Πολυγραφότατος και πολυμεταφρασμέος σε Αγγλικά, Ισπανικά, Ινδικά (Bengali) και Γαλλικά, ο Παναγιώτης Τζαννετάτος παραδόξως συνεχίζει να ζει στον τόπο που γεννήθηκε, την Κεφαλονιά.

Έχει σπουδάσει Τουριστικές Επιχειρήσεις και Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά τον τράβηξε η βαθιά του κλίση. Η ποίηση.

Τον Δεκέμβριο του 2011 παρουσίασε σε ιδιωτική έκδοση τα πρώτα του ποιήματα με τίτλο «Ποιήματα». Ακολούθησαν το 2015 η ποιητική συλλογή «Η εποχή των ανθρώπων» από τις εκδόσεις «Γαβριηλίδης» και το 2018 η συλλογή «Μικροί εσπερινοί» από τις εκδόσεις «Οδός Πανός».

Τον συναντήσαμε ένα βροχερό καλοκαιρινό πρωινό και στον περίπατο μας, μάς εκμυστηρεύτηκε ότι τα πράγματα έρχονται στη ζωή, όπως οι λέξεις στα ποιήματα του, δηλαδή μοιραία.

Πότε γράψατε το πρώτο σας ποίημα ή στίχο και τι έλεγε, θυμάστε;

Η πρώτη επαφή που είχα με την ποίηση ως γράφων ήταν στα πρώτα εφηβικά χρόνια, εκεί που συμβαίνουν τα πio παράξενα πράγματα και αναδύονται πρωτόγνωρα συναισθήματα, τα οποία μεταβάλλουν την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο και επαναπροσδιορίζουν τη θέση μας σε αυτόν. Έτσι, εντελώς μηχανικά και χωρίς κάποια συγκεκριμένη αφορμή, σε ανύποπτο χρόνο έγραψα κάποιες σκέψεις μου με έναν ποιητικό ίσως τρόπο που με εξέφραζε. Τότε δημιουργήθηκε το πρώτο ποίημα. Αν ήταν ποίημα. Αν θυμάμαι καλά (γιατί δυστυχώς δεν το κράτησα) πρέπει να μιλούσε για τον χρόνο και τη φθορά που προκαλεί, τα σημάδια που αφήνει στον άνθρωπο. Ήταν λίγο ανόητο θεωρώ σήμερα, γιατί τι μπορεί να ξέρει για φθορά ένα δεκαπεντάχρονο παιδί. Όμως και τότε και τώρα η γραφή πάντα θα είναι μία διέξοδος.

Πως νιώσατε μετά την απόπειρα αυτή;

Νομίζω πιο απελευθερωμένος, πιο σίγουρος πως κάπου υπάρχει κάτι το σταθερό που μπορώ να ακουμπήσω με ασφάλεια και αυτό ήταν και είναι η τέχνη.

Και πότε αποφασίσατε ότι είστε ποιητής; Πότε δηλαδή άρχισε να γίνεται συνειδητά από εσάς αυτή η πράξη;

Όπως έχω ξαναπεί, ποιητή σε κάνει ο χρόνος. Η ανάγκη του να εκφράσεις πράγματα που έχεις βαθιά μέσα σου συναντά μια άλλη ανάγκη που απαιτεί να επικοινωνήσεις αυτές τις σκέψεις με τους ανθρώπους γύρω σου. Από εκεί και πέρα κάποια πράγματα γίνονται συνειδητά και το αστείο είναι πως το ασυνείδητο απαιτεί και το συνειδητό εκτελεί.

Συμφωνείτε με τον Σεφέρη που έλεγε ότι ο ποιητής είναι δεν είναι κάποιος που τού έρχεται η έμπνευση και γράφει, αλλά ένα εργάτης που κάθε μέρα πρέπει την ίδια ώρα να πάρει το μολύβι και το χαρτί και να γράψει;

Αυτό είναι λίγο υποκειμενικό γιατί κάθε άνθρωπος λειτουργεί διαφορετικά. Ο Σεφέρης εννοεί πως ένας ποιητής για να προχωρήσει στην τέχνη του θα πρέπει να έχει καθημερινή επαφή με το αντικείμενο. Υπάρχουν περίοδοι που για μήνες μπορεί ένας συγγραφέας να μην γράφει ούτε λέξη, όμως η επαφή μπορεί να παραμένει ζωντανή με το αντικείμενο μέσω της ανάγνωσης ή με την επαφή με παράλληλες τέχνες. Ακόμα και η καθημερινή συναναστροφή με ανθρώπους μπορεί να συβάλλει στην εξέλιξη μιας τέχνης. Ακόμα και οι μεγάλες σιωπές ή παύσεις εξελίσσουν τον άνθρωπο.

Στα «δύσκολα» σε ποιον ποιητή ανατρέχετε συνήθως και γιατί;

Η τέχνη είναι ένα σίγουρο καταφύγιο στα δύσκολα, όχι για να κρυφτούμε από τη ζωή αλλά για να επαναπροσδιορίσουμε τη θέση μας μέσα σε αυτήν.

Κάθε δύσκολη στιγμή που βρίσκουμε αδιέξοδο στη ζωή μας προσπαθούμε να βρούμε κάτι να μας δείξει μια έξοδο κινδύνου που οδηγεί σε ένα ξέφωτο. Η τέχνη και ο λόγος προσφέρονται για αυτό.

Όσο και να φανεί κοινότυπο επιστρέφω ασυνείδητα σε ποιήματα κυρίως του Καβάφη.

Το πρώτο σκαλί :”Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.”

Στο ποίημα Ιθάκη :

“Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.”

Και άλλες φορές σε μεγάλες φράσεις Θεατρικών συγγραφέων όπως ο Τένεσι Ουίλιαμς :

Τένεσι Ουίλιαμς: “Όποιος κι αν είσαι, πάντα βασιζόμουν στην καλοσύνη των ξένων.”

(Μπλανς Ντιμπουά)

Τένεσι Ουίλιαμς:

Έρχεται κάποια ώρα που πρέπει να φύγεις, ακόμα κι αν δεν έχεις σίγουρο μέρος να πας.

Έχετε κάποια τελετουργία που ακολουθείτε πριν γράψετε κάποιο ποίημα; Κάποιες συνήθειες που εκτελείτε και σας προετοιμάζουν πριν γράψετε κάτι;

Όχι δεν υπάρχει κάτι. Αυτό που χρειάζομαι για να γράψω είναι συγκέντρωση και μοναξιά. Την ώρα που γράφω θέλω να είμαι εγώ, με τον εαυτό μου.

Ποιος είναι ο πιο παράδοξος τόπος που έχετε συλλάβει έναν στίχο, θυμάστε;

Γράφω παντού. Το κινητό μου είναι γεμάτο σημειώσεις. Δεν θυμάμαι κάποιο παράδοξο μέρος. Όμως για να καταρρίψω αυτόν τον μύθο, για να συλλάβω ένα στίχο δεν χρειάζομαι ηλιοβασιλέματα και μεγάλους έρωτες, μεγάλες σιωπές χρειάζομαι.

Ισχύει ότι οι ποιητές κυκλοφορούν με ένα μπλοκ στην τσέπη και ένα μολύβι ή στυλό, ή αυτά είναι μύθος την εποχή των smartphones;

Νομίζω τώρα πια λίγοι είναι αυτοί που ακόμα κρατάνε αυτή την παράδοση. Όλα αλλάζουν. Όλα εξελίσσονται.

Προσωπικά κυκλοφορώ με το κινητό μου.

Κρατάω πολλές σημειώσεις εκεί και μετά αν χρειαστώ κάτι το γράφω σε χαρτί ή το εκτυπώνω. Ξέρω, καθόλου ρομαντικό αλλά έχουν αλλάξει οι εποχές και τα μέσα.

Ένα ποίημα πότε “κλείνει”; Εννοώ, πότε σταματάτε να το κοιτάτε και να το ξανακοιτάτε και να το διορθώνετε; Ποιο είναι εκείνο το συναίσθημα που σας οδηγεί να πείτε ότι τώρα είναι πλέον ολοκληρωμένο;

Ποτέ ένα ποίημα δεν είναι ολοκληρωμένο για μένα. Δηλώνω ανασφαλής. Ακόμα και αν το βλέπω στην τελική του μορφή μέσα σε ένα βιβλίο, σκέφτομαι πως μπορεί να είναι λάθος μια λέξη που χρησιμοποίησα ή πως ένας στίχος θα έπρεπε να μην έχει μπει ή να ήταν κάπως διαφορετικός. Η αλήθεια είναι πως η ποίηση είναι ένα παιχνίδι με τις λέξεις. Έρχονται όπως έρχονται όλα στη ζωή μου. Μοιραία .

Όμως, σε αυτό το σημείο θέλω να σημειώσω ότι τη στιγμή που βάζω μια τελεία σε ένα ποίημα, σημαίνει πως για εκείνη τη χρονική στιγμή αυτό που γράφω με εκφράζει πλήρως. Αυτό, ωστόσο δεν συνεπάγεται ότι σε δεύτερο χρόνο δεν υπάρχει περίπτωση να αναθεωρήσω. Αυτό συμβαίνει γιατί η ίδια η ζωή εξελίσσεται, όπως και εμείς μέσα σε αυτή. Δεν μένει κάτι σταθερό.

Ποιος είναι ο πρώτος στον οποίο διαβάζετε ένα ποίημά σας που έχει ολοκληρωθεί;

Αν θυμάμαι καλά τα πρώτα ολοκληρωμένα γραπτά μου τα επικοινώνησα στους καθηγητές της φιλολογίας που είχα τότε.

Αν και πρωτόλεια η γραφή την βρήκα ενδιαφέρουσα και αρκετά Καβαφική.

Έπειτα στους φίλους μου, προσπαθώντας να διακρίνω από την αντίδραση τους όχι αν τους άρεσε, αλλά αν κάποια λέξη ή φράση μπόρεσε να τους αγγίξει. Αρχικά στο συναίσθημα και έπειτα στη λογική. Αυτό το κάνω μέχρι και σήμερα. Ίσως γιατί δεν είμαι καθόλου σίγουρος για την γραφή μου. Ίσως φταίει αυτός ο δαίμονας της επιβεβαίωσης, που πολλές φορές σε κάνει να αμφιβάλλεις αν βαδίζει η σκέψη σου σωστά στο δρόμο των αισθημάτων.

Είστε πολυγραφότατος με εκδόσεις των συλλογών σας σε Ελλάδα και εξωτερικό. Πως βλέπετε το εκδοτικό ζήτημα στην Ελλάδα σήμερα; Υπάρχει ενδιαφέρον από τους εκδοτικούς οίκους για τη σύγχρονη ποίηση;

Η ποίηση έχει ένα σταθερό κοινό. Όχι μεγάλο, αλλά σημαντικό. Δυστυχώς ολοένα και λιγότεροι εκδοτικοί οίκοι συμπεριλαμβάνουν στου εκδοτικούς καταλόγους τους ποιητικά έργα.

Ίσως γιατί δεν είναι τόσο εμπορικό αυτό το κομμάτι. Σίγουρα όμως είναι ουσιαστικό. Γιατί ό,τι διαπραγματεύεται ένα μυθιστόρημα 600 σελίδων ένα ποίημα μπορεί να το εκφράσει σε λίγους στίχους. Οι εκδοτικοί οίκοι για να ανταπεξέλθουν στις μέρες μας πρέπει να αποκτήσουν έναν εμπορικό χαρακτήρα. Η ποίηση δεν τον προσφέρει. Αν και κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε να ήταν μέρος αυτού του εμπορικού χαρακτήρα.

Πρόσφατα είδαμε ποιήματα βγαλμένα από τεχνητή νοημοσύνη, ζωγραφιές από τεχνητή νοημοσύνη ακόμα και live διάδραση σε θεατρικές παραστάσεις να πραγματοποιείται από τεχνητή νοημοσύνη. Ποια είναι η γνώμη σας για όλο αυτό το ζήτημα; Είναι μια μόδα η τεχνητή νοημοσύνη στις τέχνες ή είναι το μέλλον; Και αν δεν είναι κάτι παροδικό, τότε ποιο είναι ακριβώς αυτό το μέλλον, κατά τη γνώμη σας;

Όχι δεν είδατε ποιήματα βγαλμένα από τεχνίτη νοημοσύνη, είδατε νεκρές λέξεις επάνω σε μια οθόνη. Η τέχνη σε κάθε μορφή της βγαίνει και απευθύνεται από ψυχή, συναίσθημα, πείρα ζωής και ένα άλλο είδος νοημοσύνης που μόνο ο άνθρωπος σαν οντότητα μπορεί να έχει. Όσον αφορά γενικότερα την τεχνητή νοημοσύνη, αν την χειριστούμε σωστά μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο στα ανθρώπινα χέρια, όχι όμως να τα αντικαταστήσει. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας δυστυχώς τίθενται σοβαρά ηθικά θέματα. Τα πάντα είναι θέμα οπτικής.

Πείτε μας αυτή την περίοδο τι γράφετε και πότε να περιμένουμε τη νέα σας συλλογή.

Πάντα κάτι γράφω. Απλώς δεν αισθάνομαι έτοιμος αυτό το διάστημα να βγάλω κάποια νέα συλλογή, αν και υπάρχει αρκετό υλικό προς κοινή χρήση.