Σύμφωνα με αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του NBC News μια ομάδα ανώτερων αξιωματούχων των δύο υπερδυνάμεων διεξήγαγε μυστικές συνομιλίες, τον περασμένο Απρίλιο στη Νέα Υόρκη, με στόχο να τεθούν οι βάσεις για πιθανές διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Ωστόσο, όπως καταγράφει το αμερικανικό Μέσο, τόσο ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, όσο και η πρεσβεία της Ρωσίας στην Ουάσιγκτον αρνήθηκαν να σχολιάσουν, όπως αναφέρει το NBC.

Γιατί άραγε;

Παρασκηνιακή διπλωματία

Ο λόγος είναι ότι οι συνομιλίες δεν πραγματοποιήθηκαν επίσημα από τις δύο χώρες, αλλά από εμπειρογνώμονες, επαγγελματίες και ειδικούς που δεν είναι επίσημα στη κυβέρνηση.

Πρόκειται για την «ήπια διπλωματία δεύτερης τροχιάς», ή αλλιώς «εναλλακτική διευθέτηση διαφορών» (Track two diplomacy) στην οποία όπως σημειώνει ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Αλέξης Ηρακλείδης εμπλέκονται ιδιώτες ή ΜΚΟ και όχι κρατικοί ή διακρατικοί εκπρόσωποι.

Λειτουργεί επικουρικά της επίσημης διπλωματίας ώστε μέσω αυτών των συναντήσεων επιχειρείται να μειωθεί η ένταση ή ο φόβος μεταξύ των εμπόλεμων, ώστε να βελτιωθεί η επικοινωνία και να υπάρξει αλληλοκατανόηση.

Βέβαια, στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάμε για μια ακόμα πιο ιδιαίτερη μορφή παρασκηνιακής διπλωματίας, καθώς συμμετείχε ο ισχυρός άνδρας της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, ο οποίος  συναντήθηκε με μέλη της ομάδας για αρκετές ώρες τον Απρίλιο στη Νέα Υόρκη.

Οι συζητήσεις έγιναν εν γνώσει της κυβέρνησης Μπάιντεν, αλλά όχι υπό την καθοδήγησή της, με τους πρώην αξιωματούχους που συμμετείχαν στη συνάντηση με τον Λαβρόφ να ενημερώνουν το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου στη συνέχεια για το τι συνέβη.

Η ατζέντα της συζήτησης

Στην ημερήσια διάταξη της συνάντησης του Απριλίου ήταν μερικά από τα πιο ακανθώδη ζητήματα στον πόλεμο στην Ουκρανία, όπως το μέλλον των ρωσικών εδαφών που η Ουκρανία μπορεί να μην καταφέρει να απελευθερώσει και η αναζήτηση μιας ευέλικτης διπλωματικής διεξόδου που θα ικανοποιεί και τις δύο πλευρές.

Μεταξύ των στόχων, είπαν, είναι να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας με τη Ρωσία όπου είναι δυνατόν και να διαπιστωθεί πού μπορεί να υπάρχει χώρος για μελλοντικές διαπραγματεύσεις, συμβιβασμούς και διπλωματία για τον τερματισμό του πολέμου.

Έρχονται καθώς οι επίσημες, υψηλού επιπέδου διπλωματικές δεσμεύσεις μεταξύ των κυβερνήσεων των ΗΠΑ και της Ρωσίας για την Ουκρανία ήταν λίγες.

Δεν είναι σαφές πόσο συχνά έχουν πραγματοποιηθεί οι συζητήσεις στο παρασκήνιο, ούτε αν αποτελούν μέρος μιας ενιαίας, οργανωμένης προσπάθειας.

Οι συνομιλίες πραγματοποιούνται εν μέσω αυξανόμενων ενδείξεων ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους επιθυμούν να δουν τη Μόσχα και το Κίεβο να κινούνται προς ειρηνευτικές συνομιλίες το φθινόπωρο.

Επίσης, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν είναι ακόμα έτοιμοι να δεχθούν την Ουκρανία στη συμμαχία. Και οι επικείμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ έχουν αυξήσει τον επείγοντα χαρακτήρα γύρω από το τέλος του πολέμου εν μέσω ανησυχιών ότι οι Ρεπουμπλικάνοι θα μειώσουν την υποστήριξη προς την Ουκρανία.

Η ρωσική ομάδα

Η συνάντηση του Λαβρόφ τον Απρίλιο πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια μιας σπάνιας και σύντομης επίσκεψης του Ρώσου διπλωμάτη στις ΗΠΑ για να προεδρεύσει του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο έχει εκ περιτροπής προεδρία.

Από ρωσικής πλευράς, πέραν του Λαβρόφ συμμετείχαν ακαδημαϊκοί, ηγέτες μεγάλων δεξαμενών σκέψης ή ερευνητικών ινστιτούτων και άλλοι στη σφαίρα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής που θεωρείται ότι έχουν το αυτί του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν ή ότι βρίσκονται σε τακτική επαφή με φορείς λήψης αποφάσεων του Κρεμλίνου.

Η αμερικανική ομάδα

Σύμφωνα με νυν και πρώην Αμερικανούς αξιωματούχους που επικαλείται το NBC News, με τον Λαβρόφ παρακάθισε ο πρώην διπλωμάτης και απερχόμενος πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων Ρίτσαρντ Χάας.

Στην ομάδα συμμετείχαν ο ακαδημαϊκός στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν και ειδικός για την Ευρώπη Τσαρλς Κούπτσαν και ο ειδικός στη Ρωσία Τόμας Γκράχαμ, πρώην αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που είναι συνεργάτες του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.

Οι πρώην αξιωματούχοι των ΗΠΑ που εμπλέκονται είτε δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχόλια από το NBC News είτε αρνήθηκαν να σχολιάσουν.

Στις συζητήσεις συμμετείχαν επίσης ορισμένοι πρώην αξιωματούχοι του Πενταγώνου, συμπεριλαμβανομένης της πρώην βοηθού υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ ειδικευμένη σε θέματα του ΝΑΤΟ Mary Beth Long.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας, τουλάχιστον ένας πρώην αξιωματούχος των ΗΠΑ έχει ταξιδέψει στη Ρωσία για συζητήσεις σχετικά με τον πόλεμο της Ουκρανίας, όπως αναφέρει το NBC News.

Σημειώνεται ότι την περίοδο που βρέθηκε ο Λαβρόφ στη Νέα Υόρκη, οι Χάας και Κούπτσαν έγραψαν ένα εκτενές άρθρο στο Foreign Affairs, παρουσιάζοντας «ένα σχέδιο για να φτάσουμε από το πεδίο της μάχης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».

Στο άρθρο, με τίτλο «Η Δύση χρειάζεται μια νέα στρατηγική στην Ουκρανία», οι δύο Αμερικανοί ειδικοί προέβλεψαν ότι θα προέκυπτε ένα πιθανό αδιέξοδο μετά την αντεπίθεση της Ουκρανίας και συνέστησαν στις ΗΠΑ να αρχίσουν να βάζουν τις βάσεις για να προτείνουν μια κατάπαυση του πυρός στην οποία τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία θα απέσυρε τις δυνάμεις από τη πρώτη γραμμή, «δημιουργώντας ουσιαστικά μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη».

«Ένας ουδέτερος οργανισμός -είτε ο ΟΗΕ είτε ο ΟΑΣΕ- θα έστελνε παρατηρητές για να παρακολουθήσουν και να επιβάλουν την κατάπαυση του πυρός και την αποχώρηση», έγραψαν οι πρώην αξιωματούχοι των ΗΠΑ. «Υποθέτοντας ότι επικρατεί κατάπαυση του πυρός, θα πρέπει να ακολουθήσουν ειρηνευτικές συνομιλίες».

Οι συνομιλίες μετά το πραξικόπημα Πριγκόζιν

Μπορεί οι η διπλωματία δεύτερης τροχιάς να έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν από τις ΗΠΑ, -όπως το ταξίδι του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ στην Πιονγκγιάνγκ ως ιδιώτης για να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας- ωστόσο, σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Ένα βασικό ερώτημα είναι εάν οι πρώην αξιωματούχοι των ΗΠΑ θα συνεχίσουν τις συνομιλίες μετά την αποτυχημένη ανταρσία Πριγκόζιν.

H «Track two diplomacy» σπέρνει διχόνοια

Επίσης, η ιδέα ότι πρώην αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν άτυπες σχέσεις με Ρώσους έχει προκαλέσει διχασμό σε ειδικούς και διπλωμάτες στις ΗΠΑ.

«Ανησυχώ για το ποια μηνύματα θα μπορούσαν να μεταδοθούν με αυτό το σιωπηρό μήνυμα ότι είμαστε απελπισμένοι για μια συμφωνία», δήλωσε ο Μπράντλεϊ Μπάουμαν, πρώην αξιωματικός του αμερικανικού στρατού και βοηθός της Γερουσίας. «Αυτή τη στιγμή αυτό που πραγματικά θέλουμε να κάνουμε είναι να απομονώσουμε και να ασκήσουμε πίεση στον Πούτιν» λέει.

Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα Μάικλ ΜακΦόλ, είναι δύσπιστος ότι υπάρχουν κατάλληλα υποκατάστατα του Track Two στη Ρωσία αυτές τις μέρες που να έχουν άμεση πρόσβαση στον Πούτιν και θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως άτυποι μεσάζοντες.

Επίσης προσέθεσε ότι η συζήτηση λύσεων χωρίς τους Ουκρανούς στο τραπέζι θα μπορούσε να υπονομεύσει την επιμονή της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι το μέλλον της Ουκρανίας δεν θα κριθεί από παρασκηνιακές συμφωνίες μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, είπε.

«Αν κάνετε διαπραγματεύσεις για το Track Two για το πώς να τερματίσετε τον πόλεμο, οι Ουκρανοί πρέπει να είναι εκεί», είπε ο Μακφόλ, ο οποίος είπε ότι δεν συμμετέχει στις συζητήσεις για το Track Two.

Κίεβο: Μη συζητάτε χωρίς εμάς

Στην ίδια λογική περίπου με αυτή του Μακφόλ είναι και αυτή του πρώην διευθυντή της Ρωσίας και της Ανατολικής Ευρώπης στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας Ματ Ντίμικ, που υποστηρίζει ότι η συζήτηση πιθανών συμφωνιών με τη Ρωσία δίχως η Ουκρανία να αναλάβει την ηγεσία θα μπορούσε τελικά να υπονομεύσει τη μόχλευση του Κιέβου.

«Η Ουκρανία δεν χρειάζεται και δεν θέλει μεσάζοντες να αρχίσουν να έρχονται και να επεξεργάζονται λύσεις κατάπαυσης του πυρός και στη συνέχεια να δελεάζουν την Ευρώπη και τις ΗΠΑ να ωθήσουν την Ουκρανία προς αυτή την κατεύθυνση», είπε ο Ντίμικ. «Η Ουκρανία συνειδητοποιεί ότι η πορεία της προς ένα ασφαλές μέλλον οδηγεί κατευθείαν μέσα από τις ρωσικές άμυνες και δεν αφήνει στη Ρωσία άλλη επιλογή από το να βρει τον δικό της τρόπο να φύγει από την Ουκρανία».

Πράγματι, το Κρεμλίνο φαίνεται ενοχλημένο από τέτοιες εξελίξεις.

Ένας αξιωματούχος του γραφείου του Ουκρανού προέδρου, είπε ότι δεν θα σχολιάσουν συγκεκριμένες ειδήσεις που βασίζονται σε ανώνυμες πηγές, αλλά η συνολική τους θέση παρέμεινε η ίδια.

«Η θέση μας είναι αμετάβλητη – η μοίρα της Ουκρανίας δεν μπορεί να κριθεί χωρίς την Ουκρανία. Πολλές φορές ο πρόεδρος και όλοι οι επίσημοι ομιλητές μας μίλησαν για αυτό. Όχι ανώνυμα, αλλά πολύ συγκεκριμένα και δημόσια», είπαν.