Εδώ και χρόνια προσπαθώ με τα κείμενά μου να αναδείξω την ανάγκη να αναθεωρήσουμε τον εκλογικό νόμο ώστε το κατώφλι για την είσοδο στη Βουλή να γίνει 5% αντί για 3%. Δυστυχώς, δεν βρήκα καμία ανταπόκριση. Τα αποτελέσματα τα είδαμε στις πρόσφατες εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023 και δεν είναι ευχάριστα. «Στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα», όπως λέει και ο σοφός λαός μας. Ελάτε να κάνουμε άλλη μια προσέγγιση στο θέμα αυτό.
Το ιστορικό
Το κατώφλι του 3% θεσπίσθηκε με τον νόμο της εξομάλυνσης που ψήφισε η ΝΔ και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις εκλογές του 1993. Θυμίζω τα αποτελέσματα των εκλογών για να θυμηθούμε το πολιτικό σκηνικό της εποχής εκείνης: ΠΑΣΟΚ 46,88% – 170 έδρες, ΝΔ 39,30% – 111 έδρες, Πολιτική Ανοιξη 4,88% – 10 έδρες και ΚΚΕ 4,54% – 9 έδρες. Τα κόμματα που δεν συμπλήρωσαν το 3% συνολικά πήραν 4,4%, περιλαμβανομένου και του ΣΥΝ ο οποίος συγκέντρωσε 2,94%. Η πρώτη σημαντική παρατήρηση είναι ότι τα εκτός Βουλής κόμματα δεν αντιπροσώπευαν παρά αμελητέα ποσότητα του εκλογικού σώματος.
Το κατώφλι του 3% θεσπίσθηκε για καθαρά εθνικούς λόγους, ώστε τυχόν μουσουλμανικά κόμματα ή μεμονωμένοι υποψήφιοι να μην μπορούν να αντιπροσωπεύονται στη Βουλή όπως συνέβη στις εκλογές 1989 και 1990, αλλά να εκλέγουν βουλευτές μέσω άλλων ισχυρότερων κομμάτων. Πράγματι, το κατώφλι λειτούργησε ικανοποιητικά για τον σκοπό αυτό.
— Στις επόμενες εκλογές του 1996 είχαμε τα ακόλουθα αποτελέσματα: ΠΑΣΟΚ 41,49% – 162 έδρες, ΝΔ 38,12% – 108 έδρες, ΚΚΕ 5,61% – 11 έδρες, ΣΥΝ 5,12% – 10 έδρες και ΔΗΚΚΙ 4,43% – 9 έδρες. Τα κόμματα που δεν ξεπέρασαν το 3% συγκέντρωσαν συνολικά 5,23%.
— Στις εκλογές 2000 μόνο 4 κόμματα (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΚΚΕ και ΣΥΝ) ξεπέρασαν το 3%, ενώ 18 κόμματα συγκέντρωσαν μόνο το 4,75% των ψήφων.
— Το 2004 είχαμε και πάλι τα ίδια 4 κόμματα, ενώ έμειναν εκτός 12 κόμματα με συνολικά 4,93%.
— Το 2007 είχαμε 5 κόμματα στη Βουλή με την προσθήκη του ΛΑΟΣ και 13 εκτός Βουλής με σύνολο 3,04%.
— Το 2009 είχαμε τα ίδια 5 κόμματα στη Βουλή, ενώ έμειναν εκτός 14 κόμματα με σύνολο 4,84%.
— Το 2012 – Μάιος έχουμε 7 κόμματα (προσθήκη Καμμένου, Χρυσής Αυγής και Κουβέλη) στη Βουλή και 25 κόμματα εκτός με σύνολο 19,02%.
— Το 2012 – Ιούνιος έχουμε 7 κόμματα στη Βουλή και 13 κόμματα εκτός με σύνολο 5,93%.
— Το 2015 – Ιανουάριος έχουμε και πάλι 7 κόμματα στη Βουλή (μπήκε το Ποτάμι και βγήκε ο Κουβέλης) ενώ εκτός Βουλής έμειναν 16 κόμματα με σύνολο 8,62%.
— Το 2015 – Σεπτέμβριος έχουμε 8 κόμματα (μπήκε ο Λεβέντης) και έμειναν εκτός 12 κόμματα με σύνολο 5,42%.
— Τέλος, στις εκλογές 2019 έχουμε 6 κόμματα στη Βουλή και 15 εκτός Βουλής με σύνολο 8,07%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις ευρωεκλογές του 2019 εξέλεξαν βουλευτή 6 κόμματα ενώ 35 κόμματα δεν ξεπέρασαν το 3% με σύνολο 21,01%.
Τα συμπεράσματα
Το χαμηλό κατώφλι ευνοεί τη πολυδιάσπαση των πολιτικών δυνάμεων. Για όσα χρόνια της μεταπολίτευσης είχαμε 3 – 4 κόμματα στο πολιτικό σκηνικό, το πλήθος των κομμάτων που μετείχαν στις εκλογές ήταν σχετικά μικρό. Οσο «χαμήλωνε» ο δικομματισμός τόσο αυξάνονταν οι επίδοξοι ρυθμιστές οι οποίοι ελπίζουν να συγκεντρώσουν το αναγκαίο 3% για να εκλέξουν περίπου 10 βουλευτές ώστε να γίνουν ρυθμιστές σε κάποιο κυβερνητικό σχηματισμό.
Το είδαμε ξεκάθαρα στις δύο εκλογές του 2015, όπου παρά την ενισχυμένη αναλογική, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες με 13 έδρες τον Ιανουάριο και 10 έδρες τον Σεπτέμβριο βοήθησαν τον ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει για 4,5 χρόνια.
Η σημερινή πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα
Οι πρόσφατες εκλογές της 21ης Μαΐου και 25ης Ιουνίου ανέδειξαν την ανάγκη να επανεξετάσουμε με σοβαρότητα το θέμα. Στις εκλογές της 21ης Μαΐου 2023, αίτηση για συμμετοχή υπέβαλαν 50 κόμματα και σχηματισμοί εκ των οποίων εγκρίθηκαν μόνο τα 44. Στις εκλογές αυτές 5 κόμματα ξεπέρασαν το 3%, ενώ τα υπόλοιπα 39 κόμματα συγκέντρωσαν συνολικά το 16,1% των έγκυρων ψήφων! Είναι ολοφάνερο ότι το χαμηλό κατώφλι δημιουργεί προσδοκίες σε φιλόδοξους κομματάρχες και κατά συνέπεια ευνοεί την πολυδιάσπαση των πολιτικών δυνάμεων.
Παρόμοια κατάσταση είχαμε και στις εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023. Αίτηση υπέβαλαν 44 κόμματα και εγκρίθηκε η συμμετοχή των 30. Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν να μπουν 3 επιπλέον κόμματα στη Βουλή: Νίκη, «Σπαρτιάτες» και Πλεύση Ελευθερίας και τα κόμματα εκτός Βουλής να συγκεντρώσουν το 6,10%.
Δυστυχώς στην περίπτωση αυτή είδαμε άλλη μια σοβαρή παρενέργεια της απλής αναλογικής. Ο λαός ψήφισε αβίαστα και χωρίς προκατάληψη στις 21 Μαΐου 2023. Λόγω του εκλογικού νόμου της απλής αναλογικής δεν σχηματίστηκε κυβέρνηση. Αν με τα αποτελέσματα της 21ης Μαΐου 2023 εφαρμόσουμε τον νόμο που ίσχυσε στις 25 Ιουνίου, η ΝΔ θα είχε 171 βουλευτές, μόνο 5 κόμματα στη Βουλή και θα είχαμε αποφύγει το κόστος των 400 εκατ. ευρώ που περίπου κοστίζει μια εκλογική αναμέτρηση. Κυριότερα όμως θα είχαμε γλιτώσει από την παρουσία 2 ακροδεξιών και ενός ακροαριστερού κόμματος στη Βουλή.
Το γιατί συνέβη αυτό είναι πλέον ολοφάνερο. Πολλοί ψηφοφόροι της ΝΔ θεώρησαν δεδομένο το αποτέλεσμα και δεν πήγαν να ψηφίσουν. Για τον ίδιο λόγο οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ δεν πήγαν να ψηφίσουν και μόνο οι φανατικοί οπαδοί των κομμάτων που ήταν στο όριο πήγαν να ψηφίσουν με τα γνωστά αποτελέσματα. Δυστυχώς, 688.186 συμπολίτες μας που είχαν ψηφίσει τον Μάιο, κουρασμένοι από την παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, δεν πήγαν να ψηφίσουν. Τώρα, ποιος έπαιξε (και έχασε) με τους θεσμούς, είναι ολοφάνερο. Δεν καταλαβαίνω όμως γιατί πρέπει ακόμα να πληρώνουμε τους ερασιτεχνισμούς και τις αυταπάτες του Αλέξη Τσίπρα.
Τι συμβαίνει στην Ευρώπη. Σε 26 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Γερμανία) ισχύει το 5% ή μεγαλύτερο. Σε άλλες 6 ισχύει το 4% και μόνο σε 8 χώρες ισχύει το 3%. Αναλυτικός κατάλογος υπάρχει στον πίνακα από τη Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Electoral_threshold#:~:text=No%20threshold%20for%20independent%20candidates.&text=The%20electoral%20threshold%20for%20elections,across%20the%20whole%20legislative%20body.
Οφελος για τα σημαντικά κόμματα
Το κατώφλι του 5% ευνοεί αναλογικά όλα τα κόμματα που θα το ξεπεράσουν, τα οποία σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα αποτελέσματα είναι η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ και θα αποθαρρύνει φιλόδοξους αρχηγίσκους. Πιθανόν, μάλιστα να βοηθήσει και στις συνεργασίες κομμάτων γιατί θα περιορίσει την εμφάνιση «ευκαιριακών» κομμάτων.
Η συμμετοχή στις εκλογές
Με την ευκαιρία του σημερινού σημειώματος θέλω να βάλω στη συζήτηση και ένα άλλο θέμα. Το παράβολο για τη συμμετοχή στις εκλογές είναι εξαιρετικά χαμηλό και ο κάθε πικραμένος προκειμένου να κάνει την πλάκα του κατεβαίνει στις εκλογές. Πολλές φορές εισηγήθηκα στους υπουργούς Εσωτερικών να βάλουν το παράβολο πολύ ψηλά, έστω 100.000 ευρώ και όποιος συμπληρώσει το 1% να του επιστρέφεται το ποσό. Για την ιστορία στις εκλογές της 21ης Μαΐου, 36 κόμματα, δηλαδή το 82% πήραν κάτω από 1%, ενώ στις εκλογές της 25ης Ιουνίου, 21 κόμματα, δηλαδή το 70% πήραν κάτω από 1%! Ερώτηση, μήπως πρέπει να το ξανασκεφτούμε; Δυστυχώς, η πολύχρονη πείρα μου είναι ότι στην όμορφη αυτή χώρα, ποτέ δεν λογαριάζουμε σοβαρά το κόστος των αποφάσεών μας. Για να το θέσω πολύ απλά. Εγινε ποτέ κάποια μελέτη που να υπολογίσει την επιβάρυνση του κόστους των εκλογών με την προσθήκη ενός κόμματος; Κάθε κόμμα, θέλει ψηφοδέλτια, αυξάνει τη γραφειοκρατία και την πολυπλοκότητα των αποτελεσμάτων. Το παραμύθι ότι η Δημοκρατία μας πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους καταρρίπτεται με την επιστροφή του παραβόλου.
Ενας σοφός τραπεζίτης, ο Γιάννης Κωστόπουλος, ο οποίος σε ανύποπτο χρόνο έλεγε ότι «στην Ελλάδα χωράνε μόνο 2,5 τράπεζες», μας έλεγε: «Αν μπορείς να ανάψεις το τσιγάρο σου με ένα σπίρτο και χρησιμοποιήσεις δύο, είναι σπατάλη 100%»!
