Ανατίναξη φράγματος στη Χερσώνα: Έκρηξη, βομβαρδισμός ή φθορά;

Ρωσία και Ουκρανία αλληλοκατηγορούνται για την καταστροφή του φράγματος στη Νόβα Κάχκοβα της Χερσώνας, αλλά είναι πολύ νωρίς για να υπάρχει μία σαφής εικόνα του ποιος κρύβεται πίσω από αυτό που ο ΟΗΕ περιέγραψε ως τη μεγαλύτερη καταστροφή πολιτικών υποδομών από την έναρξη του πολέμου.

«Ήταν ναρκοθετημένο από τους Ρώσους κατακτητές. Και το ανατίναξαν», έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Ο Ihor Syrota, επικεφαλής της Ukrhydroenergo, της κρατικής υδροηλεκτρικής εταιρείας, δήλωσε σε συνέντευξή του: «Ένα πυραυλικό χτύπημα δεν θα προκαλούσε τέτοια καταστροφή, διότι το εργοστάσιο αυτό έχει κατασκευαστεί για να αντέξει μια ατομική βόμβα». Και πρόσθεσε: «Είναι σαφές: Υπήρξε έκρηξη από το εσωτερικό του σταθμού και ο σταθμός έσπασε στη μέση».

Αλλά ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Μιλάμε για σκόπιμο σαμποτάζ από την ουκρανική πλευρά».

Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμα και ο Τζον Κίρμπι, εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, δήλωσε ότι δεν μπορεί να σχολιάσει ποιος ήταν υπεύθυνος. «Συνεργαζόμαστε με τους Ουκρανούς για να συγκεντρώσουμε περισσότερες πληροφορίες», είπε, διατηρώντας διαφορετική στάση από τους βρετανούς και γερμανούς πολιτικούς που έσπευσαν τις πρώτες ώρες της επίθεσης να κατηγορήσουν τη Μόσχα.

Έκρηξη εκ των έσω το πιθανότερο σενάριο

Ειδικοί μιλώντας στους ΝΥΤ είπαν ότι μια εξωτερική επίθεση ή ένα δομικό σφάλμα θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην καταστροφή, αλλά θεωρούν αυτά τα σενάρια λιγότερο πιθανά. Αντιθέτως προσανατολίζονται στο σενάριο μιας εσωτερικής έκρηξης αν και προειδοποιούν ότι τα διαθέσιμα στοιχεία είναι πολύ περιορισμένα και δεν μπορούν να υπάρξουν προς το παρόν ασφαλή συμπεράσματα.

Μία εσωτερική έκρηξη είναι, όπως υποστηρίζουν, το πιθανότερο σενάριο για την καταστροφή μιας μεγάλης, ισχυρής κατασκευής από χάλυβδα. Και κάτοικοι της περιοχής ανέφεραν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι άκουσαν μια τεράστια έκρηξη περίπου την ώρα που έσπασε το φράγμα, στις 2:50 π.μ.

Τι λένε οι ειδικοί

Μια έκρηξη σε κλειστό χώρο, με όλη την ενέργειά της να κατευθύνεται κατά της δομής γύρω της, θα προκαλούσε τη μεγαλύτερη ζημιά. Ακόμη και τότε, είπαν οι ειδικοί, θα απαιτούνταν εκατοντάδες κιλά εκρηκτικών, τουλάχιστον, για να σπάσει το φράγμα. Μια εξωτερική έκρηξη με βόμβα ή πύραυλο θα ασκούσε μόνο ένα κλάσμα της δύναμής της κατά του φράγματος και θα απαιτούσε εκρηκτικά πολλαπλάσια για να επιτευχθεί παρόμοιο αποτέλεσμα.

«Η ποσότητα που μπορεί να μεταφέρει μια πολεμική κεφαλή είναι περιορισμένη», δήλωσε ο Νικ Γκλούμακ, καθηγητής μηχανικής και ειδικός στα εκρηκτικά στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στην Urbana-Champaign. «Ακόμη και ένα άμεσο χτύπημα μπορεί να μην καταστρέψει το φράγμα».

«Αυτό απαιτεί σημαντική ποσότητα ενέργειας», συνεχίζει. «Σκεφτείτε τις δυνάμεις που ασκούνται στη δομή κατά τη λειτουργία – είναι τεράστιες. Έχετε τη δύναμη του νερού, η οποία είναι τεράστια. Δεν είναι σαν να κρατιέσαι από μια κλωστή- αυτά τα πράγματα είναι ανθεκτικά», πρόσθεσε.

Θα μπορούσε να καταρρεύσει μόνο του;

Ένα ακόμα ζήτημα που προβληματίζει τους ειδικούς είναι ότι εδώ και πάνω από ένα χρόνο το φράγμα στη Κάχκοβα έχει δεχτεί πλήγματα – για τα οποία κάθε φορά η μία πλευρά κατηγορούσε την άλλη-, έχει υποστεί φθορές που σε συνδυασμό με την έλλειψη συντήρησης θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην κατάρρευσή του.

Οι Ρώσοι το κατέλαβαν πέρυσι, όταν προχώρησαν προς το Ντνίπρο και πέρα από αυτό, αλλά μήνες αργότερα οι Ουκρανοί απώθησαν τις ρωσικές δυνάμεις από τη δυτική όχθη, μετατρέποντας τον ποταμό – και το φράγμα – σε σύνορο μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών. Οι Ρώσοι κατάφεραν να κρατήσουν το φράγμα υπό τον έλεγχό τους.

Δεν είναι σαφές, ωστόσο, ότι οι φθορές που είχε υποστεί το φράγμα θα ήταν αρκετές για να προκαλέσουν τη διάλυσή του.

«Τα φράγματα αποτυγχάνουν – είναι απολύτως πιθανό», δήλωσε ο Τζορτζ Μπίτσερ, καθηγητής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Maryland και μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικής, ο οποίος έχει μελετήσει τις αστοχίες των φραγμάτων. Ωστόσο βλέποντας τη ζημιά στο φράγμα της Χερσώνας του φαίνεται ύποπτη.

Φωτογραφίες και βίντεο δείχνουν ότι το φράγμα της Καχόβκα παραβιάστηκε πρώτα στη μέση, δίπλα στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας που γειτνιάζει με τη ρωσική όχθη. Και οι δύο άκρες του φάνηκαν αρχικά άθικτες, αν και καθώς η μέρα περνούσε, όλο και μεγαλύτερο μέρος του φράγματος κατέρρεε.

Ένας συνδυασμός κατεστραμμένων θυρών και υψηλής στάθμης νερού θα μπορούσε να ξεριζώσει μερικές πύλες, αλλά δεν θα αναμενόταν να διαλύσει τόσο μεγάλο μέρος του φράγματος, δήλωσε ο καθηγητής, απομακρύνοντας έτσι το ενδεχόμενο η καταστροφή του φράγματος να προήλθε μόνη της.

Οι αλληλοκατηγορίες και τα αντεπιχειρήματα

Οι αλληλοκατηγορίες των δύο πλευρών έχουν η κάθε μία τη λογική τους αν και υπάρχουν ισχυρά αντεπιχειρήματα για το κάθε επιχείρημα που προβάλλεται. Οι Ουκρανοί ισχυρίζονται ότι οι Ρώσοι αποφάσισαν να ανατινάξουν το φράγμα – το οποίο έχουν δεσμεύσει με εκρηκτικά – καθώς ήθελαν να ανακόψουν την αντεπίθεση του Κιέβου που είχε ξεκινήσει από την Κυριακή προκαλώντας πλημμύρες και αφαιρώντας το μοναδικό εναπομείναν πέρασμα του ποταμού μεταξύ των εχθρών.

Ωστόσο δεν υπήρχαν σημάδια που να δείχνουν ότι η Ουκρανία θα επέλεγε να αντεπιτεθεί νότια μέσω του Δνείπερου καθώς οι κινήσεις του Κιέβου είχαν προσανατολιστεί στο Ντονέτσκ και λιγότερο στη Ζαπορίζια. Επίσης γεννάται το ερώτημα γιατί μία αντεπίθεση που ακόμα δεν είχε ξεδιπλωθεί και δεν είχε προκαλέσει μεγάλο πρόβλημα στη Ρωσία, να αντιμετωπιστεί με τόσο αποφασιστικό τρόπο από τη Μόσχα που θα μπορούσε να ανατινάξει το φράγμα ως μία ύστατη λύση εάν απειλούνταν οι γραμμές της.

Ο Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, από την άλλη υποστήριξε ότι η Ουκρανία κατέστρεψε το φράγμα για να διακόψει τη ροή του νερού προς την Κριμαία που βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο από το 2014. Τότε η Ουκρανία είχε σταμάτησε τη ροή του νερού, αλλά η Ρωσία την ξανάρχισε πέρυσι αφού κατέλαβε το φράγμα.

Άλλοι Ρώσοι αξιωματούχοι πάλι ισχυρίστηκαν ότι η επίθεση είχε ως στόχο να υποστηρίξει την ουκρανική επίθεση που, όπως είπαν, έπεφτε στο κενό – ενδεχομένως για να επιτρέψει στο Κίεβο να επανατοποθετήσει κάποιες δυνάμεις ή για να απωθήσουν τα νερά των πλημμυρών το ρωσικό πυροβολικό κοντά στον ποταμό, ενώ ο Σοϊγκού υποστήριξε πως ήθελαν ακόμα να αποτρέψουν μία ρωσική επίθεση στη Χερσώνα.

Η καταστροφή «δεν ωφελεί κανέναν»

Ωστόσο και αυτοί οι ισχυρισμοί δέχονται ισχυρά αντεπιχειρήματα καθώς η ουκρανική αντεπίθεση δεν πρόλαβε να αποτύχει μιας και μόλις ξεκινά, ενώ η ρωσική ανακατάληψη της Χερσώνας δεν μοιάζει ρεαλιστικό σενάριο για τον ρωσικό στρατό που προσπαθεί να κρατήσει ένα μέτωπο 1.000 χιλιομέτρων.

Δυτικοί στρατιωτικοί αναλυτές έκαναν μια προειδοποιητική αναφορά σχετικά με την προσπάθεια γρήγορης απόδοσης ευθυνών ή ακόμη και σχετικά με το αν η κατάρρευση του φράγματος ήταν σκόπιμη.

«Είναι πολύ νωρίς για να πούμε», δήλωσε ο Μάικλ Κόφμαν, διευθυντής ρωσικών μελετών στο CNA, ένα ερευνητικό ινστιτούτο στο Άρλινγκτον της Βενεζουέλας. Η καταστροφή, είπε, «δεν ωφελεί τελικά κανέναν».