Στις ΗΠΑ, εξηγεί ο Αντώνης Παπαργύρης της GPO, όταν οι δημοσκόποι ρωτούν τους πολίτες αν θα πάνε να ψηφίσουν στις εκλογές, προσθέτουν στις επιλογές που δίνουν μια απάντηση που έχει το δικό της ενδιαφέρον: «Για ανθρώπους σαν κι εμένα, δεν έχει σημασία ποιος κυβερνάει τη χώρα».
Η ερώτηση επιτρέπει ένα διαφορετικό είδος χαρτογράφησης των ανθρώπων που επιλέγουν να μη συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία. Στην Ελλάδα, από την άλλη, η ίδια εις βάθος έρευνα δεν είναι τόσο εύκολη: παρότι τα τελευταία οκτώ χρόνια στη χώρα η αποχή από τις κάλπες ξεπερνάει το 40% (43,8% τον Σεπτέμβριο του 2015, 42,2% τον Ιούλιο του 2019), το μετρήσιμο ποσοστό στις δημοσκοπήσεις είναι ελάχιστο.
«Μόνο εκείνοι που συνειδητά έχουν αποφασίσει να μην πάνε να ψηφίσουν απαντούν στις έρευνες μέχρι το τέλος, συνήθως εκείνοι που συγκροτούν το σώμα της αποχής κλείνουν το τηλέφωνο» επισημαίνει ο Παπαργύρης.
Αυτή η δεξαμενή της αποχής, ακριβώς επειδή δεν είναι εύκολα μετρήσιμη, μπορεί στο τέλος να κρύβει τις δικές της παγίδες για τις πολιτικές δυνάμεις. Αλλοι βλέπουν σε αυτή μια ευκαιρία: έμπειρα στελέχη του ΠΑΣΟΚ εκτιμούν πως από το 2009 έως το 2019 το κόμμα έχασε περίπου 1 εκατομμύριο ψηφοφόρους – όχι προς άλλα κόμματα, αλλά προς την αποχή. Και τονίζουν πως αν καταφέρουν να προσελκύσουν κάποιους από αυτούς πίσω, θα πετύχουν τον στόχο τους για ισχυρό διψήφιο.
Οι μελετητές των αριθμών δεν εμφανίζονται το ίδιο αισιόδοξοι, λέγοντας πως οι «πράσινοι» ψηφοφόροι, ειδικά εκείνοι που αποτραβήχτηκαν από το κόμμα μετά το 2009, είναι μια έντονα πολιτικοποιημένη μερίδα, με αναπτυγμένη αίσθηση συμμετοχικότητας ακόμα και στις εσωτερικές διαδικασίες για την αναγέννηση της Δημοκρατικής Παράταξης.
Ομάδα με στοιχεία αντισυστημικότητας
Αν πάντως υπάρχουν ψηφοφόροι που απέχουν συνειδητά εδώ και χρόνια, εκτιμάται πως αυτοί ανήκουν στους απογοητευμένους με την πορεία της χώρας από το 2015 και μετά – μια ομάδα με στοιχεία αντισυστημικότητας, την οποία προσπαθούν να προσεταιριστούν κόμματα της κοινοβουλευτικής και εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, από την ΑΝΤΑΡΣΥΑ έως το ΚΚΕ και τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως, ακόμα και μετά τα Τέμπη, αυτή η μερίδα δεν επιστρέφει στην κάλπη σε βαθμό που θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά το αποτέλεσμα – και δη για να ψηφίσει την αξιωματική αντιπολίτευση, την οποία πλέον αντιλαμβάνεται ως «συστημικό κόμμα».
Οι ψηφοφόροι του Κασιδιάρη
Στην αποχή φαίνεται ότι τείνει πια και ένα σημαντικό κομμάτι ψηφοφόρων που το προηγούμενο διάστημα απαντούσε στις έρευνες πως θα ψηφίσει το μόρφωμα του Ηλία Κασιδιάρη. Με δεδομένο ότι ο καταδικασμένος πρώην χρυσαυγίτης όχι μόνο δεν θα συμμετάσχει στις εκλογές αλλά δεν έδωσε και «γραμμή» για να στραφούν εκείνοι που ενδεχομένως θα τον ψήφιζαν, το ποσοστό του σκορπίστηκε σε μια σειρά μικρότερους συνδυασμούς παρόμοιου ακροδεξιού προσανατολισμού (με εναπομείνασες επιλογές που δεν έχουν ιδιαίτερη απήχηση) ή δείχνει να έχει αποφασίσει να κάτσει σπίτι του.
Το ποσοστό Κασιδιάρη, συσπειρωμένο, θα μπορούσε να διαμορφώσει τον αριθμό των κομμάτων που θα μπουν στη Βουλή, αλλάζοντας προφανώς και το όριο της αυτοδυναμίας – και αυτή η συζήτηση αφορά κυρίως μια ενδεχόμενη επαναληπτική κάλπη, στην οποία η αίτηση των «Ελλήνων» θα κατατεθεί από την αρχή, καθώς η διαδικασία έγκρισης από τον Αρειο Πάγο επαναλαμβάνεται από το μηδέν, αλλά και την περίπτωση, ακόμα κι αν «κοπεί», ο πρώην χρυσαυγίτης να δώσει «σήμα» στους ψηφοφόρους του.
Πρώτη φορά στις κάλπες
Με ηλικιακό κριτήριο, υπήρξαν αρκετοί εντός των κομματικών επιτελείων που εκτιμούσαν ότι οι περίπου 440.000 ψηφοφόροι που έχουν δικαίωμα ψήφου για πρώτη φορά στην πλειονότητά τους θα επιλέξουν να μην το ασκήσουν. Ωστόσο οι πρόσφατες έρευνες δείχνουν το αντίθετο, καταγράφοντας αυξημένο ενδιαφέρον που αν επιβεβαιωθεί στην κάλπη θα μπορούσε να αλλάξει κρίσιμους πολιτικούς συσχετισμούς.
