Αναζήτηση
Ο ρώσος μισθοφόρος ηγέτης Γεβγκένι Πριγκόζιν και άλλα εννέα μέλη της ομάδας Wagner σκοτώθηκαν και εξαφανίστηκαν, θύματα ενός μυστηριώδους αεροπορικού δυστυχήματος με θεωρίες μόνο για το τι συνέβη (στη φωτογραφία του arabcenterdc.org, επάνω, μαχητές της Βάγκνερ με το λάβαρο της οργάνωσης).
Αλλά ακόμα κι αν οι συνθήκες του θανάτου τους παραμένουν άγνωστες, γίνεται σαφές ότι ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν σκοπεύει να συνεχίσει τη χρήση μη κυβερνητικών στρατιωτικών δυνάμεων για να φέρει σε πέρας βίαιες, μερικές φορές, δουλειές της εξωτερικής πολιτικής.
Πούτιν (αριστερά) και Πριγκόζιν στο εργοστάσιο επεξεργασίας τροφίμων του τελευταίου, σε πιο ευτυχισμένες στιγμές
Το μόνο ερώτημα για τον ρώσο ηγέτη είναι πώς θα καταστήσει τους διαδόχους της Βάγκνερ χρήσιμους, διατηρώντας τον έλεγχό τους.
Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η προφανής ρήξη μεταξύ Πριγκόζιν και Πούτιν που προηγήθηκε της αεροπορικής συντριβής θα οδηγήσει στη διάλυση είτε της Βάγκνερ είτε άλλων παρόμοιων, αν και πολύ μικρότερων, παραστρατιωτικών οργανώσεων.
Αναδίπλωση
Γνωστές ως ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες ή PMC, οι μονάδες αυτές έχουν γίνει βασικά όργανα στην προσπάθεια τεσσάρων δεκαετιών της Μόσχας να καθιερώσει τη Ρωσία ως έναν επίφοβο παγκόσμιο παράγοντα, γράφει σε ανάλυσή του ο Daniel Williams.
Αντί για διάλυση, η Βάγκνερ χρειάζεται ανανέωση. Ο Πούτιν αντιμετωπίζει την υπόθεση Πριγκόζιν απλώς ως ένα πρόβλημα διαχείρισης μιας εσφαλμένης επιχείρησης franchise.
Οταν έδωσε συλλυπητήρια στις οικογένειες του πρώην ηγέτη της μισθοφορικής οργάνωσης και των νεκρών υπολοχαγών του, τον περιέγραψε απλώς ως «ταλαντούχο επιχειρηματία» που έκανε ορισμένα «σοβαρά λάθη».
Αυτή η αναφορά δεν συνάδει με μια μακροχρόνια πολιτική που στηρίζεται στην εκστρατεία των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών για την αποκατάσταση της παγκόσμιας επιρροής της Μόσχας. Η εγκατάλειψη αυτής της πολιτικής είναι προφανώς αδιανόητη, λένε οι παρατηρητές.
«Τα τμήματα (της Βάγκνερ) μπορεί ν’ αναδιπλωθούν υπό τη διοίκηση του υπουργείου Αμυνας, των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών ή άλλων ολιγαρχών και ηγετών που κρίνονται πιο συνεργάσιμοι», δήλωσε η Andrea Kendall-Taylor, ειδική για τις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας στο Κέντρο για τη Νέα Ασφάλεια της Αμερικής που εδρεύει στην Ουάσιγκτον. «Αλλά κανένα από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία δεν θα πάει στράφι», προσθέτει.
Προσπάθειες μετάθεσης μαχητών
Ο Πούτιν έχει ήδη πει ότι όλες οι «εθελοντικές μονάδες» της θα πρέπει να υπογράψουν νέες συμβάσεις μαζί με άλλες παραστρατιωτικές οργανώσεις, που όπως φαίνεται υπάρχουν πολλές.
Η Molfar, μια ουκρανική εταιρεία πληροφοριών, έχει καταγράψει 37 μισθοφορικούς εργολάβους που δραστηριοποιούνται σε 19 αφρικανικές χώρες και 10 στην Ασία και τη Μέση Ανατολή. Οπως η Βάγκνερ αυτές οι ομάδες παρέχουν εκπαίδευση, όπλα και ακόμη μάχιμες δυνάμεις σε μια σειρά από κυβερνήσεις και σκιώδεις πελάτες.
Μια από τις μεγαλύτερες είναι η Convoy. Συγκροτήθηκε στα τέλη του περασμένου έτους από τον Σεργκέι Ακσιόνοφ, ο οποίος προηγουμένως ήταν επικεφαλής της υποστηριζόμενης από το Κρεμλίνο διοίκησης στην Κριμαία.
Μια άλλη είναι η Redut, ένας στρατιωτικός εργολάβος που χρησιμοποιείται από ρώσους παραγωγούς φυσικού αερίου στη Συρία, ο οποίος έστειλε επίσης μαχητές για να συμμετάσχουν στην εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Η Βάγκνερ ήταν μακράν η μεγαλύτερη και πιο εξέχουσα από τις PMC. Επί του παρόντος, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλείας της Ρωσίας, κληρονόμος της KGB, προσπαθεί να μεταθέσει 25.000 μαχητές της μισθοφορικής οργάνωσης που πολέμησαν στην Ουκρανία σε άλλες υπάρχουσες PMC.
Λουλούδια στον τάφο του Γεβγκένι Πριγκόζιν, σε νεκροταφείο στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας (φωτογραφία Reuters/Stringer)
Οι παράγοντες των μυστικών υπηρεσιών προσπαθούν επίσης να κάνουν το ίδιο με 5.000 Βαγκνερίτες που δρουν στην Αφρική.
Νέες στρατολογήσεις
Στους αφρικανούς πελάτες της Wagner περιλαμβάνονται κυβερνήσεις στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου εργάζονται περίπου 2.000 μαχητές της, στο Μάλι (1.500) και μικρότερες μονάδες στο Σουδάν, τη Μαδαγασκάρη, τη Μοζαμβίκη και την Μπουρκίνα Φάσο.
Οι υποστηρικτές της νέας κυβέρνησης στον Νίγηρα που προέκυψε από το στρατιωτικό πραξικόπημα ζήτησαν από τα στρατεύματα της ρωσικής μισθοφορικής οργάνωσης να μεταβούν στη χώρα και ν’ αντικαταστήσουν τους γάλλους στρατιώτες που σταθμεύουν εκεί και υποστηρίζουν την ανατραπείσα κυβέρνηση.
Πιο μακριά, πράκτορες της Βάγκνερ προσπαθούν να στρατολογήσουν νέους μισθοφόρους στην Κεντρική Ασία για να πολεμήσουν στην Ουκρανία. Στο Καζακστάν, οι αφίσες υπόσχονται σε νεοσύλλεκτους το ισοδύναμο των 5.000 δολαρίων, εάν ενταχθούν στην ομάδα και σταθούν «πλάι πλάι» με τη Ρωσία στην Ουκρανία.
Οι μυστικοί στρατολόγοι της στο Κιργιστάν έχουν χρησιμοποιήσει μια παραπλανητική τακτική για να δελεάσουν εθελοντές. Πρώτα πρόσφεραν θέσεις ασφαλείας στη Ρωσία, αλλά στη συνέχεια είπαν ότι «μια αλλαγή στις προτεραιότητες» απαιτούσε από τους εθελοντές ν’ αναλάβουν «καθήκοντα στη ζώνη ειδικής επιχείρησης στην Ουκρανία».
Τον Ιούνιο, το BBC ανέφερε ότι τουλάχιστον 93 μαχητές από την Κεντρική Ασία στην υπηρεσία της Βάγκνερ έχουν πεθάνει στην Ουκρανία: 19 από το Κιργιστάν, 34 από το Ουζμπεκιστάν και 40 από το Τατζικιστάν.
Υπηρέτησαν τα ρωσικά συμφέροντα
Οι πράκτορες της Βάγκνερ προσέλαβαν επίσης γυναίκες από το Τατζικιστάν για να εργαστούν με ιρανούς μηχανικούς σε εργοστάσιο drones στη Ρωσία επειδή μπορούσαν να επικοινωνήσουν πιο εύκολα με τους ξένους επόπτες.
Οι PMC εμφανίστηκαν αρχικά ως απάντηση στη μετασοβιετική στρατιωτική παρακμή. Οι κρατικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό προσέλαβαν ιδιωτικούς πράκτορες ασφαλείας για να προστατεύσουν τις επιχειρήσεις τους.
Ηταν διαθέσιμοι πολλοί νεοσύλλεκτοι: ο Κόκκινος Στρατός είχε συρρικνωθεί και οι πολιτικές θέσεις εργασίας για τους βετεράνους ήταν σπάνιες στη χώρα τους.
Αν και δεν αποτελεί την κύρια λειτουργία τους, οι εργοδότες και οι ένοπλοι μισθωτοί τους υπηρέτησαν τα ρωσικά συμφέροντα διατηρώντας την οικονομική και ένοπλη παρουσία της Μόσχας στο εξωτερικό, ειδικά στην πλούσια σε πετρέλαιο Μέση Ανατολή και στη γεμάτη ορυκτά Αφρική.
Η Wagner, που ιδρύθηκε το 2014, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα. Αντί να εργάζεται για λογαριασμό κάποιου άλλου, ο Πριγκόζιν συνήψε για τον εαυτό του άμεσες συμφωνίες ασφαλείας με πολιτικούς πελάτες. Παρείχε προστασία, όπλα και θανατηφόρα δύναμη για ν’ αντιμετωπίσει τους εχθρούς των αυταρχικών καθεστώτων και έκανε το ίδιο για τους αντάρτες, εφόσον μπορούσαν να πληρώσουν.
Μισθοφόροι της ομάδας Wagner στο Σουδάν (φωτογραφία Agenzia Nova / Facebook)
Πάρτε για παράδειγμα τη Συρία. Το 2018, οι μαχητές του απελευθέρωσαν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου από ισλαμιστές αντάρτες και σε αντάλλαγμα έλαβαν το 25% των κερδών για τα επόμενα πέντε χρόνια.
Μέχρι το 2020, μια εταιρεία συνδεδεμένη με τη Wagner είχε κερδίσει 134 εκατομμύρια δολάρια από τη συμφωνία, ανέφεραν αντιφρονούντες σύροι ερευνητές.
Μεγάλες δουλειές με το Κρεμλίνο
Η μισθοφορική οργάνωση υποστήριξε επίσης τον λίβυο πολέμαρχο Χαλίφα Χάφταρ με 2.000 ένοπλους άνδρες, καθώς προσπαθούσε ν’ ανατρέψει την κυβέρνηση στην Τρίπολη που υποστηριζόταν από τη Δύση. Τα περισσότερα από αυτά τα στρατεύματα έχουν μεταφερθεί από τότε στην Ουκρανία για να πολεμήσουν.
Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Βάγκνερ ανέλαβε με 25ετές συμβόλαιο ορυχείο χρυσού σε αντάλλαγμα για την προστασία της αυταρχικής κυβέρνησής της από απόπειρες πραξικοπήματος, σύμφωνα με την εταιρεία πληροφοριών Gray Dynamics. Οι αποστολές του πολύτιμου μεταλλεύματος εκτός χώρας διέρχονται από το αεροδρόμιο M’Poko, κοντά στην πρωτεύουσα Μπαγκί.
Διατηρεί επίσης ένα εργοστάσιο επεξεργασίας χρυσού στο Σουδάν, σύμφωνα με τους New York Times.
Στη Ρωσία, ο Πριγκόζιν έκανε μεγάλες δουλειές με το Κρεμλίνο. Ο πρώην σεφ διένειμε γεύματα στις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας, για τα οποία η οργάνωσή του πληρώθηκε με 3 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2011 έως το 2020, σύμφωνα με την Belingcat, μια ερευνητική δημοσιογραφική οργάνωση.
Στις δαπάνες του περιλαμβάνονταν υψηλοί μισθοί για τα στρατεύματά του. Στην Ουκρανία, μεταξύ 2015 και 2019, το προσωπικό της Βάγκνερ έφτανε το ισοδύναμο των 2.900 δολαρίων τον μήνα, πολύ περισσότερα απ’ όσα μπορούσαν να κερδίσουν οι ρώσοι στρατιώτες.
Ο Φρανκεστάιν… του Πούτιν
Κατά τη διάρκεια των μηνών σκληρής μάχης στην Ουκρανία φέτος, οι μισθοί για τους μαχητές φέρεται ν’ αυξήθηκαν στα 10.000 δολάρια μηνιαίως. Πέρυσι, οι οικογένειες όσων απ’ αυτούς σκοτώθηκαν στη μάχη έλαβαν 48.000 δολάρια ως αποζημίωση. Φέτος, λόγω μεγάλων απωλειών, ο συγκεκριμένος όρος αφαιρέθηκε από τα ασφαλιστήρια συμβόλαια.
Επομένως, η συγχώνευση της Βάγκνερ με τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας μπορεί να μην είναι εύκολη. Τόσο στη Συρία όσο και στην Ουκρανία, ο Πριγκόζιν παραπονέθηκε ότι οι ρώσοι στρατηγοί δέσμευαν πυρομαχικά ενώ οι δυνάμεις του βρίσκονταν στον πυρετό της μάχης. Επιπλέον, το υπουργείο Αμυνας δεν προσφέρει μισθούς αυτού του μεγέθους στους στρατιώτες.
Αντίθετα, άλλες PMC, καμία με το ιστορικό του Πριγκόζιν, θα πρέπει ν’ ακολουθήσουν, αν και πιθανώς υπό αυστηρότερο έλεγχο από αυτούς που μπόρεσε να επιβάλει ο Πούτιν στο πρώην αφεντικό της Βάγκνερ.
Στην πραγματικότητα, ο ρώσος πρόεδρος υποδύεται μια ρωσική εκδοχή του κύριου πρωταγωνιστή στο μυθιστόρημα Φρανκεστάιν της Μαίρης Σέλλεϋ για έναν επιστήμονα που δημιούργησε ένα μάλλον κακότεχνο πλάσμα από άψυχα αντικείμενα.
Το «τέρας» του Φρανκενστάιν, νιώθοντας αγανάκτηση για τον δημιουργό του, στράφηκε εναντίον του. Το ίδιο έκανε και το δημιούργημα του Πούτιν, ο Πριγκόζιν. Τελικά, ο Φρανκεστάιν της Σέλλεϋ αρνήθηκε να φτιάξει δεύτερο μοντέλο. Ο Πούτιν, προφανώς, όχι.
