Ποιος φταίει για την άνοδο της Δεξιάς της Δεξιάς;

Ενα κόμμα που διαλαλεί τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό του. Ενα άλλο που ευχαριστεί δημοσίως τον καταδικασμένο για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης πρώην χρυσαυγίτη. Κι ένα τρίτο που πορεύεται με εθνικοπατριωτικές κορόνες. Η λίστα των δεξιών της Δεξιάς κοινοβουλευτικών δυνάμεων είναι από την προηγούμενη Κυριακή μεγαλύτερη από ποτέ. Οι προβλέψεις που διακινδύνευαν κάποιοι αισιόδοξοι δημοσκόποι – πως με τέτοια υπερπροσφορά εθνικιστικών προγραμμάτων έστω ένα θα εξουδετερωνόταν από τα υπόλοιπα – δεν επαληθεύτηκαν. Το 12,76% του εκλογικού σώματος ψήφισε Ελληνική Λύση, Νίκη και «Σπαρτιάτες» και οι πολιτικοί εκπρόσωποι όλων των άλλων προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν την ψήφο του – την οποία όσοι βρίσκονται από το Κέντρο και προς τ’ αριστερά ευθέως χαρακτηρίζουν ακροδεξιά. Πώς, λοιπόν, εξηγείται αυτή η εκλογική συμπεριφορά; Ποιος ή τι μπορεί να φταίει για την είσοδο των τριών παραπάνω δυνάμεων στη Βουλή;

Η ανάγνωση των αριστερών

Οι ερμηνείες ποικίλλουν. Σε πολλές περιπτώσεις, δε, εξαρτώνται άμεσα από την πολιτική κοσμοθεωρία εκείνων που επιχειρούν να τις δώσουν. Για τον Αλέξη Τσίπρα, φέρ’ ειπείν, «έχει ευθύνη και η ηγεσία της ΝΔ που μετέφερε το πεδίο της προεκλογικής αναμέτρησης σε ευαίσθητα εθνικά ζητήματα, διολισθαίνοντας μάλιστα σε έναν ακραίο εθνικιστικό και διχαστικό λόγο». Στην ανάλυσή του, η νομοθετική παρέμβαση για το μπλόκο στον Κασιδιάρη ευθύνεται επίσης για τη διόγκωση της Ακροδεξιάς. Οπως λένε οφ και ον δε ρέκορντ οι σύντροφοί του, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ήταν too little, too late και προσέφερε μεγάλη δημοσιότητα στον τρόφιμο των φυλακών Δομοκού.

Σχεδόν όλοι οι αριστεροί χρεώνουν στους γαλάζιους την άνοδο των ποσοστών της Ακροδεξιάς. Ορισμένοι στέκονται στην προεκλογική περίοδο, υποστηρίζοντας ότι η επιλογή της Πειραιώς να αναδείξει το θέμα της Ροδόπης ξύπνησε τα εθνικιστικά αντανακλαστικά μερίδας των συντηρητικών ψηφοφόρων. Κατηγορούν δε τους νεοδημοκράτες ότι έχουν συμβάλει στην «κανονικοποίηση του ακροδεξιού λόγου», επικαλούμενοι ως παράδειγμα που επιβεβαιώνει την αλήθεια της κριτικής τους τη ρητορική της προηγούμενης κυβέρνησης στο Μεταναστευτικό. Αλλοι πάνε ακόμη πιο πίσω, όμως. Σύμφωνα με τη δική τους ανάγνωση, «οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές δημιουργούν ζήτηση ακροδεξιών, δήθεν αντισυστημικών κομμάτων».

Η ανάγνωση των δεξιών

Από την αντίπερα όχθη, βέβαια, ακούγονται διαφορετικά επιχειρήματα. Ηδη από τα πρώτα μετεκλογικά πάνελ ο Αδωνις Γεωργιάδης έριχνε το φταίξιμο στον αρχηγό του ΣΥΡΙΖΑ. «Αν υπάρχει κάποιος υπεύθυνος για αυτό που συνέβη σήμερα», ανέφερε χαρακτηριστικά, «είναι ο Τσίπρας. Αν δεν είχε ψηφίσει την απλή αναλογική το 2016, οι εκλογές θα είχαν λήξει στις 22 Μαΐου. Στις 21 είχαμε πεντακομματική Βουλή. Δεν ήταν οι επίγονοι του Κασιδιάρη μέσα, ούτε η Νίκη. Ο λόγος που έχουμε σήμερα οκτακομματική Βουλή είναι ότι είχαμε δεύτερη εκλογική αναμέτρηση ξέροντας τον νικητή. Αρα, αν κάποιος φταίει, είναι ο Αλέξης Τσίπρας, όπως φταίει για πολλά άλλα».

Οσοι δεν λατρεύουν και τόσο την πρόκληση, χρησιμοποιούν πιο κομψές διατυπώσεις για να πουν παρόμοια πράγματα. Ανατρέχουν στο μακρινό πια 2015 και μέμφονται τον ΣΥΡΙΖΑ ότι απενοχοποίησε τα δεξιά άκρα συνεργαζόμενος με τους Ανεξάρτητους Ελληνες. Μιλούν για τη συνύπαρξη της πάνω και της κάτω πλατείας καθώς και για τον αριστερό αντισυστημισμό, που δεν ενοχλείτο από τους αντισυστημικούς με το άκρως αντίθετο ιδεολογικό πρόσημο όταν εκείνοι κραύγαζαν εναντίον της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Βάζουν στο τραπέζι και την πρόσφατη προσπάθεια της Κουμουνδούρου – κατά τη διάρκεια της πρώτης προεκλογικής περιόδου, όταν ο Αρειος Πάγος είχε αποκλείσει το κόμμα Κασιδιάρη – να προσελκύσει ψηφοφόρους από την εκλογική βάση του νεοναζιστικού μορφώματος.

Τι βλέπουν οι… ουδέτεροι

Τρίτοι παρατηρητές του πολιτικού συστήματος, πάντως, σημειώνουν ότι δεν υπάρχει μόνο μία γωνία μέσα απ’ την οποία πρέπει να αναζητήσει κανείς τις αιτίες της εισόδου της Ελληνικής Λύσης, της Νίκης και των «Σπαρτιατών» στη Βουλή. Οπως επισημαίνει ένας γνωστός πολιτικός αναλυτής, η δυναμική που ανέπτυξαν και τα τέσσερα μικρά κόμματα τα οποία διαβήκαν το κατώφλι του 3% ήταν «αποτέλεσμα της απλής αναλογικής σε δεύτερο χρόνο».

Παρότι το εκλογικό σύστημα με το οποίο διεξήχθησαν οι εκλογές του Μαΐου δεν επηρέασε τότε τις αποφάσεις των ψηφισάντων – προς την κατεύθυνση της χαλαρής ψήφου, όπως πολλοί ανησυχούσαν -, είχε αντίκτυπο στις δεύτερες του Ιουνίου. Το αποτέλεσμα της πρώτης αναμέτρησης «απελευθέρωσε», δηλαδή, μερίδα του εκλογικού σώματος από τις προηγούμενες επιλογές του. Ή έφερε στη δεύτερη κάλπη ανθρώπους οι οποίοι δεν είχαν φτάσει πίσω απ’ τα παραβάν έναν μήνα νωρίτερα. Κι όχι μόνο. Η συντριπτική πτώση του ΣΥΡΙΖΑ οδήγησε σε κατακερματισμό της λεγόμενης αντιμητσοτακικής ψήφου.

Οι εισροές που είχαν, σύμφωνα με τα στοιχεία του exit poll, οι «Σπαρτιάτες» εξηγούν αρκετά παραστατικά τις δύο πρώτες διαπιστώσεις. Το κόμμα, που δεν ανιχνευόταν στα γκάλοπ μέχρι να δώσει γραμμή υπέρ του ο Κασιδιάρης, πήρε 30% από τον κουβά των εξωκοινοβουλευτικών σχηματισμών, 20% από την Ελληνική Λύση, 20% από την Εθνική Δημιουργία, 18% από ψηφοφόρους που δεν ψήφισαν στις προηγούμενες εκλογές, 17% από τη Νίκη, 12% από την Πλεύση Ελευθερίας και 2% απ’ τη ΝΔ.

Ενας επιπλέον λόγος της ενίσχυσης Ελληνικής Λύσης, «Σπαρτιατών» και Νίκης κρύβεται στην αλλαγή της φυσιογνωμίας της ΝΔ. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά την παραπάνω πηγή, κατάφερε να στρίψει την κεντροδεξιά παράταξη προς το Κέντρο, πείθοντας, όπως έδειξε και το αποτέλεσμα της 25ης Ιουνίου, αρκετούς κεντρώους ψηφοφόρους γι’ αυτή τη μετατόπιση του νεοδημοκρατικού κέντρου βάρους. Ετσι, άφησε ένα κενό στα δεξιά της, το οποίο έσπευσαν να καλύψουν τα τρία κομματίδια της εθνικιστικής Δεξιάς.

Οποιοι μελέτησαν τις λεπτομέρειες της τελευταίας λαϊκής ετυμηγορίας, μάλιστα, πρόσεξαν πως το μοναδικό κόμμα που αύξησε τις ψήφους του σε απόλυτους αριθμούς από την 21η Μαΐου ήταν η Νίκη. Αυτό, σημειώνουν, αποδεικνύει ότι η συντονισμένη προσπάθεια που κατέβαλε η ΝΔ στη Βόρεια Ελλάδα να επαναπροσεγγίσει το ούλτρα συντηρητικό ακροατήριο απέτυχε. Βέβαια, κατά την εκτίμηση ενός έμπειρου δημοσκόπου, όσοι ψηφίζουν Νίκη είναι πιθανότερο να την αφήσουν για τη ΝΔ εφόσον νιώσουν την απειλή μιας επανόδου του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το ίδιο δεν ισχύει στην περίπτωση εκείνων που προτίμησαν τους «Σπαρτιάτες».

Μια προφανής εξήγηση για τη σχετικά θορυβώδη επιστροφή των ακραίων δεξιών στο κοινοβουλευτικό προσκήνιο είναι φυσικά το Μεταναστευτικό. Για τον προαναφερθέντα πολιτικό αναλυτή, το πρόβλημα των ροών που απασχολεί ολόκληρη την Ευρώπη κάνει αρκετούς πολίτες ευάλωτους στις κραυγές των δεξιών λαϊκιστών. «Χωρίς κάτι τέτοιο να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν ανέκαθεν στην Ελλάδα υπερεθνικιστές δεξιοί και υπερορθόδοξοι», συμπληρώνει.

Αυτή η ήττα του δημοκρατικού τόξου, επομένως, έχει σίγουρα πολλούς πατέρες. Για την ακρίβεια, πολύ περισσότερους απ’ όσους ανακαλύπτουν οι πολιτικοί οι οποίοι αποπειρώνται να αποδώσουν την πατρότητά της μόνο στους αντιπάλους τους.