Αναζήτηση
Σίγουρα θα το είχε σκεφτεί κάποιος σεναριογράφος ή συγγραφέας επιστημονικών διηγημάτων. Οι επιστήμονες όμως στον τεχνολογικό τομέα θα το πραγματώσουν. Να μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αποκωδικοποιεί τα… μοτίβα του μυαλού.
Ο εγκέφαλος ήταν πάντα η πηγή έμπνευσης για τους επιστήμονες της τεχνητής νοημοσύνης, με δισεκατομμύρια νευρώνες που συνεργάζονται για να μας βοηθήσουν να σκεφτόμαστε, να βλέπουμε, να ακούμε και να θυμόμαστε.
Πλέον είναι πολύ κοντά να το καταφέρουν, όπως αναφέρει σε άρθρο του στο έγκριτο καναδικό περιοδικό Maclean’s η καθηγήτρια Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο, -στον Καναδά- Γιάλντα Μοχσενζάντε.
Τα αποτελέσματα φάνηκαν πειραματικά σε μια Καναδή από την επαρχία Σασκάτσουαν την Ann Johnson, η οποία έχει πάθει εγκεφαλικό επεισόδιο μόλις στα 30 της, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μιλήσει.
Μέσα στο 2023, στο πλαίσιο μιας κλινικής δοκιμής στην Καλιφόρνια, οι επιστήμονες τοποθέτησαν περισσότερα από 200 ηλεκτρόδια μέσα στο κεφάλι της, σε μια περιοχή του εγκεφάλου που παράγει την ομιλία.
«Μια θύρα συνδεδεμένη σε έναν υπολογιστή επέτρεψε έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιεί μια ποικιλία τεχνικών μάθησης εις βάθους για να ερμηνεύσει τη νευρική της δραστηριότητα». Έτσι, από εκεί η Ann Johnson παρήγαγε ομιλία, λέει η Μοχσενζάντε. «Η Ann ήταν σε θέση να επικοινωνήσει καθαρά με τον σύζυγό της μέσω ενός avatar που μιλούσε όπως σκεφτόταν. Γνωρίζαμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη διάβαζε σωστά τις σκέψεις της επειδή οι ερευνητές δοκίμασαν την ικανότητά της να αναπαράγει ελεγχόμενες πληροφορίες. Είχαν ένα σύνολο προτάσεων που περιείχαν μια τεράστια γκάμα ήχων».
Οι ειδικοί έδειξαν στην Ann αυτές τις προτάσεις και την έβαλαν να τις επαναλαμβάνει ξανά και ξανά στο μυαλό της για να εκπαιδεύσει τον αλγόριθμο ώστε να αναγνωρίζει ποιο σήμα του εγκεφάλου αντιστοιχεί σε ποιον ήχο. Αφού εκπαίδευσαν τον αλγόριθμο, οι επιστήμονες τον δοκίμασαν σε πραγματικό χρόνο. Η Ann το σκέφτηκε και στη συνέχεια το είπε το άβαταρ.
Σύμφωνα με την Μοχσενζάντε, προς το παρόν η συγκεκριμένη τεχνολογία μπορεί να επεξεργαστεί περίπου 78 λέξεις το λεπτό. Είναι ικανή για περισσότερες από μερικές απλές λέξεις. Έχει 39 διακριτικούς ήχους που χρησιμοποιούνται για να σχηματίσουν όποιες λέξεις και προτάσεις θέλει η Ann.
Ωστόσο, όπως αναφέρει η καθηγήτρια πληροφορικής, ακόμα δεν είναι έτοιμο για να εφαρμοστεί σε ασθενείς που δεν μπορούν να μιλήσουν. «Ενώ όλοι οι άνθρωποι έχουν κάποια κοινά στοιχεία όσον αφορά τη λειτουργία του εγκεφάλου και την επεξεργασία πληροφοριών, μεγάλη εγκεφαλική δραστηριότητα είναι μοναδική για κάθε άτομο και ποικίλλει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο άλλος περιορισμός αυτής της εργασίας είναι ότι πρέπει να γίνει σε ελεγχόμενο περιβάλλον επειδή η συσκευή εμφυτεύεται απευθείας στο κεφάλι του ασθενούς».
Στο εργαστήριο της Μοχσενζάντε δείχνουν σε άτομα βίντεο ή εικόνες ενώ καταγράφουνε τη δραστηριότητα του εγκεφάλου τους, χρησιμοποιώντας φορητούς αισθητήρες στο τριχωτό της κεφαλής τους που είναι ευαίσθητοι σε μικροσκοπικές αλλαγές στα ηλεκτρικά πεδία. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνε την τεχνητή νοημοσύνη για να αποκωδικοποιήσουν το βίντεο ή την εικόνα που βλέπουν.
«Ουσιαστικά, ρωτάμε, ποια είναι η δυναμική των εγκεφαλικών διεργασιών που προκαλούν την οπτική γνώση; Βρήκαμε ότι μπορούμε να προσδιορίσουμε με επιτυχία τι κοιτούσε το άτομο και έτσι να εντοπίσουμε περίπλοκες νευρικές δυναμικές και εγκεφαλικές διεργασίες που δημιουργούν την ουσιαστική μας αντίληψη για τον οπτικό κόσμο» εξηγεί η Καναδή επιστήμων.
«Ναι, τα δεδομένα είναι πιο θορυβώδη από αυτά που λαμβάνετε όταν προσαρτάτε αισθητήρες απευθείας στον εγκέφαλο. Αλλά καθώς αυτή η τεχνολογία αναπτύσσεται, μας φέρνει πιο κοντά στην κατανόηση και τη μετάφραση του τι κάνει ο εγκέφαλος. Αυτό σημαίνει ότι άτομα με σοβαρή παράλυση, βλάβη από εγκεφαλικό επεισόδιο ή άλλες παθήσεις που επηρεάζουν την ικανότητά τους να μιλάνε μπορεί σύντομα να έχουν τα μέσα για να το κάνουν».
To ερώτημα που απασχολεί όλους
Για την Μοχσενζάντε δεν είναι καθόλου επιστημονική φαντασία επίσης, να φτάσουμε σε σημείο να μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να «διαβάσει το μυαλό μας» ή να ελέγχουμε τους υπολογιστές μας με μια σκέψη.
Μάλιστα δεν είναι κάτι που θα συμβεί σε 100 χρόνια, αλλά πιθανό να το δούμε στα επόμενα δέκα χρόνια.
«Αλλά πρώτα, χρειαζόμαστε δύο βασικές εξελίξεις: καλύτερους αισθητήρες για τη λήψη σημάτων από τον εγκέφαλο και βελτίωση των τεχνικών τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να διαβάζουν εγκεφαλικά σήματα και να αποκωδικοποιούν πληροφορίες. Μόλις τα έχουμε, οι εφαρμογές δεν θα είναι μόνο ιατρικές, αλλά και εμπορικές» εξηγεί η ίδια.
Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή, αν θέλουμε να κάνουμε ψάξουμε κάτι στο Google, πρέπει να το πληκτρολογήσουμε στο κινητό μας τηλέφωνο ή στο φορητό υπολογιστή μας ή να ζητήσουμε από μια συσκευή τεχνητής νοημοσύνης να μας το βρει. «Θα ήταν καταπληκτικό αν μπορούσατε να σκεφτείτε μια ερώτηση και στη συνέχεια, με μια ασύρματη συσκευή, να μεταδώσετε αυτήν την ερώτηση στο cloud, όπου η τεχνητή νοημοσύνη θα αναζητούσε την απάντηση και θα την έστελνε κατευθείαν στον εγκέφαλό σας. Ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης και της βαθιάς μάθησης εξελίσσεται γρήγορα. Νέοι αλγόριθμοι, μέθοδοι και τεχνικές εμφανίζονται συνεχώς».
Η Μοχσενζάντε εκτιμά ότι θα έρθει εκείνη η μέρα που θα μπορούμε να μεταφράζουμε αυτόματα και να απαντάμε σε κάποιον ξένο μιλώντας στη δική του γλώσσα. Θα φτάσουμε μάλιστα σε σημείο να ελέγχουμε ένα όχημα με τη σκέψη μας.
«Φυσικά, όλα αυτά είναι ακόμα θεωρητικά. Θα απαιτήσει την ανάμειξη αισθητήρων και αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης που ήδη κάνουν μετάφραση γλώσσας ή οδηγούν αυτόνομα αυτοκίνητα. Αλλά δείχνει τους συναρπαστικούς ορίζοντες που θα μπορούσε να φέρει αυτή η τεχνολογία».
Βέβαια, η καθηγήτρια πληροφορικής στο Οντάριο προειδοποιεί ότι Υπάρχουν προκλήσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη με αυτό το είδος έρευνας. Για παράδειγμα, η ανάγνωση των εγκεφαλικών παρορμήσεων θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει τις εταιρείες να αναπτύξουν στοχευμένη διαφήμιση. Και τι θα έκαναν οι εταιρείες που διαβάζουν το μυαλό μας με αυτές τις πληροφορίες; Θα πρέπει να διασφαλίσουμε το απόρρητο, την ασφάλεια των δεδομένων και τη συναίνεση. Είναι παρόμοιο με τους ηθικούς λόγους που έχουμε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σήμερα. Δεν θέλουμε οι λάθος άνθρωποι να διαβάζουν το μυαλό μας.
