Γιατί η κυβέρνηση αποφάσισε ότι δεν χρειάζεται μπλόκο στην υποψηφιότητα Κασιδιάρη

Διαφορετική πολιτική, αλλά και θεσμική στάθμιση φαίνεται να έκανε η κυβέρνηση σε σχέση με τη συμμετοχή του καταδικασμένου για διεύθυνση της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή Ηλία Κασιδιάρη στις δημοτικές εκλογές της Αθήνας,

Ενώ για τις βουλευτικές εκλογές υπήρξε ειδική νομοθετική ρύθμιση που απέκλειε ουσιαστικά οποιονδήποτε σχηματισμό στην ηγεσία του οποίου, τυπικά ή πραγματική, θα συμμετείχε ο καταδικασμένος νεοναζί, στην περίπτωση των δημοτικών εκλογών προκρίνεται να μην αναζητηθεί νομοθετική ρύθμιση για την απαγόρευση συμμετοχής του Κασιδιάρη στις εκλογές, αλλά να εφαρμοστεί η ρητή πρόβλεψη της κείμενης νομοθεσίας που θα τον θέσει αυτόματα σε αργία σε περίπτωση που εκλεγεί (αργία που μπορεί να γίνει έκπτωση σε περίπτωση αμετάκλητης καταδίκης του).

Τι είχε ισχύσει στις βουλευτικές εκλογές

Στις βουλευτικές εκλογές είχε υπάρξει ειδική τροποποίηση της παρ. 1 του άρθρου 32 του ΠΔ 26/2012, που όριζε τα κριτήρια με τα οποία εγκρίνει ή όχι το Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου τη συμμετοχή κομμάτων στις εκλογές. Ο πυρήνας της τροποποίησης ήταν ο ακόλουθος και έθετε τις προϋποθέσεις συμμετοχής ενός κόμματος:

«α) Το κόμμα να έχει ιδρυθεί νόμιμα.

β) Ο πρόεδρος, ο γενικός γραμματέας, τα μέλη της διοικούσας επιτροπής, ο νόμιμος εκπρόσωπος και η πραγματική ηγεσία του κόμματος να μην έχουν καταδικασθεί σε οποιονδήποτε βαθμό σε κάθειρξη για τα αδικήματα των Κεφαλαίων 1 6 του Δεύτερου Βιβλίου του Ποινικού Κώδικα, ή σε οποιαδήποτε ποινή για εγκλήματα του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα που επισύρουν την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Η αποστέρηση του δικαιώματος κατάρτισης συνδυασμών, σύμφωνα με την παρούσα περίπτωση, ισχύει για τη χρονική διάρκεια της επιβληθείσας ποινής και υπολογίζεται από την επομένη της ημέρας της οριστικής καταδικαστικής απόφασης. Η έκτιση ή μη της ποινής ή η παραγραφή αυτής δεν ασκεί επιρροή στον υπολογισμό του ανωτέρω χρονικού διαστήματος. Στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου, η πραγματική ηγεσία έχει την έννοια ότι πρόσωπο άλλο από εκείνο που κατέχει τυπικά θέση προέδρου, γενικού γραμματέα, μέλους της διοικούσας επιτροπής ή νομίμου εκπροσώπου με συγκεκριμένες πράξεις του εμφανίζεται να ασκεί διοίκηση του κόμματος, ή να έχει τοποθετήσει εικονική ηγεσία, ή να έχει τον ηγετικό πολιτικό ρόλο προς το εκλογικό σώμα.

γ) Η οργάνωση και η δράση του κόμματος να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

H κρίση περί του ότι η δράση του πολιτικού κόμματος δεν εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος δύναται να λάβει χώρα μόνο όταν υφίσταται καταδίκη σε οποιονδήποτε βαθμό υποψηφίων βουλευτών ή ιδρυτικών μελών ή διατελεσάντων προέδρων για τα αδικήματα των άρθρων 134, 187 και 187Α του Ποινικού Κώδικα.»  (άρθρο 35 του Ν. 5043/2023).

Με αυτό τον τρόπο αποκλειόταν κάθε κόμμα στο οποίο επικεφαλής θα ήταν ο Κασιδιάρης, ή θα ήταν βασικό στέλεχός του ή θα ήταν ο πραγματικός του ηγέτης.

Η ρύθμιση στηριζόταν στο ότι ούτως ή άλλως η εκλογική νομοθεσία είναι αρκετά αυστηρή ως προς τη συμμετοχή των κομμάτων, μια που μία από τις προϋποθέσεις είναι η αποδοχή του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Ουσιαστικά, η κυβέρνηση θεώρησε ότι μπορούσε να επεκταθεί ο αποκλεισμός και σε κόμματα που θα αποδέχονταν τυπικά το δημοκρατικό πολίτευμα η ηγεσία του είχε καταδικαστεί για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση που αμφισβητούσε το δημοκρατικό πολίτευμα.

Τι ισχύει στις δημοτικές εκλογές

Οι δημοτικές εκλογές παραδοσιακά δεν έχουν τα ίδια κωλύματα εκλογιμότητας που έχουν οι βουλευτικές. Ενδεικτικό ότι συμμετέχουν δημόσιοι υπάλληλοι χωρίς την υποχρέωση παραίτησης.

Προφανώς και στις δημοτικές εκλογές ισχύει το γενικό κώλυμα εκλογιμότητας για όσους έχουν στερηθεί των πολιτικών δικαιωμάτων – που όμως ούτως ή άλλως έχει τροποποιηθεί με τον ισχύοντα ποινικό κώδικα που κατήργησε την «αυτόματη» στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων που ίσχυε παλαιότερα για ποινές κάθειρξης. Από εκεί και πέρα το βασικό κώλυμα, που σχετίζεται με καταδίκη, είναι να μην έχει εκπέσει κάποιος του αιρετού αξιώματός του ύστερα από αμετάκλητη καταδίκη.

Επιπλέον, για τις δημοτικές εκλογές και την ανακήρυξη των υποψηφιοτήτων δεν αποφασίζει ο Άρειος Πάγος αλλά τα κατά τόπους Πρωτοδικεία.

Αυτό που ισχύει στις δημοτικές εκλογές είναι οι προϋποθέσεις για να τεθεί κάποιος σε αργία (πρωτόδικη καταδίκη – δίωξη) ή έκπτωση από το αξίωμα (αμετάκλητη καταδίκη).

Ειδικότερα σύμφωνα με το άρθρο 236 του Ν. 3852/2010, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 128 του Ν. 4555/2018:

«1. Οι περιφερειάρχες, οι αντιπεριφερειάρχες, οι δήμαρχοι, οι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι, οι πρόεδροι κοινοτήτων και τα μέλη συμβουλίων κοινότητας εκπίπτουν αυτοδικαίως από το αξίωμά τους:

α. Αν τεθούν σε δικαστική συμπαράσταση με τελεσίδικη δικαστική απόφαση.

β. Αν στερηθούν τα πολιτικά τους δικαιώματα με αμετάκλητη δικαστική απόφαση.

γ. Αν καταδικαστούν με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, ως αυτουργοί ή συμμέτοχοι σε κακούργημα ή σε οποιαδήποτε ποινή για παραχάραξη, κιβδηλεία, πλαστογραφία, ψευδή βεβαίωση, δωροδοκία, εκβίαση, κλοπή, υπεξαίρεση, απιστία, απάτη, καταπίεση, αιμομιξία, μαστροπεία, σωματεμπορία, παράνομη διακίνηση αλλοδαπών, παράβαση της νομοθεσίας για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, τη λαθρεμπορία, καθώς και για παράβαση καθήκοντος, εφόσον κατά τη διάπραξη του τελευταίου αυτού αδικήματος προκαλείται οικονομική βλάβη στο δήμο, στην περιφέρεια ή στα νομικά τους πρόσωπα.»

Ενώ με το άρθρο 236α του Ν. 3852/2010 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 63 του Ν. 4795/2021

«Εάν εκδοθεί τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση ποινικού δικαστηρίου, για τα πλημμελήματα της περ. γ’ της παρ. 1 του άρθρου 236 ή καταδικαστική απόφαση σε πρώτο βαθμό για κακουργήματα, ο Επόπτης Ο.Τ.Α. οφείλει να θέσει τον καταδικασθέντα σε κατάσταση αργίας. Η αυτοδίκαιη θέση σε αργία επιβάλλεται με την ίδια διαδικασία και σε περίπτωση αμετάκλητης παραπομπής για κακούργημα, εφόσον έχουν επιβληθεί περιοριστικοί όροι ή προσωρινή κράτηση. Μεταγενέστερη άρση των περιοριστικών όρων ή της προσωρινής κράτησης, κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας, αίρει αυτοδικαίως την αργία του αιρετού που παραπέμφθηκε για κακούργημα. Εάν εκδοθεί τελεσίδικη αθωωτική απόφαση, αίρεται αυτοδικαίως η αργία και το διοικητικό μέτρο θεωρείται ως ουδέποτε επιβληθέν. Στην περίπτωση αυτήν καταβάλλεται αναδρομικά η αντιμισθία του αποκατασταθέντος από τον χρόνο έκδοσης της διαπιστωτικής σε βάρος του πράξης.»

Το ερώτημα που τέθηκε για την υποψηφιότητα Κασιδιάρη

Η διαφαινόμενη υποψηφιότητα Κασιδιάρη φαίνεται πως αρχικά είχε διαμορφώσει στο κυβερνητικό επιτελείο σκέψεις για νέα νομοθετική ρύθμιση για τον αποκλεισμό Κασιδιάρη από τις δημοτικές εκλογές της Αθήνας.

Όμως, φαίνεται ότι τελικά υπήρξαν δεύτερες σκέψεις. Ειδικότερα, στις συζητήσεις που έγιναν το προηγούμενο διάστημα εντός του κυβερνητικού επιτελείου εκφράστηκαν κατά πληροφορίες προβληματισμοί για «συνταγματικά κωλύματα» για τυχόν ρύθμιση αποκλεισμού. Θα έπρεπε να προκριθεί μια «στενή» ρύθμιση για κώλυμα εκλογιμότητας, όπως λένε αρμόδιες πηγές, σε μια διαδικασία όμως που είναι διαφορετική από εκείνη των εθνικών εκλογών – όπου μεταξύ άλλων στους συνδυασμούς ανάβει πράσινο φως ο Άρειος Πάγος. Ταυτόχρονα στην κυβέρνηση υποστηρίζουν ότι τυχόν νομοθετική ρύθμιση για αποκλεισμό θα πυροδοτούσε μια συζήτηση στη δημόσια σφαίρα που μπορεί να λειτουργούσε και ως «πριμ» για τον έγκλειστο νεοναζί.

Αυτό οδήγησε την κυβέρνηση στο να κάνει σαφές, δια στόματος του κυβερνητικού εκπροσώπου Παύλου Μαρινάκη ότι δεν θα προχωρήσει σε ρύθμιση αποκλεισμού του Κασιδιάρη από το να συμμετέχει στις εκλογές, αλλά θα στηριχτεί στην «αυτόματη» αργία στην οποία θα τεθεί ακόμη και εάν εκλεγεί δημοτικός σύμβουλος, με βάση την κείμενη νομοθεσία, εφόσον έχει καταδικαστεί πρωτοδίκως σε κακούργημα

Η κυβέρνηση φαίνεται ότι στάθμισε ότι η προηγούμενη ρύθμιση που έφερε, αφορούσε την κρίση εάν ένα κόμμα μπορεί να ταυτιστεί με μια εγκληματική οργάνωση ή να έχει ως τυπική ή πραγματική ηγεσία πρόσωπα καταδικασμένα για τέτοιες πρακτικές, ενώ στις δημοτικές εκλογές τα κωλύματα αφορούν όχι τους συνδυασμούς αλλά τα άτομα, άρα θα χρειαζόταν μια ρύθμιση που θα απέκλειε μεμονωμένους υποψηφίους. Όπως σημείωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος «όπως λέγαμε και στις βουλευτικές εκλογές, δεν αποκλειόταν να κατέβει κάποιος υποψήφιος. Το θέμα ήταν να θωρακίσουμε το νομικό πλαίσιο -και επετεύχθη αυτό-, ώστε ένα κόμμα να μην ταυτίζεται με εγκληματική οργάνωση, να μην μπορούν μαχαιροβγάλτες να μπουν στη Βουλή».

Η εκτίμηση για την απήχηση

Σε όλα αυτά φαίνεται ότι μέτρησε και μια εκτίμηση για την ενδεχόμενη απήχηση που μπορεί να έχει υποψηφιότητα του έγκλειστου Κασιδιάρη. Ενδεικτική η εκτίμηση του υπουργού Επικρατείας Μάκη Βορίδη που μιλώντας σε τηλεοπτικό σταθμό για ενδεχόμενη υποψηφιότητα Κασιδιάρη υπογράμμισε ότι: «Θα έχει περιορισμένη απήχηση και περιορισμένη εμβέλεια. Ο Κασιδιάρης έχει ξανακατέβει στις δημοτικές εκλογές, πήρε 11% την προηγούμενη φορά και την προ-προηγούμενη, το 2015, 15%. Ναι, κατεβαίνει, αλλά στην τελική ανάλυση το χειριζόμαστε».

Φαίνεται ότι σε αυτή τη φάση στην κυβέρνηση δεν ανησυχούν ιδιαίτερα για το εάν θα μπορούσε να είναι η υποψηφιότητα του έγκλειστου ακροδεξιού μια μορφή πίεσης «από τα δεξιά», σε ένα δήμο στον οποίο προς το παρόν κινούνται θεωρώντας ότι ούτως ή άλλως έχουν το προβάδισμα και σε αυτές τις εκλογές.