Οι προεκλογικές εβδομάδες στον δρόμο προς την εθνική κάλπη της 21ης Μαΐου του 2023 θα μείνουν στην Ιστορία ως τη φορά εκείνη που συνυπήρχαν τα σταυρωμένα ψηφοδέλτια σε φακέλους στα γραμματοκιβώτια των πολιτών με τη δυνατότητα χρήσης τεχνητής νοημοσύνης στο οπτικοακουστικό υλικό της καμπάνιας των κομμάτων.

Οπως επισημαίνουν ο ένας μετά τον άλλον οι πολιτικοί αναλυτές, αναμφίβολα, οι βουλευτικές εκλογές του Μαΐου διεξήχθησαν σε μια καμπή μεταβατική ως προς τη χρήση των νέων μέσων.

Την ώρα που ο Κυριάκος Μητσοτάκης επεδείκνυε την ψηφιακή του ταυτότητα από το κινητό του τηλέφωνο προκειμένου να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα, ταυτόχρονα, για τις ανάγκες της εκλογικής αναμέτρησης, είχαν ήδη καταναλωθεί πάνω από 20 τόνοι χαρτιού μόνο για να τυπωθούν τα εκατομμύρια ψηφοδέλτια που στάλθηκαν στα εκλογικά τμήματα ανά την επικράτεια.

Με το μαγικό ραβδάκι της ψηφιοποίησης να έχει πλέον αγγίξει σε μεγάλο βαθμό κάθε πτυχή της εκλογικής διαδικασίας, είναι λογικό οι αφίσες και το χειροπιαστό προεκλογικό υλικό (κάρτες, φυλλάδια) σιγά σιγά να πεθαίνουν και τη θέση τους να παίρνουν οι αναρτήσεις και τα hashtags στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι ατάκες-συνθήματα

Και αν παλιότερα οι ατάκες των πολιτικών αρχηγών που γίνονταν viral προέρχονταν από τις μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις (όπως η θρυλική ατάκα του τότε προέδρου της ΝΔ Γεωργίου Ράλλη «Δεν θέλω ου» προς το συγκεντρωμένο πλήθος που αποδοκίμαζε τον πολιτικό του αντίπαλο στο Ηράκλειο στις 11/10/1981 ή η αλησμόνητη φράση του Ανδρέα Παπανδρέου «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία» προς τον αθηναϊκό λαό στη μνημειώδη συγκέντρωση στο Σύνταγμα στις 15/10/1981), δεν ισχύει το ίδιο και σήμερα καθώς οι συγκεντρώσεις των πολιτικών κομμάτων έχουν πλέον συρρικνωθεί σε μέγεθος σημαντικά και οι ατάκες-συνθήματα προκύπτουν αποκλειστικά από τις τηλεοπτικές συνεντεύξεις των αρχηγών και από τα βίντεο του Tik Tok – για όσους, βέβαια, ξέρουν να χρησιμοποιούν το μέσο σωστά και δεν «τηγανίζουν» τον αντίπαλο με το μάτι σβηστό.

Επιπλέον, μπορεί το «μπαλκόνι» να έχει αντικατασταθεί από τα τηλεοπτικά παράθυρα, όμως, όπως υποστηρίζουν οι επικοινωνιολόγοι, η διαπροσωπική επαφή των πολιτικών με τον κόσμο δεν υποκαθίσταται από κανένα νέο μέσο, ακόμα και αν ο αλγόριθμός τους είναι τόσο αβανταδόρικος ώστε να μπορεί να προσφέρει αβάδιστα άμεση πρόσβαση σε ειδικά κοινά και σε εκατομμύρια χρήστες εντός και εκτός συνόρων, όπως συμβαίνει τώρα με το Tik Tok.

«Η προσαρμογή στα νέα μέσα είναι μονόδρομος»

Μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο πολιτικός επιστήμονας και σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας Ηλίας Τσαουσάκης ξεκαθαρίζει πως η αφίσα πέθανε και, συνεπώς, η προσαρμογή όλων στα νέα μέσα είναι μονόδρομος.

«Γενικότερα, δεν θα λέγαμε ότι ήταν μια ξεχωριστή προεκλογική περίοδος. Δεν υπήρξαν καινούργιες ιδέες, έλειψαν οι μεγάλες πολιτικές αφηγήσεις αλλά και οι συγκεκριμένες προγραμματικές ατζέντες. Ενα από τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά αυτής της προεκλογικής περιόδου όμως ήταν η χρήση των νέων μέσων. Η προσαρμογή στα νέα μέσα είναι μονόδρομος, ήδη γίνεται και αυτό το καταγράψαμε έντονα σε αυτές τις εκλογές.

Είδαμε πολύ TikTok, άλλες φορές ιδιαίτερα πετυχημένο και άλλες αμήχανο ή κακό, είδαμε πολλά social media, βίντεο και οπτικοποίηση μεγάλου μέρους των εκστρατειών και μικρές σε κλίμακα συγκεντρώσεις. Νομίζω ότι οι μεγάλες μαζικές κομματικές συγκεντρώσεις τελειώνουν προς το παρόν. Τα κόμματα δεν καταφέρνουν να κινητοποιήσουν με τους παραδοσιακούς τρόπους. Η αφίσα πεθαίνει και τη θέση της παίρνει η ανάρτηση στο Facebook. Γενικότερα, για τα social media θα σας έλεγα ότι πολλές φορές η εφαρμογή τους έγινε άγαρμπα και με λάθος τρόπο. Σκοπός δεν είναι να παπαγαλίζεις, ούτε να αντιγράφεις. Πρέπει να κατανοήσεις τους κανόνες αλλιώς η φάση γίνεται κρίντζι».

Η ψήφος των «πρωτάρηδων» και της Ομογένειας

Την απόλυτη κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας, ακόμα και σε δεξαμενές ψηφοφόρων που θεωρούνταν «χαμένες», ανέδειξαν τα exit polls της κυριακάτικης εκλογικής μάχης. Η ψήφος των «πρωτάρηδων», άλλωστε, αποτέλεσε τον μεγάλο άγνωστο Χ για τις εταιρείες δημοσκοπήσεων το διάστημα πριν από την 21η Μαΐου. Το αποτέλεσμα, βέβαια, δεν άφησε πολλά περιθώρια παρερμηνείας και τα τελικά exit polls ήρθαν να επιβεβαιώσουν τη νίκη του κυβερνώντος κόμματος σε ένα κοινό που ο Αλέξης Τσίπρας θεωρούσε «δικό του». Συγκεκριμένα, οι νέοι ηλικίας 17-24 ετών ψήφισαν τη Νέα Δημοκρατία σε ποσοστό 31,5%, ενώ τον ΣΥΡΙΖΑ επέλεξε το 28,8% και το ΠΑΣΟΚ το 10,5%. Αντίστοιχα ήταν τα ποσοστά και στην ηλικιακή ομάδα 25-34, με τη διαφορά να διευρύνεται σημαντικά όσο ανεβαίνει η ηλικιακή κλίμακα.

– Μεγάλη ήταν η διαφορά και στις κάλπες της Ομογένειας. Με την ολοκλήρωση της καταμέτρησης των ψήφων της Ομογένειας – πλέον ενσωματώθηκαν και οι ψήφοι των αποδήμων σε ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία – η διαφορά μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ ξεπέρασε τις 23,5 μονάδες. Η κάλπη των ομογενών ανέδειξε τρίτο κόμμα το ΜέΡΑ25 με 11,07% ενώ ακολουθούν το ΚΚΕ με 10,73% και το  ΠΑΣΟΚ με 6,72%.