Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, το 2008, τα κράτη μέλη της Συμμαχίας ήταν ακόμη 26 και ο διάλογος με τη Μόσχα ενεργός. Προσκεκλημένος στην τότε σύνοδο ήταν άλλωστε ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν.

Σε εκείνη την ομιλία του είχε σαφώς προειδοποιήσει ότι κάθε περαιτέρω διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς -και δη η ένταξη της Ουκρανίας και της Γεωργίας- θα αντιμετωπιζόταν από τη Ρωσία ως «άμεση απειλή».

Δεκαπέντε χρόνια μετά, οι ηγέτες των πλέον 31 κρατών μελών του ΝΑΤΟ συμμετέχουν στην κρίσιμη διήμερη σύνοδο κορυφής που αρχίζει σήμερα στο Βίλνιους της Λιθουανίας, ενόσω η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει ξεπεράσει το χρονικό ορόσημο των 500 ημερών, δοκιμάζοντας τις αντοχές και τη συνοχή της Συμμαχίας.

Η ένταξη της Σουηδίας ως 32ο μέλος του ΝΑΤΟ προσέκρουε μέχρι την τελευταία στιγμή στην επαμφοτερίζουσα εξωτερική πολιτική και στα «ανατολίτικα παζάρια» της Τουρκίας -την οποία ακολουθεί όλο αυτό το διάστημα κατά πόδας η Ουγγαρία.

Η δε Ουκρανία -που συνεχίζει με πενιχρά αποτελέσματα την αντεπίθεσή της στα μέτωπα του πολέμου, στο φόντο της βραχύβιας ανταρσίας στη Ρωσία- βλέπει την «πόρτα» της συμμαχίας ουσιαστικά κλειστή. Μέχρι νεοτέρας…

«Δεν νομίζω ότι υπάρχει ομοφωνία στο ΝΑΤΟ σχετικά με το αν πρέπει ή όχι να φέρουμε την Ουκρανία στην οικογένεια του ΝΑΤΟ τώρα, αυτή τη στιγμή, εν μέσω πολέμου», τόνισε ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν σε συνέντευξη που παραχώρησε στο CNN του.

Ο λόγος είναι διπλός.

Ο βασικός είναι το άρθρο 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου περί συλλογικής άμυνας.

«Αν συνέβαινε αυτό», παραδέχθηκε ο Μπάιντεν για το ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας, τότε το ΝΑΤΟ θα ήταν «σε πόλεμο με τη Ρωσία».

Το «ισραηλινό μοντέλο»

Ένας δεύτερος λόγος -που το Κίεβο και πολλοί σκληροπυρηνικοί εταίροι του προσπαθούν να υποβαθμίσουν- είναι η εκπλήρωση μιας σειράς κριτηρίων.

«Νομίζω ότι πρέπει να χαράξουμε έναν ορθολογικό δρόμο για να μπορέσει η Ουκρανία να πληροί τις προϋποθέσεις ένταξης στο ΝΑΤΟ», είπε ο Αμερικανός πρόεδρος.

Παρά την «πολιτική ανοιχτών θυρών», υπογράμμισε, «υπάρχουν προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται, συμπεριλαμβανομένου του εκδημοκρατισμού και άλλων συναφών ζητημάτων».

Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται ακόμη ένα «αγκάθι» για το Κίεβο: η καταπολέμηση της ενδημικής διαφθοράς.

Σε αυτό το φόντο εξετάζεται λοιπόν ένα… μοντέλο τύπου Ισραήλ, με μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις της Δύσης στη στήριξη και ασφάλεια μιας Ουκρανίας εκτός «νυμφώνα» του ΝΑΤΟ.

Αφορά σε πακτωλούς χρημάτων ως οικονομική βοήθεια, πολύ πιο σύγχρονα όπλα, προγράμματα στρατιωτικής εκπαίδευσης και ανταλλαγής πληροφοριών, ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου με τη Ρωσία.

«Εάν υπάρξει κατάπαυση του πυρός, εάν υπάρξει ειρηνευτική συμφωνία» με τη Ρωσία, τόνισε ο Τζο Μπάιντεν, «οι ΗΠΑ θα ήταν έτοιμες να παρέχουν» στο Κίεβο «ασφάλεια όπως αυτή που παρέχουμε στο Ισραήλ, με οπλισμό, με ικανότητα αυτοάμυνας».

Στο μεσοδιάστημα, προσέθεσε, «θα συνεχίζεται η διαδικασία» εκπλήρωσης από το Κίεβο των κριτηρίων ένταξης στο ΝΑΤΟ. Κάτι, επεσήμανε, «που θα πάρει καιρό»…

Μια έτετρη ειδοποιός διαφορά ωστόσο μεταξύ του Ισραήλ και της Ουκρανίας είναι ότι το πρώτο αποτελεί -έστω και εάν δεν το έχει παραδεχτεί δημόσια- μια από τις πυρηνικές δυνάμεις στον πλανήτη.

Ως εκ τούτου για το Κίεβο εξετάζονται «μακροπρόθεσμες διμερείς υποχρεώσεις ασφάλειας, σε πολυμερές πλαίσιο», ανέφερε ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου, Τζέικ Σάλιβαν.

Κομβικό ρόλο στην παροχή εγγυήσεων στο Κίεβο καλούνται να αναλάβουν κομβικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ευρώπη.

Στο «κάδρο» βρίσκονται κυρίως πυρηνικές (βλ. Βρετανία, Γαλλία) και μη (Γερμανία) δυνάμεις στη Γηραιά Ήπειρο.

Όμως στις «πλάτες» της πολλάκις δοκιμαζόμενης ΕΕ -από εσωτερικές έριδες για το μεταναστευτικό, έως τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία- έχουν αρχίσει να στοιβάζονται πολλά…

Διευρυμένα «παζάρια»

Η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ είναι δύο «ξεχωριστές» διαδικασίες και η διαδικασία της ευρωπαϊκής διεύρυνσης είναι «πολύ συγκεκριμένη, με πολύ πολύ ξεκάθαρο σύνολο βημάτων που πρέπει να κάνουν όλες οι υποψήφιες χώρες, ακόμα και όσες εύχονται να γίνουν υποψήφιες», έσπευσε να απαντήσει τη Δευτέρα η Κομισιόν στις νέες αιτιάσεις του Ταγίπ Ερντογάν για άρση του τουρκικού βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

Έχοντας ήδη κλιμακώσει το «παζάρι» για το θέμα με τις ΗΠΑ συνδυαστικά με τα F-16, ο Τούρκος πρόεδρος έθεσε χθες -προσχηματικά ή μη- ως πρόσθετο όρο το «ξεπάγωμα» της ενταξιακής πορείας της Άγκυρας στην ΕΕ.

«Ανοίξετε τον δρόμο για την ένταξη της Τουρκίας», είπε πριν αναχωρήσει για τη Λιθουανία, «και εμείς θα ανοίξουμε το δρόμο για τη Σουηδία, όπως κάναμε για τη Φινλανδία» στο ΝΑΤΟ.

Ήταν κάτι, επεσήμανε, που είχε ήδη τονίσει στον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν οι δύο ηγέτες το βράδυ της Κυριακής και ενόψει της διμερούς συνάντησης που έχει προγραμματιστεί στο Βίλνιους.

Έπειτα από ένα οργιώδες παρασκήνιο, δόθηκε αργά το βράδυ της Δευτέρας το «πράσινο φως» της Άγκυρας στη Στοκχόλμη.

Ο Λευκός Οίκος δεν έκρυβε τη ζέση του για λύση σε αυτό το θέμα «το συντομότερο δυνατό».

Παρά την επίσης παρελκυστική στάση και της Ουγγαρίας στο θέμα, όλο το βάρος των ΗΠΑ έπεσε στον πλέον απείθαρχο, πλην στρατηγικό σύμμαχο: την Τουρκία.

Ίσως πιο ξεκάθαρα από ποτέ, ο Αμερικανός πρόεδρος εμφανίστηκε ανοιχτός σε ένα ευρύτερο «παζάρι».

«Η Τουρκία επιδιώκει τον εκσυγχρονισμό των αεροσκαφών F-16. Και ο Μητσοτάκης στην Ελλάδα αναζητά επίσης κάποια βοήθεια», είπε στο CNN.

«Οπότε αυτό που προσπαθώ, για να είμαι ειλικρινής, είναι να συγκροτήσω μια μικρή σύμπραξη σε αυτή την περίπτωση, ώστε να ενισχύσουμε το ΝΑΤΟ όσον αφορά τη στρατιωτική ικανότητα τόσο της Ελλάδας όσο και της Τουρκίας, και να επιτρέψουμε στη Σουηδία να ενταχθεί».

Το υψηλό διακύβευμα μιας ρευστής συνόδου

Έχοντας ήδη ωθήσει με επιτυχία την ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ -μιας χώρας που έχει κοινά σύνορα 1.340 χλμ με τη Ρωσία- για τον Τζο Μπάιντεν η ενσωμάτωση της επίσης πάλαι ποτέ ουδέτερης Σουηδίας στη Συμμαχία θα αποτελέσει ένα συν στην εξωτερική πολιτική του.

Πλέον την ανάγει σε «μάχη μεταξύ δημοκρατίας και απολυταρχισμού» -αν και κατά το δοκούν…

Εν μέσω όμως γεωπολιτικής ρευστότητας, πολλαπλασιαζόμενων ανοιχτών μετώπων και διαφορετικών εντός της Ευρώπης απόψεων για το βαθμό αυτονομίας της -στρατιωτικής και διπλωματικής- το μεγάλο ζητούμενο στη σύνοδο κορυφής στο Βίλνιους φαντάζει η διατήρηση της συνοχής του ΝΑΤΟ.

Ενόσω ο πόλεμος στην Ουκρανία «αφαιμάζει» προϋπολογισμούς και οπλοστάσια, τα κράτη μέλη καλούνται να τηρήσουν τη δέσμευση του 2014 για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 2% του ΑΕΠ τους.

Μόνο λίγα έχουν περάσει αυτό τον «πήχη», με πρώτη δε την Ελλάδα.

Πάνω στα «ερείπια» της Ουκρανίας εν τω μεταξύ δείχνουν να δημιουργούνται νέες γραμμές μεταξύ μιας «παλιάς» και μιας «νέας Ευρώπης», ως σιωπηρή συνέχεια του συμμαχικού διαχωρισμού που είχε κάνει επί πολέμου στο Ιράκ ο Αμερικανός τότε υπουργός Άμυνας, Ντόναλντ Ράμσφελντ.

Με τον πόλεμο στα ουκρανικά εδάφη ορθάνοιχτο υπό τις πυρηνικές απειλές της Ρωσίας, το ΝΑΤΟ διχάζουν παράλληλα τα σχέδια για το άνοιγμα γραφείου διασύνδεσης στο Τόκιο, με γεωστρατηγικό «φόντο» την Κίνα.

Τα συμμαχικά διλήμματα εντείνονται και πολλαπλασιάζονται με την πάροδο του χρόνου, που δείχνει να μετρά αντίστροφα για όλους.

Στον ορίζοντα του 2024 χάσκουν μια σειρά από κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις. Θεωρητικά, θα πρέπει να διεξαχθούν την άνοιξη προεδρικές εκλογές στη Ρωσία και στην Ουκρανία. Την ίδια περίοδο θα γίνουν οι ευρωεκλογές, με την Ακροδεξιά να «καλπάζει» στις δημοσκοπήσεις.

Τον επόμενο δε Νοέμβριο οι ΗΠΑ θα εκλέξουν τον νέο τους πρόεδρο, μέσα σε κλίμα ακραίας πόλωσης και με το αποτέλεσμα της κάλπης «άγνωστο Χ» και στις διεθνείς εξελίξεις.

Τελευταία Νέα