Αναζήτηση
Στις 29 Απριλίου το 1863, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου γεννιέται ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Στην ίδια πόλη εβδομήντα χρόνια αργότερα, 29 Απριλίου του 1933, ο ποιητής φεύγει από τη ζωή.
Ο συνθέτης Χάρης Βρόντος μιλά για την σχέση με το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή και την μελοποιημένη ποίηση
Ποιο ήταν το πρώτο ποίημα που διαβάσατε του Καβάφη;
Το “Περιμένοντας τους βαρβάρους”, το οποίο αργότερα προσπάθησα να μελοποιήσω. Άρχισα να δουλεύω πάνω σε ποιήματα του Καβάφη το 1979. Ξεκίνησα με πιο μικρά και απλά ποιήματα όπως τα: “Εύνοια του Αλέξανδρου Βάλα”, “Εις το επίνειον”, “Εν απογνώσει”, “Το 31 π.χ. στην Αλεξάνδρεια”. Συνέχισα με την “Σατραπεία”, το “Ας φρόντιζαν” και το “Περιμένοντας τους βαρβάρους”. Εδώ σκόνταψα. Δυσκολεύτηκα και σταμάτησα το γράψιμο. Τα τρία τελευταία ποιήματα καθώς και το “Απολείπειν ο θεός Αντώνιον” τα ξαναδούλεψα μετά από κάποια χρόνια. Συνολικά τα ποιήματα του Καβάφη που έχω μελοποιήσει είναι 12. Τα 10 ανήκουν στον “Κύκλο Καβάφη” που παρουσίασα πριν λίγο καιρό στο ” ‘Ιδρυμα Θεοχαράκη” και τα 2 που αναφέρονται στον Ιουλιανό τα ενέταξα στο έργο μου “Ιουλιανός ο Παραβάτης”, μια καντάτα σε λιμπρέτο δικό μου που υπήρξε παραγγελία του “Μεγάρου Μουσικής Αθηνών”.
Ποια είναι η δυσκολία ενός τέτοιου εγχειρήματος ή αν θέλετε ο κίνδυνος;
Ο Καβάφης είναι ένας ποιητής φάντασμα. Πας να τον πιάσεις και ξεφεύγει. Τα ποιήματά του είναι ιστορικά, φιλοσοφικά και ερωτικά. Αφήνει ελάχιστες λυρικές χαραμάδες, έχει χιούμορ, ειρωνεία και μια δόση κυνισμού, ενώ είναι κατασταλαγμένος όσον αφορά στην ανθρώπινη ύπαρξη, όπως φαίνεται στο ποίημά του “Τρώες”, αλλά και αλλού.
Αυτή η πεποίθησή του για την ανθρώπινη μοίρα είναι ένα από τα στοιχεία που τον κάνουν διαχρονικό και σύγχρονο, αν τον συγκρίνουμε με άλλους έλληνες ποιητές του καιρού του, όπως για παράδειγμα ο Παλαμάς και ο Σικελιανός.
Η γραμματική, το συντακτικό και η απέχθειά του προς το λυρικό στοιχείο είναι αυτά που δυσκολεύουν την μελοποίησή του στη μορφή του απλού τραγουδιού. Η ποίησή του απαιτεί την αναζήτηση μιας άλλης μελοποίησης που εμένα με ώθησε να γυρέψω τη μουσική μιας “γραμματικής φαντασίας”: αυτό είναι μια διακινδύνευση.
Πώς ορίζεται κατά την άποψή σας η σχέση ποίησης και μουσικής;
Θα σας πω πως δεν υπάρχει οριστική απάντηση.
Κατ΄αρχάς ένα ολοκληρωμένο ποίημα πιθανώς δεν έχει ανάγκη τη μελοποίηση. Εδώ υπάρχει ο κίνδυνος να σπάσει τα μούτρα του ο συνθέτης. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τη μελοποίηση ενός λιμπρέτου στην όπερα.
Τα πιο πετυχημένα τραγούδια και όπερες δεν βασίζονται και στους καλύτερους στίχους η λιμπρέτα. Πάντως η ποίηση προηγείται και έπεται η μουσική.
Ποια είναι αγαπημένα σας μελοποιημένα ποιήματα;
Απ΄ όσα εγώ έχω μελοποιήσει. προτιμώ το “Θαλασσινό κοιμητήριο” και τη “Νεαρή Μοίρα” σε ποίηση Πωλ Βαλερύ, και κάποια τραγούδια απ΄την όπερά μου “Ρέκβιεμ Αχμάτοβα”. Από τραγούδια άλλων συνθετών (λαι είναι δύσκολο να τα θυμηθώ όλα) θα σταθώ στον κύκλο του Σούμπερτ “Χειμωνιάτικο ταξίδι” σε ποίηση Μίλλερ και στην “Σερενάτα για τενόρο, κόρνο και έγχορδα” του Μπρίττεν, σε ποίηση Κόττον, Τέννυσον, Μπλαίηκ, Μπεν Τζόνσον, Ανώνυμου και Τζών Κήτς.
Ποιον ποιητή θα θέλατε ή σκοπεύετε να μελοποιήσετε;
Αυτό το διάστημα μελοποιώ τον φίλο μου ποιητή Γιάννη Πατίλη. Συγκεκριμένα γράφω μουσική πάνω σε 20 από τα χαϊκού του ερωτικού κύκλου “Αναμνήσεις από μια νέα”. Αν όλα πάνε καλά το έργο θα παρουσιαστεί τον προσεχή Οκτώβριο.
