Τα ξενικά είδη που κάνουν καλό στη διατροφή μας

Απειλή ή ευκαιρία; Τα ξενικά είδη, τα οποία έχουν εισβάλει στη Μεσόγειο και έχουν εξαπλωθεί στις ελληνικές θάλασσες, απειλούν την παρουσία των αυτόχθονων θαλάσσιων ειδών. Την ίδια στιγμή όμως βρίσκονται στον πάγκο του ιχθυοπώλη και στο πιάτο του καταναλωτή, καθώς η διατροφική τους αξία είναι υψηλή.

Πάνω από 1.000 ξενικά είδη εκτιμάται ότι έχουν επεκταθεί σήμερα στη Μεσόγειο, ενώ στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 240. Η χώρα μας, άλλωστε, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των συνθηκών που επικρατούν στις θάλασσές της, βρίσκεται σε κομβικό σημείο όσον αφορά την περαιτέρω επέκταση των αλλόχθονων ειδών που εισέρχονται από την Ερυθρά.

Αγριόσαλπα, γερμανός, λεοντόψαρο και σαρδελόγαυρος: είναι τέσσερα είδη που  εμφανίζουν ολοένα και πιο δυναμική εξάπλωση στις θάλασσές μας και γι’ αυτό αποτέλεσαν το βασικό αντικείμενο μελέτης του τριετούς προγράμματος «4ΑLIEN» που ολοκληρώθηκε με επιτυχία υπό τον συντονισμό του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το WWF Ελλάς.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα τέσσερα αυτά είδη είναι πλέον καλά εγκατεστημένα στις ελληνικές θάλασσες, κυρίως βέβαια στα νότια της χώρας, όπου τα νερά είναι πιο θερμά.

Εχουν ωστόσο τη δυναμική να εξαπλωθούν ακόμα περισσότερο και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές της χώρας, καθώς οι συνεχώς μεταβαλλόμενες κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες ευνοούν τη μετακίνηση. Μάλιστα, τα χωροκατακτητικά αυτά είδη «ευνοούνται» από την αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών, την υπεραλίευση των αποθεμάτων αυτόχθονων ειδών που προκαλεί μείωση στους πληθυσμούς τους και τη γενικότερη υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος από άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες.

Οι επιπτώσεις που προκαλούν αυτά τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη αφορούν, όπως σημειώνουν οι επιστήμονες του προγράμματος, τόσο το θαλάσσιο περιβάλλον όσο και τους αλιείς: αφενός, δρουν ανταγωνιστικά με τα αυτόχθονα μεσογειακά είδη (μείωση διαθέσιμης τροφής και χώρου, αύξηση πιέσεων, υποβάθμιση του περιβάλλοντος), αφετέρου, προκαλούν ζημιές αρκετά συχνά στα αλιευτικά εργαλεία των ψαράδων.

Την ίδια στιγμή και σύμφωνα με τα δεδομένα του προγράμματος, η διατροφική αξία των τεσσάρων αυτών ειδών είναι εξαιρετική, με κάποιες μάλιστα πολύ ενδιαφέρουσες ιδιότητες: αποτελούν αποδεδειγμένα, πλέον, πλούσια πηγή πρωτεΐνης άριστης ποιότητας, η οποία είναι εφάμιλλη του κρέατος, έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος και υψηλά ποσοστά Ωμέγα-3 λιπαρών, γνωστών για τις ευεργετικές τους ιδιότητες στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος των ανθρώπων.

Επιπλέον, τα τέσσερα συγκεκριμένα είδη είναι πολύ πλούσια στα δύο πολυτιμότερα Ωμέγα-3 πολυακόρεστα λιπαρά, και μάλιστα στην ιδανική αναλογία. Τέλος, θετική εντύπωση στους ερευνητές προκάλεσε το πόρισμα της έρευνας ειδικά για την αγριόσαλπα και τον γερμανό, καθώς αποδείχθηκαν πλούσια σε ένα ξεχωριστό Ωμέγα-6 λιπαρό οξύ, το Αραχιδονικό οξύ, που αποτελεί βασικό δομικό χαρακτηριστικό των νευρικών κυττάρων και απαραίτητο για την εγκεφαλική υγεία, καθώς και για την καλή κατάσταση του ανοσοποιητικού μας συστήματος.

Το πρόβλημα

«Τα ξενικά είδη από μόνα τους είναι μεγάλο πρόβλημα. Αυτό που στην πραγματικότητα προσπαθούμε να κάνουμε είναι να ελέγξουμε την αύξηση των πληθυσμών αυτών, βρίσκοντας τα θετικά από την παρουσία τους. Μέσα από την κατανάλωση ή τη χρήση των ξενικών αυτών ειδών γίνεται προσπάθεια να ελαφρύνουμε το οικοσύστημα» σημειώνει στα «ΝΕΑ» η βιολόγος – ιχθυολόγος, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων του ΕΛΚΕΘΕ, Παρασκευή Καραχλέ, η οποία ήταν συντονίστρια του προγράμματος.

Τα ξενικά είδη, όπως λέει, έχουν έρθει στις ελληνικές θάλασσες, «ας τα βάλουμε και στη διατροφή μας. Μέσα από το πρόγραμμα “4Alien” επιβεβαιώθηκε ότι τα είδη που μελετήθηκαν είναι νόστιμα και υγιεινά.

Τρώγοντάς τα βοηθάμε πολλαπλά: να αυξηθεί το εισόδημα των ψαράδων, να μειωθεί η αλιευτική πίεση στα αυτόχθονα ιχθυαποθέματα, να αντιμετωπιστεί αυτή η περιβαλλοντική απειλή». Μάλιστα, προσθέτει, από την 1η Ιανουαρίου αναμένεται να ξεκινήσει ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το οποίο επίσης θα συντονίζει, στο… στόχαστρο του οποίου θα βρεθούν και άλλα ξενικά είδη και πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη βιομηχανία των καλλυντικών, για φαρμακευτική χρήση αλλά και για ιχθυοτροφές.