Αναζήτηση
Οχι, η λατρεία (η οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, λάμβανε διαστάσεις εμμονής) που είχαν οι Βρετανοί για την Ελισάβετ δεν «κληροδοτήθηκε» αυτούσια στον πρωτότοκο γιο και διάδοχό της. Ωστόσο, ο Κάρολος, ο οποίος προτού γίνει μονάρχης ήταν από τα πλέον αντιδημοφιλή μέλη της βασιλικής οικογένειας, έχει κι αυτός τις συμπάθειές του μεταξύ των υπηκόων του. Οσο, μάλιστα, πλησιάζει η ώρα της στέψης του, η συμπάθεια αυτή αποκτά όλο και πιο έντονη εμπορική διάσταση: αναμνηστικά νομίσματα, κουκλάκια, μπλουζάκια, μέχρι και σοκολάτες με όνομα «Coronation of King Charles III» έχουν κατακλύσει τα βρετανικά καταστήματα. Σε δύο εβδομάδες, ο 74χρονος Κάρολος Γ΄ θα γίνει ο γηραιότερος άνθρωπος που στέφεται βασιλιάς της Βρετανίας. Μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο επικεφαλής του βασιλικού ρεπορτάζ του BBC Τζόνι Ντάιμοντ μας μυεί στους συμβολισμούς της τελετής και εξηγεί γιατί η βασιλεία του Καρόλου θα είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της Ελισάβετ. Ο άνθρωπος του BBC στο Μπάκιγχαμ μιλά, επίσης, για τη ρήξη του πρίγκιπα Χάρι με τον αδελφό του, Ουίλιαμ, και τον πατέρα του, Κάρολο, η οποία «θα κρατήσει για χρόνια», και αποκαλύπτει ότι ο βασιλιάς και ο πρίγκιπας της Ουαλίας είναι εξοργισμένοι με τον δούκα του Σάσεξ και γι’ αυτό δεν πρόκειται να τον συγχωρήσουν εύκολα. Ο Ντάιμοντ υποστηρίζει, τέλος, ότι ο Κάρολος δεν πρόκειται να πει «ούτε λέξη» για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, ακόμη κι αν ιδιωτικά τάσσεται υπέρ της επανένωσής τους στην Ελλάδα.
Απομένουν δύο εβδομάδες μέχρι τη στέψη του βασιλιά Καρόλου. Η τελευταία φορά που διοργανώθηκε αντίστοιχη τελετή ήταν πριν από 70 χρόνια, που σημαίνει ότι για τους περισσότερους Βρετανούς είναι ένα πρωτοφανές γεγονός. Πόσο σημαντική είναι η τελετή αυτή για τη Βρετανία;
Ας ξεκινήσουμε με το ίδιο το γεγονός. Συνήθως κανείς δεν ασχολείται από πριν με αυτές τις μεγάλες βασιλικές εκδηλώσεις – εκτός, φυσικά, από τους διοργανωτές τους. Περίπου τρεις ημέρες προτού λάβουν χώρα, με κάποιον σχεδόν μαγικό τρόπο, ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων αρχίζει να δείχνει έντονο ενδιαφέρον. Την ημέρα του γεγονότος ασχολούνται ακόμη περισσότεροι, αλλά λίγες ημέρες μετά όλοι αναρωτιούνται για ποιον λόγο έγινε όλη αυτή η φασαρία! Αυτή τη στιγμή, νομίζω ότι στέψη δεν απασχολεί ούτε στο ελάχιστο τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της Βρετανίας. Βεβαίως, έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για το τι μας λέει η τελετή για τον θεσμό της μοναρχίας και για τη Βρετανία – μια συζήτηση που διεξάγεται κυρίως σε κυβερνητικούς κύκλους, στην Εκκλησία και στο Παλάτι. Γίνονται συζητήσεις για τη διάρκεια της τελετής, για το ποια στοιχεία πρέπει να έχει, τι πρέπει να μείνει απ’ έξω, ποιοι πρέπει να προσκληθούν κ.ο.κ. Ολα αυτά μας λένε κάτι για το πρόσωπο της σύγχρονης Βρετανίας, αλλά δεν θα ήθελα να δώσω στη στέψη μεγαλύτερη σημασία από ό,τι έχει. Αναμφίβολα, είναι ένα σημαντικό γεγονός, το οποίο όμως δεν πρωταγωνιστεί στις ζωές των πολιτών. Είναι κάτι που αναδύεται στο φως, θαμπώνει και συγκινεί, μόνο και μόνο για να σβήσει μετά, σχετικά γρήγορα και αθόρυβα.
Τι να περιμένουμε; Θα είναι μια φανταχτερή και μεγαλειώδης στέψη; Εχει γραφτεί ότι η τελετή θα είναι «μαζεμένη» κυρίως λόγω της κρίσης του κόστους διαβίωσης.
Οταν μιλάμε για μαζεμένη τελετή, το κάνουμε συγκρίνοντάς την με την αμέσως προηγούμενη που έγινε πριν από 70 χρόνια, η οποία ήταν πραγματικά γιγαντιαία: δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στον δρόμο σχημάτιζαν την πομπή, η τελετή ήταν τρίωρη και περίπου 8.000 άνθρωποι στριμώχτηκαν στο Αβαείο του Ουέστμινστερ. Ηταν το τελευταίο επεισόδιο μιας αυτοκρατορικής μοναρχίας. Δεν έχουμε πλέον αυτοκρατορική μοναρχία. Τότε είχαν περάσει μόλις οκτώ χρόνια από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ο κόσμος ζούσε ακόμη σε μια στρατιωτικοποιημένη κοινωνία. Δεν είναι πια έτσι η κοινωνία μας. Τώρα έχουμε έναν μικρό επαγγελματικό στρατό. Ναι, θα είναι μια μικρότερη και πιο μαζεμένη τελετή σε σύγκριση με αυτήν πριν από 70 χρόνια, αλλά νομίζω ότι θα είναι ένα εξίσου εντυπωσιακό θέαμα. Οπως όλα τα μεγάλα βασιλικά γεγονότα, έτσι και αυτό αποτελεί μια ευκαιρία για τη μοναρχία και τη βασιλική οικογένεια να εδραιωθούν ξανά στη δημόσια σφαίρα. Αυτό που θα γίνει στο Αβαείο του Ουέστμινστερ θα είναι κάτι που, όπως είπατε, σχεδόν κανείς μας δεν έχει ξαναδεί. Συνεπώς, θα είναι μια πολύ σημαντική στιγμή και μια ευκαιρία για τη βασιλική οικογένεια να ανανεωθεί και να επανεφεύρει τον εαυτό της.
Λέγεται ότι ο Κάρολος οραματίζεται μια σύγχρονη, λιγότερο πομπώδη βασιλεία, η οποία θα είναι περισσότερο «συμπεριληπτική» και κάπως πιο… «woke». Είναι έτσι;
Σε γενικές γραμμές, ναι. Αλλά νομίζω ότι θα διατηρηθεί ένα σημαντικό μέρος αυτού που αποκαλώ «υψηλή τελετουργία». Είναι ένα από τα πράγματα που κάνουν τη βασιλεία να ξεχωρίζει από οτιδήποτε άλλο: οι σάλπιγγες, οι στολές, οι στρατιωτικές παρελάσεις, οι καμπάνες που ηχούν σε ολόκληρο το βασίλειο. Η Ελισάβετ λάτρευε την παράδοση και δεν ήθελε να αλλάξει σχεδόν τίποτα. Είναι ξεκάθαρο ότι ο Κάρολος νοιάζεται λιγότερο για ορισμένα από αυτά τα πράγματα. Βέβαια, η παράδοση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της βασιλείας. Δεν μπορείς να το πετάξεις. Θα είναι μια άσκηση ισορροπίας για το παλάτι. Ναι, θέλει να προβάλει μια ελαφρώς πιο μοντέρνα και νομίζω πιο πολυπολιτισμική εικόνα και είναι αξιοσημείωτο ότι ο βασιλιάς αφιερώνει πολύ περισσότερο χρόνο συναντώντας μέλη εθνικών μειονοτήτων και διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων από ό,τι η μητέρα του. Από την άλλη, δεν μπορεί να παραμελήσει τη σύνδεση με το παρελθόν και τις παραδόσεις.
Πώς είναι ο Κάρολος ως βασιλιάς; Η Ελισάβετ έθεσε πολύ ψηλά τον πήχη και ο Κάρολος δεν ήταν από τα πιο δημοφιλή μέλη της βασιλικής οικογένειας όταν ήταν πρίγκιπας της Ουαλίας. Εχει αλλάξει αυτό τώρα;
Νομίζω ότι έχει αλλάξει αρκετά, μόνο και μόνο επειδή έχει πλέον αναλάβει τον ρόλο του βασιλιά. Ομολογώ ότι κι εγώ έχω μείνει λίγο έκπληκτος. Οπως πολλοί ακόμη, αναρωτιόμουν πώς θα μπορέσει να αποστασιοποιηθεί από το παρελθόν του.
Οχι μόνο από τον προβληματικό γάμο του και όλα όσα ακολούθησαν, αλλά και από την εντύπωση που είχαν πολλοί, ίσως άδικα, ότι είναι ένας άνθρωπος δυσαρεστημένος με τον κόσμο μας που πιστεύει πως όλα γύρω του είναι φρικτά. Τώρα, όμως, τον βλέπουμε να χαμογελά συχνά. Μοιάζει να απολαμβάνει αυτό που κάνει. Αυτό άλλωστε είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος της δουλειάς του: να κάνει τον λαό να ξεχνά τα προβλήματα και τις ταλαιπωρίες του, να τον βγάζει από την πλήξη του και να του δίνει ρεπό από την γκρίνια και τα παράπονά του. Φαίνεται ότι το καταλαβαίνει αυτό ο Κάρολος. Κι αυτό συνιστά επιτυχία, ότι δηλαδή άλλαξε με το που ανήλθε στον θρόνο. Από εκεί και πέρα, είναι πολύ νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα για το έργο του. Εως έναν βαθμό, δεν κάνει ο βασιλιάς τη βασιλεία. Η βασιλεία κάνει τον βασιλιά. Ξέρω ότι ακούγεται περίεργο, αλλά στην πραγματικότητα δεν ορίζουν οι βασιλιάδες τη μοίρα τους. Η Ελισάβετ επέλεξε να γίνει ένας «συνεχιστής μονάρχης» σε μια εποχή καταιγιστικών αλλαγών στη Βρετανία. Αυτό της βγήκε σε καλό. Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε πώς ο βασιλιάς θα θελήσει να διαμορφώσει τον θεσμό. Δεν νομίζω ότι καταλαβαίνει κανείς τι πραγματικά είναι το στέμμα. Υπάρχει ένα μυστήριο που το περιβάλλει. Είναι ένας πολύ παράξενος θεσμός.
Διαβάζουμε συχνά για τη «βασιλική ρήξη» μεταξύ του πρίγκιπα Χάρι και του αδελφού του Ουίλιαμ, αλλά και με τον ίδιο τον βασιλιά. Εκτιμάτε ότι αυτή η κόντρα θα εξακολουθήσει να στοιχειώνει την οικογένεια τα επόμενα χρόνια;
Σίγουρα τους επόμενους μήνες και σίγουρα για μερικά χρόνια ακόμη. Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε για τη βασιλική οικογένεια είναι ότι θεωρούν ως μέρος της δουλειάς τους μόνο τη δημόσια πλευρά της ζωής τους: τις τελετές, τα εγκαίνια νοσοκομείων, τις επισκέψεις στο εξωτερικό. Φυσικά, η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων ενδιαφέρεται για την ιδιωτική πλευρά. Ξέρω ότι το ρήγμα μεταξύ τους είναι πολύ βαθύ. Είναι σαφές ότι ο Χάρι αισθάνεται αδικημένος από τον τρόπο που λέει ότι του φέρθηκαν το παλάτι, ο Ουίλιαμ και ο βασιλιάς.
Ομοίως, το παλάτι, ο Ουίλιαμ και ο βασιλιάς απορρίπτουν μετά βδελυγμίας τους ισχυρισμούς του Χάρι και είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένοι με τον τρόπο που επέλεξε να εκφράσει δημόσια τη δυσαρέσκειά του. Και όταν λέω εξαιρετικά δυσαρεστημένοι, εννοώ ότι είναι πολύ, πάρα πολύ δυσαρεστημένοι μαζί του. Το γεγονός ότι θα παραστεί στη στέψη δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι τον έχουν συγχωρήσει.
Ενα ευαίσθητο θέμα είναι η διάρκεια της βασιλείας του Καρόλου. Ασφαλώς, κανείς δεν μπορεί να την προβλέψει. Ωστόσο, δεδομένου ότι είναι 74 ετών, μπορούμε να εικάσουμε ότι ούτε καν θα πλησιάσει τη βασιλεία της μητέρας του. Κάποιοι αναρωτιούνται αν ο Ουίλιαμ προετοιμάζεται ήδη για την ημέρα που θα γίνει βασιλιάς. Συμβαίνει αυτό;
Ως έναν βαθμό, θα έλεγα ότι προετοιμάζεται από την ώρα που γεννήθηκε και σίγουρα από τότε που έγινε πρίγκιπας της Ουαλίας. Οι ευθύνες του έγιναν πολύ μεγαλύτερες, συνεπώς ο ρυθμός και το βάθος της προετοιμασίας αυξήθηκαν. Αυτό είναι εμφανές σε όσα κάνει.
Για παράδειγμα, στο πρόσφατο ταξίδι του στην Πολωνία όπου συναντήθηκε με στρατιώτες κοντά στα ουκρανικά σύνορα και με τον πρόεδρο της χώρας – γεγονότα που το παλάτι χρησιμοποιεί για να τον παρουσιάσει ως μια παγκόσμια προσωπικότητα. Οσο προχωρά η εκπαίδευσή του, θα μελετά περισσότερο τη λειτουργία της κυβέρνησης. Είναι μια σταδιακή διαδικασία. Σίγουρα προετοιμάζεται για την ημέρα που θα γίνει βασιλιάς, όπως έκανε και ο πατέρας του για τόσο πολύ καιρό.
Πολλοί άνθρωποι διερωτώνται πόσο επίκαιρος ή πόσο ξεπερασμένος είναι σήμερα ο θεσμός της μοναρχίας στη Βρετανία. Ποια είναι η άποψή σας;
Νομίζω ότι για τους περισσότερους στη Βρετανία είναι κατά κάποιον τρόπο ξεκαθαρισμένο ότι έχουμε μοναρχία. Δεν θα έλεγα ότι επικρατεί ενθουσιασμός, αλλά είναι κάτι που οι περισσότεροι αποδέχονται ως μέρος της συνταγματικής διευθέτησης. Οταν βγαίνεις έξω και μιλάς με κόσμο ή όταν γίνονται δημοσκοπήσεις, βλέπεις ότι ο ενθουσιασμός και το ενδιαφέρον για τη μοναρχία είναι πολύ μεγαλύτερα μεταξύ των ηλικιωμένων πολιτών, ενώ οι νέοι 18 έως 35 ετών είτε δεν ενδιαφέρονται είτε είναι απολύτως εχθρικοί προς την ιδέα της μοναρχίας. Υπάρχουν δύο τρόποι να το δεις αυτό: είτε να πεις ότι είναι πολύ επικίνδυνο για τη μοναρχία, επειδή αυτή η ομάδα ανθρώπων είναι το μέλλον του έθνους, είτε να σκεφτείς ότι οι περισσότεροι άνθρωποι όταν μεγαλώνουν αποδέχονται ότι δεν είναι κάτι κακό.
Ασφαλώς, δεν υπάρχει μεγάλη υποστήριξη προς εναλλακτικές λύσεις – και προφανώς υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις. Δεν νομίζω ότι είναι κάτι που σκέφτονται ιδιαίτερα οι Βρετανοί.
Αν ρωτήσεις ποια είναι τα δέκα σημαντικότερα πράγματα που τους ανησυχούν, θα εκπλαγώ αν υπάρξουν πολλοί που θα αναφέρουν το γεγονός ότι έχουμε μη εκλεγμένο αρχηγό κράτους. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλος ενθουσιασμός, αλλά επίσης δεν σημαίνει ότι οι περισσότεροι θέλουν να στείλουν τη βασιλική οικογένεια στην γκιλοτίνα!
