Για χρόνια, η Ρουθ Χάντλερ – μία από τις συνιδρύτριες του γίγαντα παιχνιδιών Mattel – πάλευε να πείσει τους συναδέλφους της για την αγορά μιας μοντέρνας κούκλας ενηλίκων.
Ως παιδί στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η κόρη της Μπάρμπαρα είχε παίξει με μερικές από τις πολλές χάρτινες κούκλες που άλλαζαν ρούχα και κυκλοφορούσαν ευρέως στην αγορά, αλλά περιοριζόταν από τη μονοδιάστατη φύση τους, έγραψε η Χάντλερ στην αυτοβιογραφία της «Dream Doll», το 1994.
«Ω, βέβαια, υπήρχαν οι λεγόμενες κούκλες μόδας … Αλλά αυτές οι κούκλες είχαν επίπεδο στήθος, μεγάλη κοιλιά και καμπουριασμένα πόδια – ήταν φτιαγμένες σαν υπέρβαρα εξάχρονα ή οκτάχρονα», έγραψε η Χάντλερ, η οποία ήθελε μια κούκλα για μεγαλύτερα κορίτσια που δεν ήθελαν να κρατούν κούκλες μωρών και που θα μπορούσε να εμπνεύσει την Μπάρμπαρα ως προέφηβη, όπως τα παιχνίδια που επέτρεπαν στον γιο της να φανταστεί τον εαυτό του ως πυροσβέστη ή αστροναύτη.
Αλλά η ομάδα της Mattel είπε ότι δεν ήταν κερδοφόρο.
Η Bild Lilly / Photo: Wikimedia Commons
Μέχρι που είδε τη Bild Lilly
«Όλοι με απωθούσαν κατά κάποιο τρόπο» έγραψε η Χάντλερ στην αυτοβιογραφία της. «Έτσι σταμάτησα να το αναφέρω».
Αλλά η φαντασία της Χάντλερ πυροδοτήθηκε σε ένα οικογενειακό ταξίδι στην Ευρώπη το καλοκαίρι του 1956. Περνώντας μπροστά από ένα κατάστημα παιχνιδιών στη Λουκέρνη, στις ελβετικές Άλπεις, τόσο η Χάντλερ όσο και η κόρη της «μαγεύτηκαν απόλυτα» από τη θέα μιας κούκλας που είδαν στη βιτρίνα – γνωστής ως Bild Lilli. «Η Μπάρμπαρα και εγώ μείναμε έξω από το κατάστημα για πολύ ώρα» έγραψε η Χάντλερ.
Η Bild Lilli είχε πρωτοεμφανιστεί σε κόμικς στη γερμανική ταμπλόιντ εφημερίδα Bild Zeitung, κάνοντας το ντεμπούτο της στο πρώτο τεύχος της έκδοσης της Axel Springer το 1952. Η Lilli, μια γραμματέας που δημιούργησε ο σκιτσογράφος Reinhard Beuthein, είχε αυτοπεποίθηση, πνεύμα και ήξερε τα τρικ του έξυπνου φλερτ.
Photo: YouTube
«Ήταν ανάλαφρη και έξυπνη ταυτόχρονα»
«Η Lilli έπαιζε με τους άνδρες παίρνοντας προκλητικές πόζες με αποκαλυπτικά ρούχα και εκτοξεύοντας κοφτερές ατάκες σε έναν υποβλητικό διάλογο» έγραψε η Robin Gerber στο «Barbie and Ruth», τη βιογραφία της Χάντλερ το 2000. «Ήταν ανάλαφρη και έξυπνη ταυτόχρονα».
Η εφημερίδα άρχισε να κατασκευάζει κούκλες Lilli το 1955 λόγω της δημοτικότητας του κόμικ και για να προωθήσει την εφημερίδα. Η κούκλα είχε ένα πρόσωπο σε σχήμα καρδιάς, μια κολλημένη ψηλή ξανθιά αλογοουρά, ένα έντονο κόκκινο στόμα και μάτια που κοιτούσαν στο πλάι, στολισμένα με μπλε σκιά και winged liner. Τα νύχια της ήταν κόκκινα και τα σκουλαρίκια της εντυπωσιακά.
Η Lilli κυκλοφορούσε σε δύο μεγέθη – 19,5 και 28,4 εκατοστά – και διατίθετο στην αγορά ενηλίκων, οι οποίοι την αγόραζαν γενικά ως αστείο δώρο. «Οι κούκλες Lilli μπορούσαν να αγοραστούν σε καπνοπωλεία, μπαρ και καταστήματα παιχνιδιών με θέμα τους ενήλικες» έγραψε η Gerber.
«Οι άνδρες έπαιρναν κούκλες Lilli ως δώρα-φαρσέρ σε εργένικα πάρτι, τις έβαζαν στο ταμπλό του αυτοκινήτου τους, τις κρεμούσαν από τον καθρέφτη του αυτοκινήτου ή τις έδιναν στις φίλες τους ως υποβλητικά ενθύμια».
Η Lilli που όλη αγαπήσαν
Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η κούκλα έγινε δημοφιλής και στα παιδιά και συνοδεύτηκε από μια πλήρη σειρά αξεσουάρ, συμπεριλαμβανομένων σπιτιών και επίπλων. Τα ρούχα της περιλάμβαναν ρούχα γραφείου, εξοπλισμό τένις και ένα παραδοσιακό γερμανικό φόρεμα Dirndl, αν και δεν μπορούσαν να αγοραστούν ξεχωριστά από την κούκλα.
Το 1958 κυκλοφόρησε ακόμη και μια ταινία ζωντανής δράσης για τη Lilli.
«Η κούκλα Lilli ήταν η ενσάρκωση μιας ιδέας που είχα προτείνει στον σύζυγό της, Έλιοτ, και στους άλλους σχεδιαστές παιχνιδιών της Mattel περίπου πέντε χρόνια νωρίτερα» έγραψε η Χάντλερ. Είπε ότι ενώ το πρόσωπο της Lilli ήταν «πολύ σκληρό και καρτουνίστικο το σώμα της ήταν μια άλλη ιστορία».
«Ήταν το στήθος, η μικρή μέση, τα μακριά, κωνικά πόδια που είχα περιγράψει με ενθουσιασμό στους σχεδιαστές όλα αυτά τα χρόνια πριν» έγραψε η Χάντλερ.
Δείτε το βίντεο
«Βλέπετε, κύριοι;»
Όταν η Χάντλερ επέστρεψε στο Λος Άντζελες αργότερα εκείνο το καλοκαίρι, έδειξε τη Lilli στην ομάδα της Mattel και κατάφερε τελικά να πείσει τους συναδέλφους της για την αγορά μιας τέτοιας κούκλας. Η Mattel έκανε τελικά μια συμφωνία κατασκευής με μια εταιρεία στην Ιαπωνία, όπου η παραγωγή ήταν φθηνότερη.
Η Χάντλερ βελτίωσε την εμφάνιση της Lilli. Τα καμπυλωτά φρύδια της αντικαταστάθηκαν με δραματικά τόξα και τα χείλη της έγιναν πιο μαλακά.
Η Χάντλερ έδωσε επίσης στην Barbie μικροσκοπικά ξεχωριστά δάχτυλα, σε αντίθεση με τη Lilli, της οποίας τα πόδια απλά μεταπήδησαν στα παπούτσια της. Το σκληρό πλαστικό της Lilli αντικαταστάθηκε με ένα πιο μαλακό υλικό, τα μαλλιά της Barbie ενισχυθήκαν και έγινε λιγότερο «καμπυλόγραμμη» όπως έγραψε η Χάντλερ.
Αλλά η Barbie είχε κρατήσει την ψηλή ξανθιά αλογοουρά της Lilli, τη λεπτή ανεστραμμένη μύτη και το πλάγιο βλέμμα της. «Στο τέλος, η Lilli και η νέα αδελφή της ήταν ελάχιστα διαφορετικές, εκτός από τον δημιουργό της νέας κούκλας» έγραψε η Gerber.
Δείτε το βίντεο
Η Mattel αρνήθηκε ότι η Barbie ήταν αντιγραφή της Lilli
«Η μυστική αλήθεια που η Mattel ήλπιζε να αποκρύψει ήταν ότι η Barbie ήταν απλώς μια μεταμόρφωση της γερμανικής κούκλας Lilli» έγραψε η Orly Lobel στο βιβλίο της του 2017 «You Don’t Own Me: The Court Battles That Exposed Barbie’s Dark Side».
«Όταν σχεδίασε και λάνσαρε την Barbie το 1959, η Mattel ούτε προσέφερε στην G&H δικαιώματα ούτε ζήτησε άδεια για να χρησιμοποιήσει το σχέδιό της» έγραψε η Lobel.
Αλλά οι κατασκευαστές της Lilli, για παράδειγμα, παρατήρησαν τις ομοιότητες μεταξύ των κουκλών. Το 1960, η Greiner & Hausser, η διάδοχος του αρχικού κατασκευαστή της κούκλας, κατέθεσε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ για την «άρθρωση του γοφού της κούκλας» που χρησιμοποιήθηκε στη Lilli και παραχώρησε αποκλειστικά τα δικαιώματα στον Louis Marx, έναν κατασκευαστή παιχνιδιών με έδρα τη Νέα Υόρκη, για 10 χρόνια.
Τον επόμενο χρόνο, η Greiner & Hausser και ο Marx μήνυσαν την Mattel, ισχυριζόμενοι ότι είχε παραβιάσει τα πνευματικά δικαιώματα και ότι είχε τροποποιήσει «πολύ λίγο» τη Lilli για να φτιάξει την Barbie, έγραψε η Lobel.
Η Mattel αρνήθηκε ότι η Barbie ήταν αντιγραφή της Lilli και η αγωγή τελικά διευθετήθηκε, σύμφωνα με τον Gerber.
Photo: Wikimedia Commons
Όλοι από κάπου εμπνέονται, στην τελική
Το 1964, η Mattel αγόρασε τα πνευματικά δικαιώματα και τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας της Bild Lilli της Greiner & Hausser και απέσυρε την κούκλα από την παραγωγή. Μέχρι τότε είχαν κατασκευαστεί περίπου 130.000 κούκλες.
Αυτό δεν ήταν το τέλος της δικαστικής διαμάχης μεταξύ της Mattel και της Greiner & Hausser. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η προ πολλού χρεοκοπημένη Greiner & Hausser αναβίωσε για να καταθέσει αγωγή κατηγορώντας τη Mattel για απάτη σχετικά με τις συμφωνίες του 1964.
Η εταιρεία ισχυρίστηκε ότι είχε αποδεχθεί μια κατ’ αποκοπήν αμοιβή για τις άδειες με βάση τις ψευδείς δηλώσεις της Mattel σχετικά με το πόσες κούκλες πουλούσε και ότι θα επέμενε σε μια αμοιβή ανά κούκλα αν γνώριζε τον πραγματικό όγκο πωλήσεων, σύμφωνα πάντα με όσα γράφει η Lobel.
Ως αποζημίωση, η Greiner & Hausser ήθελε την ανάκληση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ζητούσε χρήματα με βάση τα κατάλληλα δικαιώματα για κάθε κούκλα Barbie που πωλήθηκε από τη Mattel από το 1964. Το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή, σύμφωνα με τη Lobel.
Η συνέχεια είναι η ιστορία που όλοι γνωρίζουμε.
