Υπήρξε, άραγε, κάποια περίοδος στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν πρόθυμες όχι απλώς να έχουν στενές σχέσεις με τη Ρωσία, αλλά και να αφήσουν ανοιχτό δρόμο για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ; Και αν ναι, πώς άλλαξαν τόσο ριζικά τα δεδομένα ώστε η Μόσχα να εισβάλει στην Ουκρανία και να οδηγείται σε μετωπική σύγκρουση με τις ΗΠΑ και το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι απειλήθηκε από τη διεύρυνσή του;

Αν πιστέψουμε τα σχετικά έγγραφα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο με τίτλο «Η Αμερική του Κλίντον», το οποίο εκδόθηκε χθες, ο άνθρωπος ο οποίος ηγήθηκε των ΗΠΑ κατά την κρίσιμη πρώτη δεκαετία μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου είχε καλές προθέσεις. Με άλλα λόγια, είχε επιδιώξει να πείσει τη Ρωσία του Μπορίς Γέλτσιν ότι δεν επρόκειτο να συμβεί τίποτα που να μην είναι σε γνώση της και να της προκαλέσει αίσθημα απειλής, συμπεριλαμβανομένης της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. Μάλιστα, φαίνεται πως είχε επιχειρήσει να μεταφέρει τις ίδιες απόψεις και προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν, λίγο πριν αυτός αναλάβει την εξουσία – με τον συνομιλητή του να εμφανίζεται κατ’ αρχάς διαλλακτικός και συγκαταβατικός.

Σχέδιο τεσσάρων φάσεων

Το «κλειδί» βρισκόταν στο σχέδιο των τεσσάρων φάσεων που περιέγραφε τη «Στρατηγική για τη Διεύρυνση και τον Μετασχηματισμό του ΝΑΤΟ», που είχε εκπονηθεί ήδη από το πρώτο έτος της προεδρίας του Μπιλ Κλίντον, από το επιτελείο του τότε υπουργού Εξωτερικών Γουόρεν Κρίστοφερ. Η πρώτη φάση προέβλεπε την ένταξη στην ΕΕ (τότε ΕΟΚ) του συνόλου των χωρών της EFTA (Ευρωπαϊκή Ενωση Ελεύθερου Εμπορίου) ως το 1996. Η δεύτερη την ένταξη στο ΝΑΤΟ της Τσεχίας, της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, ενδεχομένως και της Βουλγαρίας και της Σλοβενίας, ως το 1998. Η τρίτη συνίστατο στη διεύρυνση με τις χώρες της Βαλτικής, τη Ρουμανία και την Αλβανία ως το 2000. Η τέταρτη, τέλος, προέβλεπε την ένταξη Ρωσίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας ως το 2005 – υπό την αίρεση ότι η Μόσχα δεν θα «επέστρεφε στον ολοκληρωτισμό», οπότε η διαδικασία θα ολοκληρωνόταν στην τρίτη φάση.

Διαβεβαιώσεις στον Γέλτσιν

«Οι στόχοι μας στην Ευρώπη συνίστανται στη διασφάλιση της δημοκρατικής και οικονομικής μετάβασης και την αποτροπή της επιστροφής σε μια φάση επικίνδυνου εθνικισμού. Η σύνοδος (του ΝΑΤΟ) οφείλει να δημοσιοποιήσει τα κριτήρια, τα οποία πρέπει να είναι διατυπωμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αποκλείονται a priori ούτε η Ρωσία ούτε η Ουκρανία. Τα διμερή προγράμματα με τη Μόσχα και το Κίεβο πρέπει να σχεδιαστούν έτσι ώστε να εξαλείφουν το αίσθημα πως η διεύρυνση του ΝΑΤΟ στρέφεται εναντίον τους», τονίζεται χαρακτηριστικά στη σχετική έκθεση. Με βάση, μάλιστα, την ομιλία του Κλίντον στη συγκεκριμένη σύνοδο, ο Γέλτσιν αναφερόταν ως «κεντρικός παίκτης» για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου, ενώ στόχος ήταν να «διασφαλιστεί το συντομότερο δυνατό η στήριξή του».

Στις 21 Απριλίου 1994, ο πρόεδρος των ΗΠΑ διαβεβαιώνει τον ρώσο ομόλογό του πως «θα αποφύγουμε τις εκπλήξεις προς εσάς». Κάτι ανάλογο φέρεται να λέει και προς τον Πούτιν, όταν τον συναντά στις 12 Σεπτεμβρίου 1999, ενώ κατά τη σύνοδο κορυφής ΝΑΤΟ – Ρωσίας που πραγματοποιείται στη Ρώμη στις 28 Μαΐου 2002 οι διμερείς σχέσεις μοιάζουν να είναι πιο θερμές παρά ποτέ. Ομως, όπως τονίζει το νέο βιβλίο, η εισβολή της Ρωσίας στη Γεωργία το καλοκαίρι του 2008 άλλαξε ριζικά τα δεδομένα και το τοπίο.

Τελευταία Νέα