Αναζήτηση
Καμία άλλη ήπειρος δεν έχει στο ιστορικό της τόσα πολλά πραξικοπήματα όσο η πολύπαθη Αφρική.
Υπολογίζεται ότι κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 υπήρχε κάθε 55 ημέρες και από μία απόπειρα πραξικοπήματος.
Πάνω από το 90% των αφρικανικών κρατών είχαν αυτή την εμπειρία.
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο υποτίθεται ότι στην περιοχή θα έπνεε δημοκρατικός «αέρας», ως επίλογος σε μια μακρά περίοδο στρατοκρατίας και απολυταρχίας.
Όμως από τη δεκαετία του 1950 και τα χρόνια της ανεξαρτησίας από αποικιοκρατικές δυνάμεις μέχρι και το 2012 στην Αφρική έγιναν πάνω από 200 πραξικοπήματα ή απόπειρες πραξικοπημάτων.
Μόνο από το 2010 έχουν καταγραφεί πάνω από 50.
Τα περισσότερα έχουν γίνει στη Δυτική Αφρική και την ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ.
Τη λωρίδα γης νότια της ερήμου Σαχάρα, που εκτείνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα, διαθέτει πλούσια σε πόρους υπεδάφη, αποτελεί κομβική οδό για το διεθνές εμπόριο και έχει γεωστρατηγική σημασία.
Η Μπουρκίνα Φάσο, στη Δυτική Αφρική, έχει «μαύρα πρωτεία», με το μεγαλύτερο βαθμό… επιτυχίας για πραξικοπηματίες.
Στις συνολικά 14 ανοιχτές παρεμβάσεις του στρατού που έχουν γίνει στα εδάφη της από τη δεκαετία του ‘50, μόλις οι πέντε δεν ήταν επιτυχείς.
Η χώρα πάντως που έχουν γίνει οι περισσότερες σε αριθμό απόπειρες πραξικοπήματος είναι το Σουδάν.
Μέχρι στιγμής φτάνουν συνολικά τις 19.
Οι οκτώ είχαν ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση χούντας, ακόμη κι εάν αυτό ενίοτε αφορά αντίπαλες στρατιωτικές φατρίες, όπως συμβαίνει στη βορειοαφρικανική χώρα από τον περασμένο Απρίλιο.
Στη μακρά λίστα των αφρικανικών δικτατοριών -πολλές από τις οποίες απορρίπτουν επιδεικτικά τον χαρακτηρισμό- προστέθηκε τώρα ο Νίγηρας.
Μια χώρα πλούσια σε κοιτάσματα ουρανίου, αλλά και από τις φτωχότερες στον πλανήτη.
Με ήδη τέσσερα πραξικοπήματα μετά την ανεξαρτησία από τη Γαλλία το 1960, η περίκλειστη χώρα είδε τον φιλοδυτικό, δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο Μπαζούμ να ανατρέπεται από τον στρατό για «κακή διακυβέρνηση» και «επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας».
Η περιοχή του Σαχέλ
Πηγή: Wikipedia
Ντόμινο αστάθειας
Πρόκειται για την έβδομη απόπειρα και το έβδομο πραξικόπημα στην κεντροδυτική Αφρική μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια.
Δεν αναμένεται να είναι η τελευταία…
Στην ευρύτερη περιοχή η κατάσταση ασφαλείας πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός εντείνεται και το όποιο εγχείρημα εκδημοκρατισμού παραμένει επιφανειακό, συνήθως υπό τη «σκιά» ενδημικής διαφθοράς και ακραίας φτώχειας για τον πληθυσμό. Κυρίως δε τους νέους.
Προσχηματικά ή μη, οι συνθήκες αυτές έχουν λειτουργήσει ως εφαλτήριο για την εκδήλωση πλείστων όσων πραξικοπημάτων.
Στο Μάλι συνταγματάρχες ανέτρεψαν τον πρόεδρο Κεϊτά τον Αύγουστο του 2020 υποσχόμενοι σταθερότητα και ελεύθερες εκλογές, μέχρι που ακολούθησε νέο πραξικόπημα τον Μάιο του 2021, με τη χούντα να εμφανίζεται ως… θεματοφύλακας της «δημοκρατικής μετάβασης», με τη διενέργεια προεδρικών εκλογών τον Φεβρουάριο του 2024.
Ανάλογο ήταν το αφήγημα και στα πραξικοπήματα στο Τσαντ τον Απρίλιο του 2021 και στη Γουινέα τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς.
Στις αρχές του 2022, στη Μπουρκίνα Φάσο, ο στρατός ανέτρεψε τον πρόεδρο Καμπορέ, επικαλούμενος την ανεξέλεγκτη ισλαμιστική βία. Με το ίδιο επιχείρημα έγινε… πραξικόπημα στο πραξικόπημα, οκτώ μήνες αργότερα.
Στον Νίγηρα, το πραξικόπημα δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία».
Είχε προηγηθεί μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος τον Μάρτιο του 2021, λίγο μετά την εκλογή του Μοαμέντ Μπαζούμ στην προεδρία.
Από τα τέλη Ιουλίου έγινε όμηρος των πραξικοπηματιών και στη Δύση άρχισαν να ηχούν τύμπανα πολέμου.
Η ανατροπή του Μπαζούμ από την εξουσία ουσιαστικά στερεί από Αμερικανούς και Ευρωπαίους έναν από τους τελευταίους εναπομείναντες συμμάχους τους στο Σαχέλ.
Οι ΗΠΑ έχουν αεροπορική βάση στον βορρά του Νίγηρα. Άλλη μια έχει ο γερμανικός στρατός στα δυτικά, δίπλα στα σύνορα με το Μάλι, απ’ όπου οι Γάλλοι μετέφεραν πέρυσι στρατεύματα στον Νίγηρα.
Η αφρικανική χώρα αποτελεί, δε, έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές ουρανίου.
Και δη για τη Γαλλία και για την ΕΕ.
Απολυταρχισμός και… νεοαποικιοκρατία
Οι εξελίξεις στο Νίγηρα ερμηνεύονται ως πλήγμα στη μάχη κατά τζιχαντιστικών ομάδων και στην ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών από την υποσαχάρια Αφρική, στο φόντο ενός κλιμακούμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού στα αφρικανικά εδάφη.
Ήδη όμορες χώρες -το Μάλι και η Μπουρκίνα Φάσο- έχουν συσφίξει τις σχέσεις με τη Ρωσία και τη μισθοφορική Wagner.
Οι φόβοι της Δύσης είναι ότι το πραξικόπημα στον Νίγηρα θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για επέκταση της ρωσικής επιρροής. Και όχι μόνο αυτής…
Στο σερί των αφρικανικών πραξικοπημάτων άλλωστε υπάρχουν σαφή «αποτυπώματα» των ανταγωνιζόμενων στην περιοχή ξένων δυνάμεων.
Είτε με συγκεκαλυμμένη εμπλοκή, είτε πατρονάροντας αυταρχικούς ηγέτες ως στρατηγικό πλεονέκτημα.
Η ρωσική μισθοφορική Wagner έχει αυξανόμενη εμπλοκή στη Βόρεια και στη Δυτική Αφρική.
Ο επικεφαλής της χούντας στο Μάλι εν τω μεταξύ, συνταγματάρχης Ασιμί Γκοϊτά, είχε λάβει ειδική εκπαίδευση προ του πραξικοπήματος -εν προκειμένω για την αντιμετώπιση εξτρεμιστικών ομάδων στο Σαχέλ- από τους Αμερικανούς.
Η πρώην αποικιοκρατική Γαλλία έδωσε τις «ευλογίες» της στο πρόσφατο πραξικόπημα στο Τσαντ.
Στο μεσοδιάστημα η Κίνα, εκμεταλλευόμενη το διπλωματικό κενό που δημιούργησε τα προηγούμενα χρόνια η Δύση στην αφρικανική ήπειρο, έχει αυξήσει σημαντικά τις σφαίρες επιρροής της στην περιοχή, ασκώντας κυρίως ήπια ισχύ, «ραίνοντας» αυταρχικά και μη καθεστώτα με γουάν και κλείνοντας τη μια μετά την άλλη επενδυτικές, εμπορικές και αμυντικές συμφωνίες.
«Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα επέστρεψαν» στην Αφρική, είχε τονίσει από τον Σεπτέμβριο του 2021 ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, αποδίδοντας σημαντικό μέρος της ευθύνης στην έλλειψη ενότητας της διεθνούς κοινότητας.
«Οι γεωπολιτικές διαιρέσεις υπονομεύουν τη διεθνή συνεργασία», υπογράμμισε, ενόσω «επικρατεί μια αίσθηση ατιμωρησίας»…
