Οπως ήμασταν τότε: Ενα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα

Το Ίδρυμα Schwarz παρουσιάζει την έκθεση Όπως ήμασταν τότε: Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα, την ετήσια καλοκαιρινή του έκθεση στο Art Space Pythagorion, τον εκθεσιακό χώρο του ιδρύματος στη Σάμο από το 2012. Η έκθεση, η οποία θα εγκαινιαστεί στις 3 Αυγούστου, προέκυψε από τη συνεργασία του εικαστικού καλλιτέχνη και κινηματογραφιστή Γιώργο Σαλαμέ και της Φωτονήσου, μιας κολεκτίβας ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στα πεδία της τέχνης και του πολιτισμού με έδρα τη Σάμο που ιδρύθηκε το 2014. Στόχος της έκθεσης είναι να αναδείξει την πλούσια κοινωνική ιστορία του νησιού και να εντοπίσει τα νήματα που τη συνδέουν με το παρόν.

Το 2020 η Φωτόνησος ξεκίνησε την ψηφιοποίηση των οικογενειακών λευκωμάτων των κατοίκων του χωριού των Κοντακαίικων στη Σάμο, ενώ από το 2022 το πρόγραμμα επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει τα αρχεία των κατοίκων του Καρλοβασίου, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του νησιού – και πολλών άλλων γειτονικών σαμιακών χωριών. Το Καρλόβασι, σημείο αναφοράς για τη Σάμο λόγω της πλούσιας πολιτιστικής και βιομηχανικής ιστορίας του έγινε γνωστό κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, για τα βυρσοδεψεία του και υπήρξε κέντρο παραγωγής καπνού.

Αυτή η περίοδος ευημερίας αντικατοπτρίζεται στα επιβλητικά νεοκλασικά αρχοντικά της εποχής, καθώς και στα ερείπια των μεγάλων πετρόκτιστων εργοστασίων δίπλα στη θάλασσα.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατάρρευση της αγοράς δέρματος, η οικονομία στράφηκε στο μικρεμπόριο, στο λιανεμπόριο και, σε τοπικό επίπεδο, στην παραγωγή κεραμικών. Σήμερα η πόλη φέρει έντονα τα ίχνη του παλιού της εαυτού – όπως πολλά μέρη με σημαντικό βιομηχανικό ή εμπορικό παρελθόν – και αναζητά τον επαναπροσδιορισμό του χαρακτήρα της, διατηρώντας παράλληλα τη γοητεία και τον ξεχωριστό χαρακτήρα της νησιωτικής αστικότητας.

Το αρχείο της Φωτόνησου έχει συμβάλει καθοριστικά στη διατήρηση της κληρονομιάς του Καρλοβασίου και των περιχώρων του. Αυτή τη στιγμή περιέχει πάνω από 3.700 ψηφιοποιημένες φωτογραφίες και έγγραφα, τα οποία συνολικά αποτελούν μια συνεκτική καταγραφή της κοινωνικής ιστορίας του νησιού τα τελευταία εκατό χρόνια. Ο Γιώργος Σαλαμέ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο νησί, μελέτησε το αρχείο, επέλεξε εικόνες από τα  οικογενειακά άλμπουμ και τις παρουσιάζει μαζί με φωτογραφίες της σύγχρονης Σάμου που τράβηξε ο ίδιος, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας διάλογος μεταξύ τους. Η έκθεση είναι ένας στοχασμός πάνω στην έννοια της συνέχειας αλλά και του μετασχηματισμού, της μεταμόρφωσης και της αλλαγής, καθώς το νησί μεταβαίνει από τη μικρή βιομηχανία, μάλλον προς τον τουρισμό.

Οι επιλογή των φωτογραφιών αρχείου μαζί με τις εικόνες του Σαλαμέ αποκαλύπτουν άγνωστες μικροϊστορίες, λανθάνουσες η αθέατες πτυχές της ζωής του νησιού και ανιχνεύουν συνδετικές κλωστές μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος του Καρλοβασίου και των γύρω περιοχών. Ο τίτλος της έκθεσης είναι μια αναφορά στο αρχικό όνομα της πόλης «Καρλοβάσια», το οποίο προέρχεται από τις τουρκικές λέξεις Karli – ovasi, σύμφωνα με τον Σαμιώτη ιστορικό Επαμεινώνδα Σταματιάδη, που σημαίνει χιονισμένος κάμπος.

Οι αρχειακές εικόνες που περιλαμβάνονται στην έκθεση ποικίλουν σε τόνο και θέμα – από φωτογραφίες ανθρώπων που εργάζονται μέχρι ομάδες φίλων σε διακοπές, εκδρομές, τοπικά φεστιβάλ, αθλητικές και άλλες κοινοτικές εκδηλώσεις. Συνδέουν πτυχές της κοινωνικής, πολιτιστικής, εμπορικής και πολιτικής ιστορίας του νησιού από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1980, πριν την κυριαρχία της ψηφιακής φωτογραφίας. Η έκθεση Όπως ήμασταν τότε: Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα διερευνά το ρόλο της φωτογραφίας στην τεκμηρίωση της καθημερινής ζωής και στην καταγραφή προσωπικών αλλά και συλλογικών αναμνήσεων. Τα οικογενειακά φωτογραφικά άλμπουμ περιέχουν ψυχικές και συναισθηματικές ιδιότητες που ξεπερνάνε τον μεμονωμένο ιδιοκτήτη, μεταφέρουν μαζί τους ιστορίες που αποτελούν μέρος μιας συλλογικής μνήμης που συχνά υπάρχει έξω από τις κυρίαρχες ιστορικές αφηγήσεις.

Σε μια εποχή που ολόκληρο το αρχιπέλαγος του Αιγαίου υφίσταται σημαντικούς μετασχηματισμούς υπό την πίεση του τουρισμού και της υιοθέτησης του μονο-οικονομικού μοντέλου του,  η έκθεση μας υπενθυμίζει μια εποχή που τα νησιά ήταν πιο αυτάρκη, οι κοινότητες πιο δεμένες και ο καταναλωτισμός δεν είχε αλλοιώσει την αντίληψη των ανθρώπων για την ταυτότητα. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει πολλές από τις αξίες και τις πρακτικές που συνεχίζονται σήμερα και θα μπορούσαν να αποτελέσουν μελλοντικά μοντέλα ύπαρξης και συνύπαρξης.

Παράλληλα με την έκθεση θα παρουσιαστούν δύο μικρότερες εκθέσεις μια με φωτογραφίες από τα μέλη του παιδικού τμήματος της Φωτονήσου και μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Κοντακαίικων, με επίκεντρο τα ζώα του νησιού, σε επιλογή της Κατερίνας Γρέγου, και μία από το αρχείο της Φωτονήσου που θα εστιάσει στην απεικόνιση των γυναικών μέσα στα χρόνια.

Τέλος, το φθινόπωρο θα πραγματοποιηθεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Για μια στιγμή… σε επιμέλεια και σχεδιασμό της Κατερίνας Ζαχαροπούλου. Το πρόγραμμα βασίζεται στην ουσία της ίδιας της φωτογραφίας που είναι η απαθανάτιση μιας στιγμής της ζωής  σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Ακολουθώντας τις φωτογραφίες από το αρχείο της Φωτονήσου αλλά και τις προσεγγίσεις του Γιώργου Σαλαμέ οι μαθητές των σχολείων της Σάμου – με βασικό εργαλείο μια μηχανή Polaroid – καλούνται να στοχαστούν πώς «σε» και «για» μια στιγμή η φωτογραφία συνδέει «εμάς» και «εκείνους» το τότε και το τώρα, πώς ξαναβλέπουμε το παρελθόν μέσα από ό,τι διασώζεται και ό,τι έχει οριστικά παρέλθει. Οι αποσπασμένες εικόνες που θα αποδοθούν από τα παιδιά θα σχηματίσουν μια εκ νέου αφήγηση σαν ένα εκ μέρους τους σχόλιο επάνω σε αρχεία και νέες πραγματικότητες. Ένα δικό τους αρχείο θα προκύψει  που και αυτό με τη σειρά του θα δείχνει στο μέλλον «πως ήμασταν τότε».

Το Ίδρυμα Schwarz και οι επιμελητές επιθυμούν να ευχαριστήσουν ιδιαίτερα τον Αποστόλη Γιαννακόπουλο, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Φωτονήσου, ο οποίος είχε την πρωτοβουλία για την ψηφιοποίηση των αρχείων.

Georges Salameh

Ο Georges Salameh είναι εικαστικός καλλιτέχνης και κινηματογραφιστής. Γεννήθηκε στη Βηρυτό το 1973. Έχει ζήσει στο Λίβανο, την Κύπρο, την Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Σικελία και την Αίγυπτο ενώ τα τελευταία έξι χρόνια ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε κινηματογράφο στο Paris VIII St. Denis. Η δουλειά και η έρευνά του εστιάζουν στην έννοια της καθίζησης, τόσο με τη φυσική όσο και με τη μεταφυσική έννοια, μέσα από τη δημιουργική σύγκριση της πραγματικότητας, των γλωσσών και των αφηγήσεων. Από το 1998 εκθέτει φωτογραφικές εγκαταστάσεις και βίντεο, ντοκιμαντέρ και δοκιμιακές ταινίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2009 είναι συνιδρυτής της πλατφόρμας παραγωγής και εκδόσεων MeMSéA. Έχει επιμεληθεί και συν-επιμεληθεί αφιερώματα ταινιών και φωτογραφιών και έχει διοργανώσει εργαστήρια που στρέφονται γύρω από τη μελέτη της στατικής και κινούμενης εικόνας. Ενδεικτικά αναφέρονται το φεστιβάλ κινηματογράφου VENTO DEL NORD (2011) στην Λαμπεντούζα της Ιταλίας, οι εκθέσεις της DEPRESSION ERA στο Slought της Φιλαδέλφειας, USA (2019), στην 5^η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης και στην έκθεση 13,700,000 km^3 στο Art Space Pythagorion της Σάμου (2019), PLATEAU 043 (2019) στο ZOETROPE της Αθήνας και η έκθεση The Id–RECONSTRUCTING FAMILY, στο πλαίσιο του Medphoto Festival στην ΕΦΕΚ Ηρακλείου. Τα έργα του ανήκουν σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές.

Φιλμογραφία: Πρωτομαγιά (Ελλάδα, 1999, 8’), Faces of Electra (Ελλάδα, 2002, 43’), Hold Me (Ελλάδα, 2005, 12’), Όρος Φαλακρό (Iταλία, 2007, 29’), maesmak (Ιταλία 2008, 20’), Ti Vitti (Ιταλία, 2012, 29’), ΙΠΠΟΔΑΜΕΙΑ (Ελλάδα, 2023,16’). Επιπλέον ο Γιώργος Σαλαμέ συν-σκηνοθέτησε την ταινία της Μαρίνας Γιώτη The Invisible Hands (Ελλάδα/Αίγυπτος, 2017, 97’) που παρουσιάστηκε στην Documenta 14 και σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Στα ντοκιμαντέρ του για την τηλεόραση συμπεριλαμβάνονται το Life Narrative (Ελλάδα, 2016, 20’) και το The Reception (Ελλάδα, 2020, 26’).

Δείτε περισσότερες εικόνες του φωτογράφου εδώ: georgessalameh.blogspot

Φωτόνησος Τεχνών & Πολιτισμού ΑΜΚΕ

Η Φωτόνησος Τεχνών & Πολιτισμού ΑΜΚΕ ξεκίνησε τη λειτουργία της στο χωριό Κοντακαίικα της Σάμου το 2014 ως Φωτογραφική Ομάδα «Φωτόνησος», αποτελώντας την πρώτη φωτογραφική ομάδα που δραστηριοποιήθηκε σε χωριό της Ελλάδας. Το 2019 η «Φωτόνησος» συνενώθηκε με το «Ιδεόδεντρο Τεχνών & Πολιτισμού» και μαζί αποτελούν την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Φωτόνησος Τεχνών & Πολιτισμού», με σκοπό τη δημιουργία εκδηλώσεων πολιτισμού, με κύρια έκφρασή τους το Φεστιβάλ Τεχνών Σάμου – Ανατολικό Άκρο, που αριθμεί ήδη τρεις διοργανώσεις από το 2020.

Πέραν των υπόλοιπων δραστηριοτήτων της, το 2020 η Φωτόνησος ξεκίνησε την ψηφιοποίηση των οικογενειακών αρχείων των κατοίκων του χωριού των Κοντακαιίκων. Από το 2022 το πρόγραμμα ψηφιοποίησης οικογενειακών αρχείων επεκτάθηκε στα αρχεία κατοίκων του Καρλοβάσου και χωριών της Σάμου, ξεπερνώντας σήμερα τα 3.700 ψηφιοποιηθέντα έγγραφα και φωτογραφίες.

Επίσης, από το 2021 η Φωτόνησος υλοποιεί το Πρόγραμμα Φιλοξενίας Καλλιτεχνών και φοιτητών καλλιτεχνικών σχολών «Βαυκίς». Οι ωφελούμενοι του προγράμματος Βαυκίς φιλοξενούνται κάθε χρόνο στη Σάμο, με σκοπό την παραγωγή καλλιτεχνικού έργου, το οποίο στη συνέχεια παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ανατολικό Άκρο.

Στα εννέα χρόνια της λειτουργίας της η Φωτόνησος έχει πραγματοποιήσει δεκάδες εκδηλώσεις πολιτισμού στο νησί της Σάμου και έχει παρουσιάσει έναν ιδιαίτερα εξωστρεφή χαρακτήρα, συνεργαζόμενη με πλειάδα οργανισμών, φορέων, ιδρυμάτων και ομάδων.

 

Ίδρυμα Schwarz

Το Ίδρυμα Schwarz είναι ένας ιδιωτικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός που διοργανώνει και υποστηρίζει δράσεις που στοχεύουν στην προώθηση και ανταλλαγή ιδεών μεταξύ πολιτισμών και χωρών. Λαμβάνοντας υπόψη τους σημαντικούς μετασχηματισμούς στην Ευρώπη και τους νέους τρόπους σκέψης που απαιτούνται, οι πρωτοβουλίες του Ιδρύματος φιλοδοξούν να συμβάλουν στη διαδικασία επαναξιολόγησης της σχέσης της Ευρώπης με Ανατολή και Δύση.

Διοργανώνει και υποστηρίζει δράσεις που σχετίζονται με αυτόν τον γεωπολιτικό χώρο, ενθαρρύνοντας την σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή, την έρευνα, τις δημοσιεύσεις και τις συζητήσεις σχετικά με νέους σχηματισμούς και τη συνεργασία μεταξύ Ελλάδας, Γερμανίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών και διεθνώς. Οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν προγράμματα φιλοξενίας και υποτροφίες για καλλιτέχνες και ερευνητές, συναυλίες, εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Επικεντρώνεται στον τομέα του σύγχρονου πολιτισμού, έχοντας όμως επίγνωση της ιστορικής παράδοσης και της συνεισφοράς της στην κατανόηση των τρεχόντων προβλημάτων και στην αειφόρο ανάπτυξη.

Ταυτότητα Έκθεσης:

Γιώργος Σαλαμέ

Όπως ήμασταν τότε:

Ένα φωτογραφικό λεύκωμα από το Καρλόβασι και πέρα

Οργάνωση: Ίδρυμα Schwarz σε συνεργασία με τη Φωτόνησο Τεχνών & Πολιτισμού

Σύμβουλοι επιμέλειας: Κατερίνα Γρέγου & Ιόλη Τζανετάκη

Art Space Pythagorion, Λιμάνι Πυθαγορείου, Σάμος

Εγκαίνια: Πέμπτη 3 Αυγούστου 2023, 20.00 – 23.00  

Διάρκεια: έως 25 Σεπτεμβρίου 2023

Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 10.00 – 13.00 και 19:00 – 24:00

Από 1^η έως 25 Οκτωβρίου 2023 επίσκεψη κατόπιν συνεννόησης.

Θα υλοποιηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία εκπαιδευτικούς και οργανωμένες ομάδες από τις αρχές Σεπτεμβρίου έως τα τέλη Οκτωβρίου 2023

Εισιτήριο: 2 ευρώ

Είσοδος ελεύθερη: παιδιά, μαθητές, φοιτητές, άνεργοι, άνω των 65

schwarzfoundation.com