Σελίδα ετοιμάζεται να γυρίσει η Ακαδημία Αθηνών με τις αλλαγές στον καταστατικό της χάρτη να βρίσκονται προ των πυλών της. Η ανανέωση αυτή, ωστόσο, δεν θα θεραπεύσει μόνο ορισμένες δυσλειτουργίες που ταλανίζουν το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, αλλά εκτιμάται ότι θα ενισχύσουν προς τα βελτίω την εικόνα του, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει πληγεί, καθώς ουκ ολίγες φορές έχει βρεθεί στο επίκεντρο αρνητικής δημοσιότητας για τρεις οφθαλμοφανείς, κυρίως, λόγους: τις συχνά άγονες διαδικασίες εκλογής νέων μελών, τις εκλογές μελών που σχολιάστηκαν ως αμφιλεγόμενες και την απουσία ή την καθυστερημένη αντίδρασή της σε φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία, με αποτέλεσμα για πολλούς η Ακαδημία να θεωρείται εσωστρεφής και απόμακρη από την τρέχουσα πραγματικότητα.
Υπάρχουν όμως και οι πιο «σκοτεινοί», οι αθέατοι στο ευρύ κοινό, λόγοι, που κατά καιρούς διαρρέουν αναγκαστικά στον Τύπο εφόσον οι ενδοακαδημαϊκές μάχες αποδεικνύονται τόσο σφοδρές ώστε να καταλήγουν στις δικαστικές αίθουσες. Οι συμμαχίες, που έχουν βαθιές ρίζες στον χρόνο, ενδιαμέσως, επιχειρούν να προσελκύουν νέα μέλη στις τάξεις τους. Οσοι αναλαμβάνουν ρόλο ισορροπιστή τυγχάνοντας, θεωρητικά τουλάχιστον, ευρείας αποδοχής, ουκ ολίγες φορές βρίσκονται υπόλογοι με τη μομφή ότι επιχειρούν να υποβαθμίσουν όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό της Ακαδημίας. Και καθώς οι εξελίξεις υποκινούνται από φιλοδοξίες, εκρηκτικές προσωπικότητες και χαρακτήρες που προτιμούν να κινούνται σε υπόγειες διαδρομές η κατάσταση περιπλέκεται ολοένα και περισσότερο.
Προσωπικότητες εκτός νυμφώνος
Δεν ήταν λίγες οι φορές που η Ακαδημία Αθηνών επικρίθηκε σφοδρά για τις περιπτώσεις εκείνες που, αν και υπήρξαν αξιόλογοι υποψήφιοι για τις θέσεις που προκηρύσσονταν, ο τρόπος εκλογής – από την ολομέλεια του σώματος – σε συνδυασμό με τις εσωτερικές ισορροπίες των τακτικών μελών και τις μεταξύ τους συμπράξεις δεν επέτρεψαν την εκλογή τους.
Και κατά συνέπεια, έχει συμβεί κατ’ επανάληψη προσωπικότητες εγνωσμένου κύρους και ευρείας αποδοχής να μη βρίσκουν τη θέση που διεκδικούσαν στις τάξεις του Ιδρύματος. Ακόμα κι εκείνοι που δεν παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στην Ακαδημία Αθηνών γνωρίζουν τις αντιδράσεις που προέκυψαν όταν κανένας από τους τρεις υποψηφίους για την έδρα της Ποίησης, Τίτος Πατρίκιος, Μιχάλης Γκανάς και Νάσος Βαγενάς, δεν κατάφερε να κερδίσει την πλειοψηφία της ολομέλειας. Ανάλογες αντιδράσεις υπήρξαν με τη μη εκλογή του Κωνσταντίνου Τσουκαλά.
Ακαδημαϊκοί τριών ταχυτήτων
Η διαδικασία αυτή, που από πολλούς προσεγγίζεται ως απόρριψη της Ακαδημίας προς προσωπικότητες ευρείας αποδοχής, δεν έχει ως αποτέλεσμα μόνο τη μη επαρκή ανανέωση του δυναμικού του Ιδρύματος. Επηρεάζει έντονα τη λειτουργία της πολλαπλώς, καθώς έχουν διαμορφωθεί ακαδημαϊκοί τριών ταχυτήτων: οι ενεργοί, οι υπέργηροι, με προβλήματα υγείας και σε μεγάλο βαθμό ανενεργοί, και εκείνοι που ζουν στο εξωτερικό.
Τα αρκετά υπέργηρα μέλη δεν συμμετέχουν τακτικά στις διαδικασίες – ορισμένα δεν παρίστανται καθόλου –, με αποτέλεσμα οι ενεργοί ακαδημαϊκοί να επιβαρύνονται με μεγάλο όγκο δουλειάς, στον οποίο πολλές φορές δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν. Υπάρχουν τομείς όπου η έλλειψη δυναμικού είναι εμφανής και προς τα έξω, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του Ιδρύματος Ουράνη, όπου δυσλειτουργίες και εσωτερικοί χειρισμοί από κατέχοντες κομβικές θέσεις εντός του Ιδρύματος στο παρελθόν έχουν οδηγήσει την Ακαδημία επανειλημμένως να μην έχει ανακοινώσει τα αντίστοιχα βραβεία στην πανηγυρική τελετή του Δεκεμβρίου.
Τρίτον, η ύπαρξη ακαδημαϊκών πολλών ταχυτήτων έχει προκαλέσει ζητήματα και στη λειτουργία των ερευνητικών κέντρων, καθώς υπάρχουν ακαδημαϊκοί που έχουν επωμιστεί την ευθύνη περισσοτέρων του ενός ερευνητικών κέντρων, ενώ συνάδελφοί τους που ζουν στο εξωτερικό ή λόγω των επαγγελματικών τους υποχρεώσεων απουσιάζουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα εκτός συνόρων δεν αναλαμβάνουν αντίστοιχες ευθύνες και υποχρεώσεις.
Με διαφορετική στόχευση
Κι αν ορισμένες από τις προαναφερόμενες παθογένειες πιθανόν να λύσει η ανανέωση του καταστατικού χάρτη, γνωρίζοντες σε βάθος τον κόσμο της Ακαδημίας Αθηνών κάνουν λόγο για μέλη που κινούνται προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις: Εκείνους που είναι στοχοπροσηλωμένοι στην έρευνά τους με συνέπεια κάποιες φορές την ενίσχυση του εσωστρεφούς προφίλ της Ακαδημίας.
Και εκείνους που επιδίδονται σε έναν αγώνα δρόμου ώστε να επικρατήσουν, αδιαφορώντας κάποιες φορές ακόμα και για τους κανόνες. Ανθρώπινες μεν, μη συνάδουσες δε, οι συμπεριφορές αυτές για την πνευματική ελίτ της χώρας, θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος. «Ισως όμως να είναι κι ένας τρόπος να διαχειριστούν την ανία της “αθανασίας”» σχολίασε με χιούμορ προ καιρού ένας εκτός Ακαδημίας εκπρόσωπος της διανόησης.
