Τα θεωρούμε ως «φιλικά προς το περιβάλλον», όμως τα χάρτινα καλαμάκια περιέχουν δυνητικά τοξικές χημικές ουσίες μακράς διαρκείας σύμφωνα με νέα μελέτη.

Στην πρώτη ανάλυση αυτού του είδους στην Ευρώπη και δεύτερη διεθνώς, Βέλγοι ερευνητές εξέτασαν 39 μάρκες από «οικολογικά» καλαμάκια, για να ανιχνεύσουν μια ομάδα συνθετικών χημικών ουσιών που είναι γνωστές ως παραφορμαλδεϋδικές ουσίες (PFAS).

Τα PFAS βρέθηκαν στα περισσότερα καλαμάκια που δοκιμάστηκαν στο πλαίσιο της μελέτης, και εντοπίστηκαν περισσότερο στα καλαμάκια από χαρτί και μπαμπού, σύμφωνα με τη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Food Additives and Contaminants.

Τα PFAS χρησιμοποιούνται για την κατασκευή καθημερινών προϊόντων που είναι ανθεκτικά στο νερό, τη θερμότητα και τους λεκέδες, από ρούχα εξωτερικού χώρου μέχρι αντικολλητικά τηγάνια. Είναι, ωστόσο, δυνητικά επιβλαβή για τους ανθρώπους, την άγρια ζωή και το περιβάλλον.

Οι ουσίες αυτές διασπώνται πολύ αργά, με την πάροδο του χρόνου και μπορούν να παραμείνουν για χιλιάδες χρόνια στο περιβάλλον, μια ιδιότητα που τα έχει οδηγήσει στο να είναι γνωστά ως τα «χημικά που ζουν για πάντα».

Έχουν συσχετιστεί με μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως μειωμένη ανταπόκριση στα εμβόλια, χαμηλότερο βάρος γέννησης, νόσο του θυρεοειδούς, αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, ηπατική βλάβη, καρκίνο των νεφρών και των όρχεων.

«Τα καλαμάκια από φυτικά υλικά, όπως το χαρτί και το μπαμπού, συχνά διαφημίζονται ως πιο βιώσιμα και φιλικά προς το περιβάλλον από αυτά που κατασκευάζονται από πλαστικό. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απαραίτητα αλήθεια, δεδομένης της παρουσίας των PFAS», λέει ο ερευνητής Δρ Τίμο Γκρόφεν, περιβαλλοντικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας, που συμμετείχε στη μελέτη.

Οι χώρες που έχουν απαγορεύσει την πώληση πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης, όπως τα καλαμάκια, και αντίστοιχα προϊόντα φυτικής προέλευσης, προβάλλουν ως δημοφιλείς εναλλακτικές λύσεις.

Μια πρόσφατη μελέτη βρήκε PFAS σε καλαμάκια φυτικής προέλευσης στις ΗΠΑ. Ο Δρ Γκρόφεν και οι συνεργάτες του ήθελαν να μάθουν αν το ίδιο ίσχυε και για εκείνα που πωλούνται στο Βέλγιο.

Για να το διερευνήσει περαιτέρω, η ερευνητική ομάδα αγόρασε 39 διαφορετικές μάρκες από καλαμάκια από πέντε υλικά – χαρτί, μπαμπού, γυαλί, ανοξείδωτο ατσάλι και πλαστικό. Τα προμηθεύτηκε κυρίως από καταστήματα, σούπερ-μάρκετ και εστιατόρια γρήγορου φαγητού.

Τα καλαμάκια στη συνέχεια, υποβλήθηκαν σε δύο γύρους ελέγχου για PFAS.

Τοξικά χημικά

Τα περισσότερα είδη (27 από τα 39 εμπορικά σήματα, δηλαδή το 69%) περιείχε PFAS. Συνολικά ανιχνεύθηκαν 18 διαφορετικά PFAS.

Σε ότι αφορά τα χάρτινα καλαμάκια, τα 18 από τα 20 εμπορικά σήματα (δηλαδή το 90%) περιείχαν PFAS, όπως επίσης και τα 4 στα 5 καλαμάκια από μπαμπού (το 80%).

Αντίστοιχα, διαπιστώθηκε η ύπαρξη PFAS στα πλαστικά καλαμάκια στις 3 από τις 4 μάρκες (στο 75% δηλαδή), όπως και στα γυάλινα (στις δύο από τις 5 μάρκες, δηλαδή στο 40% αυτών).

Δεν εντοπίστηκαν PFAS στα μεταλλικά καλαμάκια σε καμία από τις πέντε μάρκες.

Παγκόσμια απαγόρευση

Το πιο συχνά εντοπιζόμενο PFAS, ήταν το υπερφθοροκτανοϊκό οξύ (PFOA), έχει απαγορευτεί παγκοσμίως από το 2020.

Επίσης, εντοπίστηκαν τριφθοροξικό οξύ (TFA) και τριφθορομεθανοσουλφονικό οξύ (TFMS), PFAS «εξαιρετικά κοντής αλυσίδας», τα οποία είναι ιδιαίτερα υδατοδιαλυτά και έτσι μπορεί να περάσουν εύκολα από τα καλαμάκια στα ποτά.

Οι συγκεντρώσεις PFAS ήταν χαμηλές και, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να χρησιμοποιούν μόνο καλαμάκια περιστασιακά, ενέχουν περιορισμένο κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο, το PFAS μπορεί να παραμείνει στο σώμα για πολλά χρόνια και οι συγκεντρώσεις αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου.

«Μικρές ποσότητες PFAS, αν και δεν είναι επιβλαβείς από μόνες τους, μπορούν να επιβαρύνουν περαιτέρω το χημικό φορτίο που υπάρχει ήδη στο σώμα», λέει ο Δρ Γκρόφεν.

Δεν είναι γνωστό εάν τα PFAS προστέθηκαν στα καλαμάκια από τους κατασκευαστές για στεγανοποίηση ή αν ήταν αποτέλεσμα μόλυνσης. Οι πιθανές πηγές μόλυνσης περιλαμβάνουν το έδαφος στο οποίο καλλιεργήθηκαν φυτικά υλικά και το νερό που χρησιμοποιήθηκε στη διαδικασία παραγωγής.

Ωστόσο, η παρουσία των χημικών ουσιών σε σχεδόν κάθε μάρκα που διαθέτει χάρτινα καλαμάκια σημαίνει ότι είναι πιθανό, σε ορισμένες περιπτώσεις, να χρησιμοποιήθηκε ως υδατοαπωθητικό επίχρισμα, λένε οι ερευνητές.

Στους περιορισμούς της μελέτης αναφέρεται ότι δεν εξετάσθηκε αν το PFAS μπορούσε να περάσει από τα καλαμάκια στα ποτά.

Ο Δρ Γκρόφεν καταλήγει: «Η παρουσία του PFAS σε καλαμάκια από χαρτί και μπαμπού δείχνει ότι δεν είναι απαραίτητα βιοδιασπώμενα.

«Δεν εντοπίσαμε κανένα PFAS σε καλαμάκια από ανοξείδωτο χάλυβα, επομένως θα συμβούλευα τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν αυτό το είδος για καλαμάκια – ή απλώς να αποφεύγουν εντελώς τη χρήση τους».