Ο δρ Τζον Μπεντίακο όλη του τη ζωή διασχίζει την υφήλιο από άκρη σε άκρη. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Γκάνα, ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στη Νότια Κορέα και πλέον εργάζεται στη Φινλανδία με αντικείμενο μια σημαντική πρόκληση για την Ευρώπη: την επαναχρησιμοποίηση των ηλεκτρονικών αποβλήτων.
«Είναι ένα φλέγον ζήτημα», λέει ο δρ Μπεντίακο, ερευνητής του Τμήματος Επιστημών Μηχανικής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Lappeenranta-Lahti της Φινλανδίας. «Θα μπορούσαμε να καθαρίσουμε το περιβάλλον και, ταυτόχρονα, να τροφοδοτήσουμε την οικονομία μας. Η ιδέα αυτή με συναρπάζει».
Η ευρωπαϊκή οικονομία υψηλής τεχνολογίας στηρίζει την ύπαρξή της στις πρώτες ύλες, όπως το κοβάλτιο, η πλατίνα, το παλλάδιο και ο χρυσός, που χρησιμοποιούνται σε οποιαδήποτε συσκευή, από τα κινητά τηλέφωνα έως τα φωτοβολταϊκά. Ωστόσο, αυτά τα υλικά πολλές φορές εξορύσσονται σε περιοχές μακριά από την Ευρώπη, με τρόπους που είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον.
Μια λύση για την Ευρώπη είναι η ανακύκλωση των κρίσιμων πρώτων υλών εφόσον είναι δυνατή η ανάκτησή τους από τα προϊόντα που απορρίπτονται. Εκτός από τα οφέλη για το περιβάλλον, η επιτυχία σε αυτόν τον τομέα θα ισχυροποιούσε τη γεωπολιτική θέση της ΕΕ, μειώνοντας την εξάρτησή της από τις εισαγόμενες πρώτες ύλες.
Το έργο PEACOC και στην Αθήνα
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ αξιοποιεί προηγούμενη έρευνα που έχει υλοποιηθεί και αφορά την ανάκτηση από ηλεκτρονικά απόβλητα. Το έργο αυτό ονομάζεται PEACOC και έχει διάρκεια τέσσερα έτη έως το τέλος Απριλίου 2025. Υπεύθυνη συντονισμού του είναι η δρ Αντρες Γκαρθία, διαχειρίστρια έργων στο ιδιωτικό κέντρο εφαρμοσμένης έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης TECNALIA, στο Σαν Σεμπαστιάν της Ισπανίας. Στο έργο λαμβάνουν μέρος 19 συμμετέχοντες από εννέα χώρες: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες και Τουρκία.
Στο πλαίσιο του PEACOC, έχει προγραμματιστεί για το 2025 η διεξαγωγή δοκιμασιών μεγάλης κλίμακας στην Αθήνα, στις εγκαταστάσεις της εταιρείας Μονόλιθος, η οποία δραστηριοποιείται στη διαλογή και επεξεργασία καταλυτικών μετατροπέων αυτοκινήτων. Ο στόχος είναι να μάθουμε κατά πόσο οι μέθοδοι μπορούν να εφαρμοστούν σε εμπορική κλίμακα.
«Εξετάζουμε διάφορους τρόπους χρήσης των μετάλλων που συλλέγουμε από την ανακύκλωση», αναφέρει η δρ Γκαρθία. «Μπορεί να χρησιμοποιούνται σε τρισδιάστατους εκτυπωτές, στην κατασκευή νέων καταλυτών αυτοκινήτων, αλλά εξετάζουμε και τον τομέα της κατασκευής κοσμημάτων». «Η Ευρώπη παρουσιάζει έλλειψη σε πολλά πολύτιμα μέταλλα», δηλώνει η ίδια. «Ο καλύτερος τρόπος να αποτρέψουμε την εξάρτηση της προόδου της Ευρώπης από τρίτες χώρες είναι η ανακύκλωση».
Κανένα περιθώριο
Ενα είναι σαφές: η Ευρώπη δεν έχει πλέον το περιθώριο να αφήνει αναξιοποίητους τους πολύτιμους πόρους που κρύβονται στους ατελείωτους σωρούς των αποβλήτων αγαθών που παράγουν οι σύγχρονες οικονομίες. «Οι κλάδοι υψηλής τεχνολογίας της Ευρώπης και η ενεργειακή μετάβαση έχουν ανάγκη από νέες κρίσιμες πρώτες ύλες», αναφέρει ο κ. Μπεντίακο. «Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μην αφήσουμε όλα τα απορρίμματα να πάνε χαμένα».
Αξίζει να σημειωθεί πως το 97% του μαγνησίου της ΕΕ, που χρησιμοποιείται σε μεταλλικά προϊόντα τα οποία πρέπει να είναι ανθεκτικά και ταυτόχρονα ελαφριά, όπως ποδήλατα, σκάλες και φορητοί υπολογιστές, προέρχεται από την Κίνα. Η Κίνα αποτελεί επίσης την πηγή σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται σε μαγνήτες, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις ανεμογεννήτριες.
Οσο για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το 2022, εκτόξευσε στα ύψη την τιμή του παλλαδίου, ενός εύπλαστου ασημόλευκου μετάλλου που εξορύσσεται κυρίως στη Ρωσία και χρησιμοποιείται για την παραγωγή αυτοκινήτων, ηλεκτρονικών εξαρτημάτων, ακόμη και σε σφραγίσματα δοντιών.
Παραγωγή και έρευνα
Για να διασφαλίσει, λοιπόν, τη διατήρηση της πρόσβασής της σε αυτά τα υλικά, η ΕΕ αρχίζει να επικεντρώνεται στη δική της παραγωγή και έρευνα. Τον Μάρτιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στράφηκε στην ενδυνάμωση της εγχώριας παραγωγής βασικών πρώτων υλών στην ΕΕ μέσω νομοσχεδίου με τίτλο «Πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες», που θέτει ως ποσοστά – στόχους τουλάχιστον 10% για την ανάκτηση, 40% για την επεξεργασία και 15% για την ανακύκλωσή τους στην Ευρώπη.
Η έρευνα που αναφέρεται στο παρόν άρθρο χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ μέσω του προγράμματος Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA). Οι απόψεις των ερωτηθέντων δεν είναι απαραίτητο να εκφράζουν και τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο περιοδικό «Horizon», το περιοδικό της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία.
