν την προσοχή του μονάρχη. Οι σύμβουλοι του βασιλιά φέρεται να έχουν προσπαθήσει να μειώσουν την επιρροή των Αζαϊτάρ, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ορισμένοι αξιωματούχοι φαίνεται ότι συμπράττουν στη δημοσίευση άρθρων που αποκαλύπτουν το εγκληματικό παρελθόν του Αζαϊτάρ. Αλλά ο βασιλιάς δεν αλλάζει στάση.
Ο Mohammed δεν είναι απλά αφηρημένος. Συχνά είναι εντελώς απών. Του άρεσε να ταξιδεύει και να κάνει διακοπές πριν γνωρίσει τα αδέρφια Azaitar. Η τάση αυτή φαίνεται να έχει γίνει πολύ πιο έντονη. Μερικές φορές απομονώνεται μαζί με τα αδέρφια σε ένα ιδιωτικό ράντσο στην ύπαιθρο του Μαρόκου. Μερικές φορές δραπετεύουν σε ένα καταφύγιο στη δυτική Αφρική.
Πρώην αξιωματούχος αποκάλυψε στον Economist πως τον περασμένο χρόνο ο βασιλιάς ήταν εκτός Μαρόκου σε ταξίδια αναψυχής για 200 ημέρες.
Ο Mohammed εμφανίστηκε για πρώτη φορά δημόσια με τα αδέρφια Αζαϊτάρ στις 20 Απριλίου 2018, σε μια εκδήλωση για να γιορτάσουν τα επιτεύγματά τους στο MMA. Σε φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν στον Τύπο, ο βασιλιάς και τα τρία αδέρφια στέκονται μαζί κρατώντας μια ζώνη πρωταθλήματος MMA.
Καθώς η φιλία τους βάθυνε, ο Azaitar άρχισε να δημοσιεύει φωτογραφίες του με τον βασιλιά. Αυτός και τα αδέρφια του εντάχθηκαν στον κύκλο των ανθρώπων που συνοδεύουν τον βασιλιά παντού. Ως οι «personal trainers» του. Και πήραν μαζί τους και τους συγγενείς και τους φίλους τους. Ο βασιλιάς, ο οποίος ήταν κάπως υπέρβαρος την εποχή που γνώρισε τα αδέρφια, υπέφερε από άσθμα και πνευμονικές ενοχλήσεις. Τα τρία αδέλφια εγκατέστησαν ένα γυμναστήριο στο παλάτι και άρχισε να προπονείται. Η εικόνα και η υγεία του βελτιώθηκαν. Το πρόσωπό του άρχισε να «ξεφουσκώνει» και φαινόταν όλο και πιο χαλαρός, σχεδόν fit.
Ο βασιλιάς από την πλευρά του δεν χάνει την ευκαιρία να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του. Όταν πέθανε η μητέρα τους, τους επέτρεψε να τη θάψουν στους χώρους του παλατιού του στην Ταγγέρη. Τα αδέρφια απέκτησαν πολύτιμα ακίνητα μπροστά στην παραλία και παρουσίασαν τον τρόπο ζωής τους στα social media. «Χρησιμοποιούν στρατιωτικά αεροσκάφη, έχουν λευκή επιταγή για να λειτουργούν στο παλάτι όπως θέλουν, μπορούν να πάνε στο γκαράζ και να πάρουν τα αυτοκίνητα που θέλουν», λέει άτομο από το περιβάλλον του παλατιού. «Είναι τόσο παράξενο».
Θεωρητικά το Μαρόκο έχει συνταγματική μοναρχία. Στην πραγματικότητα, ο Μοχάμεντ είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα πρόσωπο. Έχει τον τελευταίο λόγο για κάθε σημαντικό θέμα και χωρίς αυτόν, οι πολιτικές παρατάξεις της χώρας τείνουν να εμπλέκονται σε άσκοπους διαπληκτισμούς. Η Μέση Ανατολή είναι γεμάτη με τα ναυάγια καθεστώτων που απέτυχαν να δράσουν αποφασιστικά σε στιγμές κρίσης. «Είμαστε ένα αεροπλάνο χωρίς πιλότο», σημειώενει πρώην αξιωματούχος.
O ντροπαλός ηγέτης του Μαρόκου
Ο Μοχάμεντ είναι ίσως ο πιο ντροπαλός από τους ηγέτες της Μέσης Ανατολής. Από τότε που έγινε βασιλιάς το 1999, δεν έχει δώσει ποτέ συνέντευξη Τύπου. Αποφεύγει τις διεθνείς Συνόδους Κορυφής. Όταν πρέπει να εκφωνήσει μια φορά τον χρόνο δημόσια ομιλία για την Ημέρα του Θρόνου, ετήσια εκδήλωση για τον εορτασμό της διαδοχής του, μπερδεύει τα λόγια του.
Από τη συμπεριφορά του, μέχρι τα μπλουζάκια και τα αθλητικά παπούτσια που φοράει, τα πάντα υποδηλώνουν την επιθυμία να είναι κάτι άλλο από κυβερνήτης (αν και απολαμβάνει απολύτως τα οικονομικά προνόμια που συνεπάγεται ο τίτλος). «Δεν τον ενδιαφέρει η εξουσία. Το μόνο που θέλει να κάνει είναι η ζωή του», σημειώνει πηγή από το βασιλικό περιβάλλον.
Ορισμένοι ακαδημαϊκοί πιστεύουν ότι ο θεσμός της μοναρχίας βοήθησε το Μαρόκο να αποφύγει τις επαναστάσεις που σάρωσαν τον αραβικό κόσμο το 2011. Σε αντίθεση με τους προέδρους των γειτονικών δημοκρατιών, ο βασιλιάς θα μπορούσε γρήγορα να εισάγει μεταρρυθμίσεις, ενώ εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα και τη συνέχεια. Η αίσθηση της μοναρχίας του Μαρόκου ως κάτι διαχρονικό και αρχαίο εμφυτεύεται από νωρίς. Οι μαθητές διδάσκονται ότι ο βασιλικός οίκος χρονολογείται από τον όγδοο αιώνα.
Το μυστήριο της μοναρχίας και τα σύμβολα
Το μυστήριο της μοναρχίας ενισχύεται με σύμβολα και τελετουργίες όπως η ετήσια bayah, ή ο όρκος πίστης, όταν ο βασιλιάς βγαίνει από τις πύλες του παλατιού του για να τον υποδεχτούν αξιωματούχοι με λευκές παραδοσιακές φορεσιές, οι οποίοι φιλούν το χέρι του.
Το γραφείο από το οποίο εκφωνεί το ετήσιο τηλεοπτικό του διάγγελμα είναι ντυμένο με ύφασμα που φέρει το οικόσημό του. Ένα οικόσημο που χρονολογείται πίσω στο 1957. Η δυναστεία των Alawi από την οποία κατάγεται ο Mohammed ήταν σουλτάνοι των οποίων η εξουσία μπορούσε να είναι ασταθής.
Όταν οι Γάλλοι αποίκησαν το Μαρόκο στα τέλη του 19ου αιώνα ενίσχυσαν την εξουσία του σουλτάνου (ο οποίος αργότερα έγινε βασιλιάς), εισάγοντας τις τελετουργίες της Ημέρας του Θρόνου στη δεκαετία του 1930. Μετέτρεψαν τους βουλευτές του σουλτάνου, ή makhzen, σε μια σύγχρονη γραφειοκρατία.
Το «βαθύ κράτος» και η επιρροή της ελίτ
Σήμερα οι makhzen είναι ένας εκτεταμένος κρατικός μηχανισμός που περιλαμβάνει εκλεγμένους και διορισμένους αξιωματούχους. Δίνοντας μεγάλη έμφαση στα περίτεχνα πρωτόκολλα, έχει γίνει θεσμός από μόνος του καθώς και επέκταση της μοναρχίας (οι Μαροκινοί χρησιμοποιούν επίσης τον όρο makhzen για να μεταφέρουν κάτι σαν το «βαθύ κράτος», που περιγράφει την επιρροή ισχυρών επιχειρηματικών και πολιτικών ελίτ ).
Ο βασιλιάς είναι στην κορυφή αυτού του συστήματος. Μετά την Αραβική Άνοιξη εισήχθησαν κάποιες συνταγματικές αλλαγές που δίνουν περισσότερες εξουσίες στους εκλεγμένους αξιωματούχους, αλλά ο μονάρχης μπορεί ακόμα να κυβερνήσει ως απόλυτος άρχων αν το θέλει. Είναι επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, της ανώτατης δικαστικής αρχής και μπορεί να απολύσει το κοινοβούλιο με βασιλικό διάταγμα.
Ο αυταρχικός πατέρας και το μυστικό χαρέμι
Ο πατέρας του Μωάμεθ, Χασάν Β’, άσκησε πλήρως τη βασιλική εξουσία και φοβόταν γι’ αυτό. «Ήταν ασταμάτητα, κυριαρχικός, παρών σε όλα και απίστευτα εργατικός», θυμάται ένας φίλος της οικογένειας. Μια επιβλητική φιγούρα που κρατούσε ένα μυστικό χαρέμι με 50 παλλακίδες, δεν ήταν ποτέ πιο ευτυχισμένος από όταν στεκόταν στις αραβικές συνόδους κορυφής με ένα τσιγάρο στο χέρι. Ο Χασάν τιμωρούσε τους εχθρούς του. Κάποιους τους είχε κρεμάσει από τους αστραγάλους τους σε μυστικές φυλακές. «Όποιος με παρακούει, παρακούει τον Θεό», δήλωσε κάποτε ο βασιλιάς το 1994, παραθέτοντας ένα ρητό του Προφήτη.
Ο Μοχάμεντ μεγάλωσε στη σκιά του απαιτητικού πατέρα του. Το πρόγραμμα του σχολείου του ξεκινούσε στις 6 το πρωί με ανάγνωση Κορανίου. Ακολουθούσαν πολύωρα μαθήματα. Σπούδασε σε ένα κολέγιο που χτίστηκε ειδικά για αυτόν μέσα στα τείχη του παλατιού. Ο πατέρας του ήθελε ο Μοχάμεντ να νιώσει την πίεση του ανταγωνισμού, γι’ αυτό γέμισε το σχολείο του γιου του με 12 συμμαθητές που είχαν επιλεγεί για τις ξεχωριστές επιδόσεις τους.
Τα 20 μαστιγώματα για τον «αδιάβαστο» Mohammed
Σύμφωνα με το «Le Roi prédateur», μια βιογραφία του που δημοσιεύτηκε το 2012 από δύο Γάλλους δημοσιογράφους, ο Χασάν ακούστηκε κάποτε να διατάζει τους αυλικούς να δώσουν στον γιο του 20 μαστιγώματα, όταν φαινόταν να υστερεί στις σπουδές του. (Οι συγγραφείς καταδικάστηκαν πρόσφατα στη Γαλλία για απόπειρα εκβιασμού της μαροκινής κυβέρνησης. Αναφέρεται ότι άσκησαν έφεση.)
Ως παιδί, ο Μοχάμεντ «ποτέ δεν έβγαινε έξω από τα τείχη του παλατιού και φαντασιωνόταν τι υπήρχε πέρα από αυτά», λέει ένας παιδικός φίλος στον Economist. Ένα από τα αγαπημένα του τραγούδια ήταν το «Breakfast in America», από το αγγλικό ροκ συγκρότημα Supertramp. Αρίστευσε στις γλώσσες και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό.
Τα ξενύχτια στα μπαρ και οι παρακολουθήσεις
Έκανε μάλιστα πρακτική στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλά η νυχτερινή ζωή της Ευρώπης φαίνεται να τον έχει ελκύσει περισσότερο από τις αίθουσες επιτροπών της. Σύμφωνα με μια άλλη βιογραφία του Μοχάμεντ από τον Ferran Sales Aige, έναν δημοσιογράφο της El Pais, οι κατάσκοποι του Χασάν τον ενημέρωσαν ότι ο νεαρός πρίγκιπας σύχναζε σε μπαρ. Η δυσαρέσκεια του βασιλιά με τον γιο του είχε φουντώσει. «Ένα χρωμοσωμικό σφάλμα», φέρεται να παρατήρησε με απόγνωση. Έστειλε τον γιο του να σπουδάσει νομικά στη Νίκαια και έστειλε τον υπουργό Εσωτερικών του να τον παρακολουθεί.
Από την αποξένωση, στον θάνατο και στα νέα ήθη
Καθώς περνούσαν τα χρόνια πατέρας και γιος αποξενώθηκαν. Όταν ο Χασάν πέθανε τον Ιούλιο του 1999, ο Μοχάμεντ έκλαψε κατά τη διάρκεια της νεκρώσιμης πομπής. Αλλά οι φίλοι ένιωσαν ότι είχε σηκωθεί ένα φορτίο από πάνω του. Για λίγο, φαινόταν σαν να ήταν προορισμένος να γίνει ένας ενεργητικός, εκσυγχρονιστικός βασιλιάς. Έσπευσε να επιτεθεί στη μαροκινή ελίτ και στα ήθη της.
Μέσα σε μήνες από την ανάληψη του θρόνου άρχισε να απολύει ανώτερους αξιωματούχους, ξεκινώντας από τον υπουργό Εσωτερικών που φημολογείται ότι τον κατασκόπευε στη Νίκαια. Διόρισε μια Επιτροπή Δικαιοσύνης και Συμφιλίωσης για να εξετάσει υποθέσεις παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό τον πατέρα του. Μεταρρύθμισε το μουνταβάνα, τον ισλαμικό νομικό κώδικα, δίνοντας τη δυνατότητα στις γυναίκες να χωρίσουν τους συζύγους τους.
Ο διάδοχος, τα πάρτι στο εξωτερικό και η εξαφάνισή του
Ο Μοχάμεντ διόρισε κάποιους από τους συμμαθητές του σε θέσεις – κλειδιά. Αλλά δεν φαινόταν να συμμερίζονται την επιθυμία του να ταρακουνήσει τα πράγματα. Σύμφωνα με έναν πρώην αυλικό, οι φίλοι του βασιλιά περίμεναν από εκείνον να ακολουθήσει απλά τον συμβατικό δρόμο: να παντρευτεί. Προς ανακούφισή τους παντρεύτηκε τη Σάλμα, μια μηχανικό υπολογιστών που εργαζόταν για τη βασιλική εταιρεία, ona Group, το 2002. «Έπρεπε να δημιουργήσει έναν κληρονόμο, έναν πρίγκιπα διάδοχο», λέει ένας πρώην πρέσβης της Δύσης. «Έκανε τη δουλειά του».
Έτσι λίγα χρόνια μετά χάθηκε ο ενθουσιασμός. Περνούσε όλο και περισσότερο χρόνο στο εξωτερικό με καλλιτέχνες, ηθοποιούς, κωμικούς και ράπερ. Ακολούθησαν καταχρήσεις και μία επιδείνωση στην υγεία του. Τότε έφτασαν οι Αζαϊτάρ. Τα ξενύχτια περιορίστηκαν, η άσκηση μπήκε στη ζωή του, αλλά ο ίδιος… απλά εξαφανίστηκε. Τα ερωτήματα και οι αντιδράσεις για τον χρόνο που περνάει μαζί τους συνεχώς εντείνονται. Αλλά δεν φαίνεται διατεθειμένος να δώσει απαντήσεις.
