Θα γίνει η γρίπη των πτηνών η νέα πανδημία;

Μόλις η πανδημία του κοροναϊού τελείωσε, ξεκίνησε η μεγάλη συζήτηση για το ποια μπορεί να είναι η επόμενη απειλή για την ανθρωπότητα.

Τις τελευταίες μέρες πληθαίνουν οι εκτιμήσεις των ειδικών ότι το κακό μπορεί να προέλθει από τη γρίπη των πτηνών. Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται από διάφορες χώρες στον κόσμο επιβεβαιώνουν το παραπάνω με τους επιστήμονες να προειδοποιούν ότι από τα στιγμή που τα εργαλεία αντιμετώπισης της υπάρχουν, δεν πρέπει να επιτραπεί στην κούραση από την Covid-19 και τη κωλυσιεργία σε πολιτικό επίπεδο να πιαστεί και πάλι ο κόσμος απροετοίμαστος.

Όπως γράφει ο Guardian μόλις τον περασμένο μήνα οικόσιτος σκύλος στον Καναδά πέθανε τον ιό H5N1, γνωστό και ως γρίπη των πτηνών, αφού έφαγε μια αγριόχηνα. Ήδη όμως από τον Νοέμβριο τα σχετικά περιστατικά είναι πολλά και η αύξηση τους άκρως ανησυχητική. Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, περισσότερα από 3.000 θαλάσσια λιοντάρια πέθαναν από τη γρίπη των πτηνών στο Περού (όπου ο συνολικός αριθμός των θανάτων άγριων πτηνών υπολογίζεται σε 50.000).

Τα ανησυχητικά στοιχεία

Στη Ρωσία πέθαναν 700 φώκιες της Κασπίας και αρκετά δελφίνια στη Βρετανία και τις ΗΠΑ από τον ιό H5N1. Κανονικά, ακόμη κι αν ένα ζώο κολλήσει H5N1 από ένα πουλί, δεν μπορεί να το μεταδώσει σε άλλα θηλαστικά. Αυτό περιορίζει την εξάπλωσή του. Ωστόσο, ο μεγάλος αριθμός περιπτώσεων σε αυτά τα ξεσπάσματα υποδηλώνει τη δυνατότητα μετάδοσης από θηλαστικό σε θηλαστικό, αν και αυτό για την ώρα δεν έχει επιβεβαιωθεί με γενετική αλληλουχία. Μια πιθανότερη υπόθεση είναι ότι αυτά τα ξεσπάσματα αφορούν ομάδες ζώων που τρέφονται με μολυσμένα πτηνά. Δεν είναι ακόμη 100% σαφές τι συμβαίνει.

Ο κίνδυνος όμως εξάπλωσης μεταξύ των θηλαστικών είναι πάντα παρών. Μια νέα έρευνα από τον Καναδά, που δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη ολόκληρη, έδειξε ότι τα δείγματα H5N1 μπορούν να εξαπλωθούν αποτελεσματικά μεταξύ των κουναβιών με θανατηφόρα αποτελέσματα. Για να εξαπλωθεί όμως αποτελεσματικά και στους ανθρώπους, το H5 θα χρειαζόταν τρεις μεγάλες κατηγορίες γενετικών αλλαγών, σύμφωνα με τον ειδικό στη γρίπη των πτηνών, καθηγητή Ρίτσαρντ Γουέμπι.

Μέχρι στιγμής, ο ιός έχει καταφέρει να κάνει τη μία από αυτές τις αλλαγές, αλλά όχι τις άλλες δύο. Συνεπώς αυτήν τη στιγμή, ο H5N1 είναι ένας θεωρητικός κίνδυνος για την επόμενη ανθρώπινη πανδημία, παρά μια απειλή που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης εδώ και τώρα. Υπό αυτή την άποψη ένας Πρωθυπουργός ή ένας υπουργός Υγείας το πιο εύκολο είναι να πει, «γιατί να προετοιμαστούμε για κάτι που μπορεί να μην συμβεί ποτέ;».

Τι λένε οι επιστήμονες

Για τους επιστήμονες όμως στον τομέα της παγκόσμιας υγείας, τα σημάδια είναι πολλά και η ανάληψη δράσης πρέπει να συμφωνηθεί και να ξεκινήσει σύντομα. Κατά αυτόν τον τρόπο εάν σημειωθεί ένα συγκεκριμένο σύνολο μεταλλάξεων και δούμε ένα ξέσπασμα σε ανθρώπους στο Περού ή την Κίνα ή τη Βρετανία, η ζημιά που θα προκληθεί να είναι ελάχιστη. Πρόκειται για μια ασθένεια με εκτιμώμενο ποσοστό θνησιμότητας της τάξεως του 50-60% στους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.

Ο ακρογωνιαίος λίθος της ετοιμότητας για τις λοιμώδεις νόσους είναι: 1) η επιτήρηση (για να γνωρίζουμε ποιο στέλεχος εξαπλώνεται και πού στα πτηνά) 2) οι δοκιμές (για τον γρήγορο εντοπισμό της νόσου στον άνθρωπο) 3) τα εμβόλια (για την προστασία απέναντι στην ασθένεια και ον θάνατο) και τα αντιιικά (για τη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων).

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ κινείται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Η Ρεμπέκα Κατς, καθηγήτρια στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Georgetown, σημείωσε ότι ένα υποψήφιο εμβόλιο για τον H5 που παρήχθη πρόσφατα από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ είναι πιθανό να παρέχει καλή προστασία απέναντι στους ιούς H5N1 που κυκλοφορούν.

Εμβόλια και προβλήματα

Η πληροφορία αυτή κοινοποιήθηκε στους κατασκευαστές εμβολίων για να ξεκινήσουν τη διαδικασία αποθήκευσης επαρκών δόσεων. Αυτό όμως αποτελεί μια πρόκληση επειδή τα περισσότερα εμβόλια γρίπης δημιουργούνται από την επώαση δόσεων σε αυγά κοτόπουλων Εάν η γρίπη των πτηνών έχει σκοτώσει πολλά κοτόπουλα, τότε είναι πιθανή η έλλειψη αυγών τους.

Υπάρχει ένα άλλο εμβόλιο κατά του H5N1 που δεν βασίζεται σε αυγά, αλλά η δημιουργία 150 εκατομμύριων δόσεων απαιτεί έξι μήνες. Να σημειωθεί ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός είναι σχεδόν 8 δισεκατομμύρια.Επιπλέον, οι εγκεκριμένες από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) αντιικές θεραπείες για την εποχική γρίπη θα μπορούσαν επίσης να λειτουργήσουν κατά της γρίπης των πτηνών. Ωστόσο και πάλι η διοχέτευση δόσεων σε όλα τα μέρη του κόσμου είναι μια πρόκληση λόγω των ελλείψεων.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να επιλυθούν με ακριβή προγραμματισμό, συνεργασία μεταξύ των χωρών, επιστημονική εφευρετικότητα και καλή ηγεσία. Με την κούραση από την Covid-19 ορατή ολόγυρα μας, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το κοινό να ενημερωθεί έγκαιρα και σωστά, ώστε να ανακτηθεί η όποια χαμένη εμπιστοσύνη στους επιστήμονες και την παγκόσμια ηγεσία για να αποφευχθεί το επίφοβο σενάριο μιας πανδημίας χειρότερης από την προηγούμενη, έναν ακόμα εφιάλτη χωρίς τέλος.