Ήταν 11 Απριλίου του 2019 όταν εκατομμύρια κάτοικοι του Σουδάν πανηγύριζαν στους δρόμους για ανατροπή του μισητού δικτάτορα Ομάρ αλ Μπασίρ από την εξουσία.

«Νέα εποχή, νέο έθνος!» ήταν τότε το κυρίαρχο σύνθημα. Κι ας ήταν ακόμη ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που είχε βάλει τέλος στα 30 χρόνια της δικτατορίας στη βορειοαφρικανική χώρα.

Το είχαν κάνει από κοινού ο στρατός του Σουδάν υπό τον στρατηγό Άμπντελ Φάταχ αλ Μπουρχάν και τις παραστρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) υπό τον Μοχάμεντ Χάμνταν Νταγκάλο.

Από τη γενοκτονία στο Νταρφούρ επί εποχής Μπασίρ έως την αρχικά βίαιη καταστολή της λαϊκής εξέγερσης την περίοδο 2018-19, και οι δύο πλευρές είχαν τα χέρια τους βαμμένα με τόνους αίμα.

Δεν αποτέλεσε «κεραυνό εν αιθρία» λοιπόν όταν μόλις δύο χρόνια αργότερα -κι ενώ η χώρα υποτίθεται ότι βρισκόταν σε ένα στάδιο δημοκρατικής μετάβασης- οι δυό τους συμμάχησαν σε ένα νέο πραξικόπημα, τον Οκτώβριο του 2021.

Καθώς πλησίαζε η προσυμφωνημένη ημερομηνία για την πλήρη  παράδοση της εξουσίας σε πολιτικούς ηγέτες στο Σουδάν, ακύρωσαν τη διαδικασία και παγίωσαν τη χούντα, με τον Μπουρχάν de facto ηγέτη του Σουδάν και τον Νταγκάλο ως το Νο2.

Ο πόλεμος εξουσίας υπέβοσκε έκτοτε στις τάξεις του στρατιωτικού συμβουλίου που κυβερνά τη χώρα.

Στις 15 Απριλίου ξέσπασε υπό τη μορφή ενός αιματηρού εμφυλίου, με τον τακτικό σουδανικό στρατό να πολεμά τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF).

Επίκεντρο των μαχών είναι η πρωτεύουσα Χαρτούμ, όπου μένει να φανεί εάν θα τηρηθεί η φερόμενη ως συμφωνηθείσα 24ωρη κατάπαυση του πυρός, που λήγει σήμερα το απόγευμα και φάνταζε από χθες «τρύπια».

Οι μάχες είναι σκληρές από το περασμένο Σάββατο, με πυροβολικό, τανκς και μαχητικά αεροσκάφη.

Εκατοντάδες είναι οι νεκροί και τραυματίες, συμπεριλαμβανομένων αμάχων.

Ουδόλως τυχαία, η νέα σφαγή άρχισε καθώς οι δύο πλευρές έπρεπε να είχαν καταλήξει σε ένα σχέδιο για πολιτική μετάβαση προς τη δημοκρατία.

Μια προαναγγελθείσα τραγωδία

Προς τούτο στρατός και παραστρατιωτικοί είχαν δεσμευτεί από πέρυσι τον Δεκέμβριο, υπογράφοντας συμφωνία πλαίσιο με τα πολιτικά κόμματα του Σουδάν, καθώς από πλευράς οικονομίας και ασφάλειας η κατάσταση στη χώρα πήγαινε από το κακό στο χειρότερο.

Θεωρητικά θα άνοιγε το δρόμο για τη διετή μετάβαση, εν προκειμένω όχι υπό στρατιωτική ηγεσία, προς τη διενέργεια εκλογών, που θα έκλεινε οριστικά ένα μακρύ κεφάλαιο αυταρχισμού στη βορειοαφρικανική χώρα.

«Οι στρατιώτες ανήκουν στους στρατώνες και τα κόμματα πηγαίνουν σε εκλογές», είχε πει τότε ο στρατηγός Μπουρχάν.

Όμως η συμφωνία άφηνε πολλά ζητήματα εκκρεμή -από το ακριβές χρονοδιάγραμμα εφαρμογής, έως τις μεταρρυθμίσεις στους τομείς της δικαιοσύνης και της ασφάλειας- και άφηνε εκτός ένα από τα βασικά αιτήματα των διαδηλωτών υπέρ του εκδημοκρατισμού: την απονομή Δικαιοσύνης.

Προϋπέθετε επίσης την ενσωμάτωση των παραστρατιωτικών στις τακτικές ένοπλες δυνάμεις και την πολιτική εποπτεία του ενιαίου πια στρατεύματος, με εκπροσώπησή του μόνο σε ένα συμβούλιο ασφάλειας και άμυνας, όπου επικεφαλής θα ήταν πια ένας πρωθυπουργός.

Σε αυτό το φόντο, ο πόλεμος εξουσίας μεταξύ του Μπουρχάν και του Νταγκάλο έγινε ακόμη πιο βαθύς.

Στο προσκήνιο της σύγκρουσης είναι η αντιπαλότητα μεταξύ δύο στρατηγών, με αιματοβαμμένο παρελθόν και άσβεστη «δίψα» για εξουσία και πλούτο.

Στο παρασκήνιο ωστόσο βρίσκονται περιφερειακά και διεθνή συμφέροντα και δυνάμεις, που μάχονται για επιρροή στο Σουδάν και ευρύτερα στην Αφρική.

Με τα πλούσια σε φυσικούς πόρους εδάφη της -ορισμένοι κομβικοί για την πράσινη μετάβαση των ανεπτυγμένων οικονομιών- η ήπειρος εξελίσσεται άλλωστε σε πεδίο έντονου γεωστρατηγικού ανταγωνισμού στο φόντο του νέου Ψυχρού Πολέμου.

Είναι εξάλλου στο φόντο της κινεζικής και της ρωσικής -εν μέρει και της τουρκικής- διείσδυσης που οι ΗΠΑ καταβάλλουν εδώ και μήνες συντονισμένες προσπάθειες για αύξηση του παρεμβατικού τους ρόλου στην Αφρική, ενόσω ο ρόλος της ΕΕ και της πρώην αποικιοκρατικής Γαλλίας στην περιοχή όλο και συρρικνώνεται.

«Γαϊτανάκι» συμφερόντων

Μετά την απόσχιση και ανεξαρτησία του πετρελαιοπαραγωγικού νότου του, το 2011, το Σουδάν είναι το τρίτο μεγαλύτερο κράτος της Αφρικής και του Αραβικού Συνδέσμου.

Έχει 45,7 εκατομμύρια κατοίκους, πλούσιο σε φυσικούς πόρους υπέδαφος -με κοιτάσματα χρυσού, ουρανίου, σιδήρου, αργύρου, χαλκού, βολφραμίου, μαρμαρυγιών, χρωμίου και ψευδαργύρου- και γεωστρατηγική θέση στην Ερυθρά Θάλασσα.

Παρ’ όλα αυτά, υπό το δικτάτορα Μπασίρ παρέμενε -για τον πληθυσμό του- μία από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο.

Η σημερινή στρατιωτική ηγεσία του είναι ζάπλουτη. Ο Μπουρχάν ελέγχει μέσω του στρατού το μεγαλύτερο κομμάτι των εγχώριων επιχειρήσεων και ο Νταγκάλο με την παραστρατιωτική του ομάδα τα περισσότερα χρυσωρυχεία.

Είναι ωστόσο οι διεθνείς «πατρονίες» που τους έχουν ισχυροποιήσει.

Το στρατιωτικό καθεστώς έχει στηριχθεί με δισεκατομμύρια δολάρια από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα -τα τελευταία μάλιστα υπέγραψαν τον Δεκέμβριο του 2022 συμφωνία ύψους 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή νέου λιμανιού στις σουδανικές ακτές στην Ερυθρά Θάλασσα.

Βλέψεις για την κατασκευή ναυτικής βάσης στο Σουδάν έχει εν τω μεταξύ η Ρωσία.

Λέγεται ότι ολοκλήρωσε μόλις τον περασμένο Φεβρουάριο αναθεώρηση σχετικής συμφωνίας με την στρατιωτική ηγεσία του Χαρτούμ, ενόσω εφοδιάζει τη χώρα με όπλα και πυρομαχικά και καταγγέλλεται ότι έχει αναπτύξει στενή συνεργασία με τις RSF και τον Νταγκάλο στο λαθρεμπόριο χρυσού μέσω της διαβόητης παραστρατιωτικής ομάδας Wagner, εξασφαλίζοντας έτσι ακόμη μια γραμμή χρηματοδότησης του πολέμου στην Ουκρανία.

Η δε Αίγυπτος του προέδρου-στρατηγού Φάταχ αλ Σίσι έχει εντείνει την υποστήριξή της στον Μπουρχάν.

Στο πρόσωπό του λέγεται ότι βλέπει έναν παράγοντα σταθερότητας στο Σουδάν, αλλά και έναν στρατηγικό σύμμαχο στη διαμάχη με την Αιθιοπία για την κατασκευή μεγάλου φράγματος στον Νείλο.

Με φόντο αυτό το «γαϊτανάκι» συμφερόντων, Σουδανοί μαχητές έχουν σταλεί στον πόλεμο στην Υεμένη, στο πλευρό της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ, όσο και στα μέτωπα των συγκρούσεων στη Λιβύη, οι οποίες μαίνονται δια… πολλών αντιπροσώπων.

Ο «γρίφος» της επόμενης ημέρας

Ο ΟΗΕ, η ΕΕ, οι ΗΠΑ και πλήθος άλλων κρατών -συμπεριλαμβανομένων των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας- ζητούν να σταματήσουν οι εχθροπραξίες.

Οι πρόεδροι των γειτονικών χωρών της Κένυας, του Νοτίου Σουδάν και του Τζιμπουτί προσφέρθηκαν να μεσολαβήσουν, καθώς οι φόβοι εντείνονται ακόμη και για διάχυση της κρίσης.

Όμως οι δύο αντίπαλοι σήμερα Σουδανοί στρατηγοί δείχνουν ελάχιστα σημάδια υποχώρησης, συμφωνώντας προσώρας μόνο σε μια 24ωρη κατάπαυση του πυρός, με αμερικανική παρέμβαση.

Είναι εκατοντάδες οι ξένοι υπήκοοι πρέπει να απεγκλωβιστούν από τη χώρα. Η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ έχει ανασταλεί από τις ένοπλες συγκρούσεις στη χώρα, που είναι οι χειρότερες των τελευταίων δεκαετιών.

Ανεξάρτητα από την έκβαση τους, η επιστροφή στη σταθερότητα και πολλώ μάλλον σε μια ομαλή πολιτική διακυβέρνηση θεωρείται πλέον πολύ δύσκολη βραχυπρόθεσμα έως και μεσοπρόθεσμα.

Σε αυτό συμβάλλει ο περιφερειακός και διεθνής γεωπολιτικός ανταγωνισμός στην Αφρική.

Και δη τώρα κατά μήκος της ζώνης του Σαχέλ -στο βορειότερο τμήμα της υποσαχάριας Αφρικής, κομβικής σημασίας από πλευράς γεωπολιτικής και εμπορίου- όπου μια σειρά από ασταθείς πρώην γαλλικές αποικίες γυρνούν την πλάτη τους στη Δύση.

Το κενό αναπληρώνουν μεθοδικά η Κίνα με επενδύσεις και η η Ρωσία μέσω της Wagner, ενόσω στην περιοχή καταγράφεται ένα ντόμινο πραξικοπημάτων και αυξάνεται η απειλή των τζιχαντιστών.

Για την επόμενη ημέρα στο Σουδάν, εν τω μεταξύ, ούτε οι στρατιωτικοί, ούτε τα πολιτικά κόμματα δείχνουν να έχουν σαφή οδικό χάρτη για να αντιστρέψουν τη σταθερά επιδεινούμενη οικονομική κατάσταση στη χώρα.

Η έξωθεν παροχή οικονομικής βοήθειας θεωρείται βέβαιο ότι θα είναι υπό προϋποθέσεις…

Τελευταία Νέα