Αναζήτηση
Μια σημαντική παράμετρος απουσιάζει από τις παγκόσμιες προσπάθειες για μείωση των εκπομπών άνθρακα: οι εκπομπές των ενόπλων δυνάμεων σε όλο τον κόσμο.
Καθώς η θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει σε νέα ρεκόρ, επιστήμονες και περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν από τον ΟΗΕ να ασκήσει πιέσεις ώστε να καταμετρηθούν οι εκπομπές του στρατού και να καταργηθεί η εξαίρεσή τους από την υποχρέωση αναφοράς.
Από τους μεγαλύτερους καταναλωτές ορυκτών καυσίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, οι στρατιωτικές δυνάμεις αντιστοιχούν σήμερα γύρω στο 5,5% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών, εκτιμούσε μελέτη του 2022.
To νούμερο αυτό είναι υπερδιπλάσιο σε σχέση με το 2% των αεροπορικών εταιρειών, οι οποίες δέχονται μεγάλες πιέσεις για υιοθέτηση νέων πηγών ενέργειας.
Αντίθετα, οι ένοπλες δυνάμεις δεν υποχρεώνονται βάσει των διεθνών συμφωνιών για το κλίμα να αναφέρουν ή να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα. Τα λιγοστά στοιχεία που δημοσιεύονται είναι συχνά ανακριβείς, λένε οι επιστήμονες που τα εξετάζουν.
Εξαιρέσεις
Οι εκπομπές των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό εξαιρέθηκαν από το Πρωτόκολλο του Κιότο του 1997 για μείωση των εκπομπών άνθρακα. Εξαιρέθηκαν εκ νέου από τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015 με το επιχείρημα ότι τα δεδομένα για την κατανάλωση ενέργειας θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την εθνική ασφάλεια.
Τώρα, επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης, του Λάνκαστερ και του Queen Mary, σε συνεργασία με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις Tipping Point North South και The Conflict and Environment Observatory, μεταξύ άλλων, ασκούν πιέσεις για κατάργηση του απορρήτου των στρατιωτικών εκπομπών.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι τους πρώτους πέντε μήνες του 2023 δημοσιεύτηκαν τουλάχιστον 17 μελέτες για τις εκπομπές του στρατού, αριθμός που ξεπερνά τις δημοσιεύσερις των προηγούμενων εννέα χρόνων, αναφέρει το Reuters.
Τον Φεβρουάριο, η πρωτοβουλία επιστημόνων-οργανώσεων έστειλε επιστολή στην Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, ζητώντας να αναφέρονται και να συνυπολογίζονται οι εκπομπές των ενόπλων δυνάμεων.
Οι κυβερνήσεις δεν είναι υποχρεωμένες να αποκαλύπτουν τις εκπομπές στρατιωτικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό (Reuters)
Βήματα προόδου
Παραμένει ακόμα ασαφές αν το θέμα θα περιλαμβάνεται στην ατζέντα της COP28, της επόμενης διεθνούς συνόδου για το κλίμα, η οποία θα πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο στο Ντουμπάι.
Υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι ορισμένες χώρες είναι έτοιμες να κάνουν κάποια βήματα. Εκπρόσωπος του NATO δήλωσε στο Reuters ότι η συμμαχία επεξεργάζεται μεθοδολογία για την καταμέτρηση των στρατιωτικών εκπομπών στις χώρες-μέλη. Ανάλογα σχέδια έχουν χώρες όπως η Βρετανία, η Γερμανία και η Νέα Ζηλανδία.
Και η Ουάσιγκτον έστειλε για πρώτη φορά εκπροσώπους του Πενταγώνου στην COP27, την προηγούμενη σύνοδο για το κλίμα που πραγματοποιήθηκε πέρυσι στην Αίγυπτο.
Θετικό είναι εξάλλου το γεγονός ότι οι εκπομπές του αμερικανικού στρατού μειώνονται. Υπηρεσία του υπουργείου Άμυνας ανέφερε ότι το 2022 αγοράστηκαν 84 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, αριθμός μειωμένος κατά σχεδόν 15 εκατ. βαρέλια σε σχέση με το 2018. Οι δε εκπομπές μειώθηκαν το 2022 στους 48 εκατ. τόνους από 51 εκατ. το προηγούμενο έτος.
Τα νούμερα αυτά όμως δεν περιλαμβάνουν τα καύσιμα των στρατιωτικών πλοίων και υποβρυχίων και οι εκπομπές από τις διεθνείς στρατιωτικές μεταφορές.
Οι στρατιωτικές εκπομπές αυξήθηκαν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία (Reuters)
Το Αφγανιστάν και τα drone
Η μείωση στην κατανάλωση καυσίμων από τον αμερικανικό στρατό οφείλονται στην αποχώρηση από το Αφγανιστάν και το Ιράκ, την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την αύξηση της αποδοτικότητας των οχημάτων και τη μείωση του αριθμού και του μεγέθους των στρατιωτικών ασκήσεων, δήλωσε η Νέα Κρόφορντ, καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στην Οξφόρδη.
Ρόλο δεν αποκλείεται να έπαιξε και η ευρύτερη χρήση drone: «Μια από τις σημαντικότερες τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών είναι η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών» δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος του Πενταγώνου που δεν κατονομάζεται. «Όταν αφαιρείς τον άνθρωπο από ένα σκάφος η ενεργειακή απόδοση αυξάνεται σημαντικά» εξήγησε.
Από την άλλη, οι στρατιωτικές εκπομπές αυξήθηκαν δραματικά λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Σύμφωνα με έκθεση του Λέναρντ ντε Κλερκ, ολλανδού ερευνητή που ειδικεύεται στην καταμέτρηση εκπομπών άνθρακα, τους πρώτους 12 μήνες του πολέμου υπήρξε καθαρή αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 120 εκατομμύρια τόνους, αριθμός που αντιστοιχεί στις συνολικές ετήσιες εκπομπές της Σιγκαπούρης, της Ελβετίας και της Συρίας.
Μυστικοπάθεια
Το θέμα των στρατιωτικών εκπομπών θα τεθεί επί τάπητος σε συνέδριο που προγραμματίζουν για τον Σεπτέμβριο ειδικοί της Οξφόρδης και του Queen Mary.
Όλα όμως δείχνουν ότι είναι απίθανο να υπάρξει πλήρης διαφάνεια. Όπως το έθεσε ο Μάρκους Ρίλκε του γερμανικού υπουργείου Περιβάλλοντος, «δεν θα θέλαμε να γνωρίζουν όλοι πόσα καύσιμα καταναλώνουμε στις επιχειρήσεις μας –πόσο μακριά πετάμε, πόσο μακριά οδηγούμε, ποιες είναι οι συνήθειές μας στα γυμνάσια».
Η εξαίρεση όμως του στρατού από την υποχρέωση αναφοράς των εκπομπών δημιουργεί δύο μέτρα και δύο σταθμά στις διεθνείς προσπάθειες, επισήμανε ο Στούαρτ Πάρκινσον, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης Scientists for Global Responsibility.
«Είναι πολύ ωραίο να λες στον κόσμο να σταματήσει να πετάει ή να αγοράσει ηλεκτρικό αυτοκίνητο, είτε πρόκειται για επιπλέον έξοδα ή για ταλαιπωρία, είναι όμως δύσκολο να το κάνεις όταν ο στρατός έχει το ελευθέρας» είπε.
