Αναζήτηση
Η αρχή στην τελευταία περιπέτεια του ΣΥΡΙΖΑ έγινε με τον Στέφανο Τζουμάκα – όμως η φράση που χρησιμοποίησε ο Στέφανος Κασσελάκης για την παραπομπή του πρώην υπουργού και τριών ιστορικών στελεχών της Αριστεράς (του Νίκου Φίλη, του Δημήτρη Βίτσα και του Πάνου Σκουρλέτη) στο πειθαρχικό για τα περαιτέρω έχει τις ρίζες της σε άλλη δεκαετία, σε άλλον πρόεδρο, σε άλλο κόμμα.
Υπάρχει πιο τρανή απόδειξη πως, καμιά φορά, τα κόμματα διαμορφώνονται από μια διαγραφή ή μια αποχώρηση; Κι αν η Αριστερά, πριν και μετά τη Μεταπολίτευση, αποτελεί ένα κεφάλαιο διαγραφών και διασπάσεων από μόνη της, δεν ήταν λίγες οι φορές που ένα «αντίο» αποτέλεσε θρυαλλίδα αλλαγών στο πολιτικό σύστημα.
Πριν και μετά το ’68
Τον Φεβρουάριο του 1968, τρία διαφωνούντα μέλη του Πολιτικού Γραφείου του (παράνομου, εν μέσω χούντας) ΚΚΕ, στη 12η Ολομέλεια που έγινε στη Βουδαπέστη, καθαιρέθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες: ο Μήτσος Παρτσαλίδης, ο Ζήσης Ζωγράφος και ο Πάνος Δημητρίου, πρόσωπα λίγο γνωστά πέρα από τους αριστερούς κύκλους, γίνονται η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι για την ενότητα του ΚΚΕ, που κρέμεται από την εποχή του Εμφυλίου και έπειτα σε μια κλωστή. Η ευρωπαϊκή Αριστερά, έτσι κι αλλιώς, έπαιρνε πια διαφορετική μορφή – και αυτή η διάσπαση, που επί της ουσίας χώρισε το ΚΚΕ στα δύο, στην πραγματικότητα διαμόρφωσε τις δύο πλευρές της Αριστεράς στη Μεταπολίτευση, καθώς η πλειονότητα της ηγεσίας του κόμματος που βρισκόταν μέσα στη χώρα συμπαρατάχθηκε με τους διαφωνούντες. Η συνένωση των δύο πλευρών θα γινόταν δεκαετίες μετά και θα κρατούσε μόλις 3 χρόνια.
Ο τελευταίος χωρισμός
Είκοσι τρία χρόνια μετά το σχίσμα του ’68, ο ενιαίος (πια) Συνασπισμός έχει αντέξει μια τακτική συνεργασία με τη ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη και μια συμμετοχή σε οικουμενική κυβέρνηση. Αυτό που δεν άντεξε ήταν την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού: στο ΚΚΕ, η παλιά φρουρά μαζί με τον ιστορικό ηγέτη Χαρίλαο Φλωράκη αντέδρασε στις πιέσεις των κόκκινων «ανανεωτών» (μεταξύ των οποίων ο Μίμης Ανδρουλάκης και ο Γιάννης Δραγασάκης), που ωστόσο δεν είχαν ενιαία ιδεολογική ταυτότητα. Στο 13 Συνέδριο οι «συντηρητικοί» υπερίσχυσαν, ανοίγοντας τον δρόμο για την αποχώρηση του ΚΚΕ από τον Συνασπισμό, αλλά και τον χωρισμό των δρόμων με την άλλη εσωκομματική πλευρά.
Από ΣΥΝ σε ΣΥΡΙΖΑ
Η φωτογραφία από το 6ο συνέδριο του ΣΥΝ, το 2010, έχει μείνει στην ιστορία: η Ανανεωτική Πτέρυγα αποχωρεί σχεδόν σύσσωμη από τις θέσεις της, ακολουθώντας τον Φώτη Κουβέλη, κλείνοντας την πόρτα στην ενοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ. Ο πρόεδρος του ΣΥΝ Αλέξης Τσίπρας δεν είχε πια πιέσεις για να κάνει πίσω – το ποτάμι δεν γύρισε πίσω. Δύο χρόνια μετά, ο αντιμνημονιακός, ριζοσπαστικός ΣΥΡΙΖΑ γινόταν αξιωματική αντιπολίτευση και η ΔΗΜΑΡ κυβερνητικός εταίρος του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση με συνέταιρο τους ΑΝΕΛ.
Η «κωλοτούµπα»
Ο Τσίπρας δεν διέγραφε – ωθούσε προς την έξοδο κάθε φορά που ήθελε να κάνει μια αλλαγή. Μετά το εξάμηνο των αυταπατών, την ώρα της υπερψήφισης της δανειακής σύμβασης το κρίσιμο καλοκαίρι του 2015, ήξερε πως οδηγούσε εκτός κόμματος και κυβέρνησης το ένα τρίτο της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας, ανάμεσα στους οποίους πρόσωπα όπως τον Παναγιώτη Λαφαζάνη και τη Ζωή Κωνσταντοπούλου. Τελικά, το Μνημόνιο ψηφίστηκε από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και στις εκλογές του Σεπτεμβρίου η «κωλοτούμπα» είχε ολοκληρωθεί – έκτοτε, κάθε απόπειρα διεύρυνσης για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν θα γινόταν στα αριστερά, αλλά στα κεντροαριστερά του.
Εκκαθαρίσεις κατεύθυνσης
Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι ο πολιτικός που μας χάρισε τη φράση «έθεσε εαυτόν εκτός κόμματος», η οποία χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά για τον Γεράσιμο Αρσένη, το 1986. Από τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του ΠΑΣΟΚ, ωστόσο, ο Παπανδρέου ήθελε να κάνει πολύ σαφές πως το στίγμα του κόμματος το δίνει αποκλειστικά ο ίδιος. Το 1975, μετά τις εκλογές που κατά κάποιον τρόπο έδειξαν στο ΠΑΣΟΚ ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσει αν θέλει να γίνει κυβέρνηση, ο Παπανδρέου διέγραψε τον Σάκη Καράγιωργα και σχεδόν ολόκληρη τη Δημοκρατική Αμυνα. Μέχρι το τέλος του Ιουνίου του 1975 τα 48 από τα 75 μέλη της πρώτης Κεντρικής Επιτροπής του Κινήματος είχαν διαγραφεί. Το 1976 διαγράφηκε ο Γιάννης Τσεκούρας, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΚ, ενώ την ίδια χρόνια αποχώρησε ο τροτσκιστικών καταβολών Δημήτρης Λιβιεράτος.
Αποφάσεις επιβίωσης
Στο τέλος της δεύτερης θητείας του και εν μέσω του σκανδάλου Κοσκωτά, ο Παπανδρέου κάνει τρεις ακόμα διαγραφές προσώπων που είχαν διατελέσει υπουργοί και αρνήθηκαν να υπερψηφίσουν πρόταση για ανανέωση της εμπιστοσύνης προς την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Ο Αντώνης Τρίτσης, ο Γεώργιος – Αλέξανδρος Μαγκάκης και η Ρούλα Κακλαμανάκη διαγράφονται λίγο πριν από τις εκλογές που θα έδειχναν την έξοδο του ΠΑΣΟΚ από την εξουσία. Η άρνησή τους δείχνει τη δυσκολία για το ΠΑΣΟΚ εκείνη την περίοδο. Δείχνει και την επιλογή του Παπανδρέου να δικαιωθεί παραμένοντας στο τιμόνι του κόμματός του.
Η «πατροκτονία»
Ο Κώστας Σημίτης, που έχει μείνει στην ιστορία περισσότερο για την ανοχή του παρά για τις διαγραφές του, θεωρείται πως έδωσε το δαχτυλίδι στον διάδοχό του Γιώργο Παπανδρέου. Αυτό όμως δεν τον γλίτωσε: μια διαφωνία του για τη διαχείριση της Συνθήκης της Λισαβόνας τού κόστισε τη διαγραφή του από την τελευταία Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος στην οποία συμμετείχε, το 2008 – επιλογή που διορθώθηκε έναν χρόνο αργότερα. Ηταν μια ένδειξη πως ο εν ενεργεία πρόεδρος του κόμματος δεν δεχόταν υποδείξεις, αν και πολλά χρόνια μετά, σε μια συνεδρίαση της ΚΟ του ΠΑΣΟΚ στη Βουλή, ο Παπανδρέου παραδέχτηκε πως ίσως δεν έπρεπε να έχει διαγράψει έναν πρώην πρωθυπουργό – οι σχέσεις τους, λέγεται, δεν αποκαταστάθηκαν ποτέ πραγματικά.
Εκείνος που έριξε κυβέρνηση
Αν υπάρχει μια αποχώρηση που έμεινε στα γαλάζια χρονικά αυτή ήταν του Αντώνη Σαμαρά από τη ΝΔ: η αποπομπή του από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, τον Απρίλιο του 1992, για τη στάση του στο Μακεδονικό άνοιξε την πόρτα για τη μετέπειτα αποχώρησή του, λίγους μήνες αργότερα, που θα σήμανε την πτώση της κυβέρνησης και την επαναφορά του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Ο Σαμαράς επέστρεψε κάποια χρόνια μετά στο πολιτικό του σπίτι, έγινε και πρόεδρός του. Εκείνη η κρίση όμως έγινε σημείο πολιτικής αναφοράς, οδήγησε σε αλλαγή ηγεσίας τη ΝΔ και στη σταδιακή επαναφορά των καραμανλικών στη Ρηγίλλης.
Τακτική απο-µητσοτακοποίησης
Στα Ιουλιανά του ’65, ο βουλευτής της Ενωσης Κέντρου Μιχάλης Παπακωνσταντίνου είχε παραμείνει στο πλευρό του Γεώργιου Παπανδρέου. Στη Μεταπολίτευση, όμως, θεωρούνταν για χρόνια στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Πρόκειται για την πιο χαρακτηριστική διαγραφή που έκανε, τον Σεπτέμβριο του 1994, ο διάδοχός του Μιλτιάδης Εβερτ. Υπενθύμιση πως μια νέα εποχή αρχίζει.
Η επιστροφή του Καραµανλή
Η εκλογή του Κώστα Καραμανλή στην ηγεσία της ΝΔ έφερε μαζί και διαγραφές που υπενθύμιζαν ποιος είναι πλέον ο αρχηγός. Το 1998 εκτός ΝΔ οδηγήθηκε μια ομάδα στελεχών με διαφορετική αντίληψη, μεταξύ των οποίων ο Αναστάσης Παπαληγούρας, ο Πέτρος Τατούλης, ο Στέφανος Μάνος και ο Γιώργος Σουφλιάς, με αφορμή τη διαφοροποίησή τους από την κομματική στάση στη Βουλή για ένα νομοσχέδιο ΔΕΚΟ.
Το χτίσιμο της πολυκατοικίας
Το 2000 ο Κώστας Καραμανλής διαγράφει τον Γιώργο Καρατζαφέρη. Και ίσως η διαγραφή να μην είχε σημασία αν δεν γινόταν το θεμέλιο της δεξιάς πολυκατοικίας. Ο ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη, φυτώριο στελεχών αργότερα για τη ΝΔ, μπήκε στη Βουλή το 2007, έγινε κυβερνητικός εταίρος το 2010 και έχτισε μια παράδοση δεξιά της Δεξιάς που υπηρετείται και σήμερα από διάδοχα σχήματα.
Μνηµόνιο – αντιµνηµόνιο
Το «ναι» της Ντόρας Μπακογιάννη στην ψηφοφορία για το πρώτο Μνημόνιο έφερε την ίδια εκτός ΝΔ και ήταν η αρχή για την αντιμνημονιακή περίοδο της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, που θεωρείται από αναλυτές πως το 2012 την ανέδειξε πρώτο κόμμα. Η μεταμόρφωση από αντιμνημονιακή δύναμη σε μνημονιακή ολοκληρώθηκε όταν ο Αντώνης Σαμαράς ορκίστηκε πρωθυπουργός – και επισφραγίστηκε με την επιστροφή της Μπακογιάννη στο κόμμα της.
